T o sh k e n t d a V la t iq t iso d iy o t u n IV e r s it e t I f. Sh. Shamsutdinov, Sh. F. Shamsutdinova chet mamlakatlar


Download 4.32 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/44
Sana02.12.2017
Hajmi4.32 Mb.
#21364
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   44

10.2.6.  Bojxona  bojlari

Bojxona  bojlari  ham  egri  soliqlardan  bo'lib,  konstitutsiya va bojxona 

boji to'g'risidagi akt (1925 yil) asoslarida olinadi.


Shveytsariyada 

bojxona 


boji 

ham 


eksport, 

ham 


import 

operatsiyalaridan  bojxona  tarifida  belgilangan  stavkalar  asosida  olinadi. 

Boj  faqat  og‘irlik  birligidan  olinadi,  uning  qiymati  hisobga  olinmaydi. 

Bojxona  boji  orqali  olingan  daromadni  bir  qismi  maxsus  maqsadlarga 

yo‘naltiriladi.  Masalan,  yoqilg‘iga  belgilangan  qo‘shimcha  boj  milliy,  tez 

yurish magistrallarini qurish uchun yuboriladi.

Oxirgi  davrda  federal  moliya  boshqarmasi  federal  darajada 

korporativ soliq solishni  isloh qilish ustidan ish olib bormoqda.

Soliq solishni o‘zgartirish quyidagi yo‘nalishda olib boriladi:

-  xolding  kompaniyalariga  chegirma  berishda  yangi  uslub 

qoMlash (xoldingdan olingan daromaddan soliq chegirmasi berish);

-  foydaga  proportsional  soliq  solishga  kapitalga  solinadigan

soliqni kreditlashni kiritish;

-  kompaniyalar guruhi  ichidagi yo‘qotishlami boshqarish;

-  yangi  chiqazilgan  qimmatbaho  qog‘ozlardan  olinadigan  gerb 

yig‘imidan beriladigan chegirmani yuqori chegarasini  ko‘tarish.

Shveytsariyada  konfederatsiya darajasida,  harbiy  xizmatni  o ‘tmagan 

shaxslardan soliq olinadi.



10.3. Kanton va munitsipal soliqlari

Soliq solishni huquqiy  asosi  bo‘lib, 26  ta kantonni  soliq  qonunlari  va 

har-xil  munitsipal  qoidalari  hisoblanadi.  Lekin  kantonlarda  oxirgi  yilarda 

soliq  solish uyg‘unlashtirilmoqda (moslashtirmoq).  Qonunga binoan,  2001 

yilni  boshiga  o‘zlarini  soliq  qonunlarini  bir  tartibga  keltirib,  ulami 

darajasini  tenglashtirish  vazifasini  olganlar.  Konfederatsiya  huquqiga 

tegishli  boMmagan  har  qanday  soliqni  kantonlar  amaliyotga  kiritish 

huquqiga 

ega. 

Munitsipalitetlar 



faqat 

kantonlar 

ruxsat 

bergan 


soliqlarnigina kiritish huquqiga egadirlar (fiskal huquqiy vakolat).

Daromad va sof aktivlariga solinadigan munitsipal  soliqlar ko‘pchilik 

holatda  foiz  shaklida  yoki  kantonlarni  asosiy  soliq  stavkalarini  tarkibiy 

qismi  shaklida  belgilanadi.  Ular  kantonlaming  soliq  daromadlarini  bir 

qismi  holatida  ham  belgilanadi.  Ayrim  kantonlarda  munitsipalitetlar 

o‘zining  soliq  qonunchiligiga  ega.  Boshqa  kantonlarda  ular  kantonlar 

qonunchiligi  doirasida  soliq  olishlari  mumkin.  M illiy  uchta  cherkov 

organlari  (reformatik,  rimcha-katolik  va  eski  katolik)  deyarli  hamma 

kantonlarda  cherkov  soligMni  har  bir  ibodatxonaga  qatnovchi  dindor


kishidan,  hamda o ‘zining kantonida soliq solinadigan huquqiy shaxslardan 

olinadi.


Daromad va  s o f  aktivlarga  soliq  solish.Ushbu  soliqlar davriy  (vaqt- 

vaqti  bilan) olinadigan  soliqlar hisoblanadi va shuning uchun ular ma’lum 

bir  muxlatga yig'ilishi  mumkin.  Vaqt  chegaralari  bunday  soliqlarga  fiskal 

davr bilan  o ‘matilishi  mumkin.  Ko'pchilik kantonlarda soliq  stavkasi  ikki 

elementdan  iborat:  qonun  asosida  belgilangan  qat’iy  stavka  va  ma’lum 

vaqtdan  keyin  belgilanib  turiladigan  qat’iy  belgilangan  multiplikator 

stavka.  Asosiy  soliq  soliq  faktorlarini  soliq  stavkasiga  ko‘paytirish  yoMi 

bilan  aniqlanadi.  Lekin  soliqni  haqiqiy  toManadigan  summasini  bilish 

uchun  asosiy  soliqni  har  yilgi  ko‘paytiruvchi  ko‘rsatkichiga  ko‘paytirish 

ксгзк.


Ko‘paytiruvchi  ko‘rsatkich  soliq  stavkasidan  koeffitsent  yoki  foiz 

shaklida ifodalanadi  va qonun asosida bir yilga belgilanib qo‘yiladi.

Munitsipialitetlar, kantonlar kabi hisob-kitob  uchun shu kabi baza va 

shedulalardan foydalanadilar.



Jismoniy shaxslami soliqqa forftsA.Konfederatsiyalar kabi kantonlar 

ham  jism oniy  shaxslardan  daromad  soligM  oladilar.  Hamma  kanton  va 

munitsipialitetlar  asosiy  daromad  soligM  va  qo'shimcha  so f  aktiviga 

solinadigan  soliq  tizimini  qoMlaydilar.  Daromad  soligM  to ‘g ‘risidagi 

kantonlami  qonunlari  o ‘zining  tarkibi  bo'yicha  federal  to‘g ‘ri  soliqlar 

to ‘g ‘risidagi  qonunlar  bilan  o ‘xshashligi  bilan  ajralib  turadi.  Hamma 

kantonlar  yakka,  alohida  boMakdami  hisobga  olmagan  holda  yalpi 

daromadni 

soliqqa 

tortadilar. 

Shuning 

uchun  jismoniy 

shaxslar 

daromadlarini  har  bir  turini  deklaratsiyada  ko‘rsatishlari  kerak.  Ular 

quyidagi  daromadlardan  iborat:  kasbiy  faoliyati  bilan  bogMiq yoki  bogMiq 

bo  Imagan,  o ‘mini  toMdirish  (kompensatsiya)  toMovlari,  subsidiyalar, 

mulk va ko‘chmas mulklardan olinadigan daromadlar.

To  g  ri  soliq  stavkalari  faqat  beshta kantonlarda o‘matilgan.  Boshqa 

antonlami  soliq  qonunchiligi  faqat  asosiy  soliqni  stavkasini  ko‘rsatish 

bilan chegaralanadi.  Oxirgi toManadigan  soliqni summasini aniqlash uchun 

soliq  bazasi  foiz  yoki  birlikda  belgilangan  koeffitsientga  ko'paytiriladi. 

Koeffitsientlarni  ahamiyati  har yili  moliyaviy  ist’emolchi  siyosiy  organlar 

(kantonlar, jam iyatlar va cherkovlar) talabiga qarab belgilanadi.

Misol: 


oilasiz  kishi  Tsyurix  shaxrida  yashaydi  va  80000  shv.  fr. 

soliq  solinadigan daromadga ega. Qonunchilikda belgilangan baza stavkasi 

asosida soliqni  baza summasini  soliq toMovchi uchun 5495 shv.  fr.  ga teng 

Ushbu  summaga  kanton  108  %  li  koeffitsient  qoMlaydi.  Tsyurix



munitsipialiteti  -  130  %  ni  va  cherkov tashkilotlari -   11  %  ni  qo‘shadilar. 

Shunday 


qilib, 

to'lanadigan 

umumiy 

soliq 


sum m asi- 

5495* 108%+5495* 130%+5495* 11 %= 13683 shv. fr. tashkil qiladi.

Shveytsariya  soliq  qonunchiligi  shunday  printsipga  asoslanadiki, 

unda  oilani  daromadi  va  aktivi  iqtisodiy  birlikni  tashkil  qiladi  va  federal 

soliq,  kantonlar  va  jamiyatlar  solig'iga  tortiladi.  Birga  yashaydigan  er- 

xotinni  daromadi  va  sof  aktivlari  qo'shiladi.  Ota-ona  hisoblanadigan 

shaxslami daromadiga, koida bo'yicha, bolalarni daromadi ham qo'shiladi. 

Faqat  bitta  holat  qoidadan  tashqari  bo'lib,  unda  shaxsga  alohida  soliqqa 

tortish  tartibi  o'rnatilgan.  Shveytsariyani  daromad  solig'i  to'g'risidagi 

qonunchiligida  progressiv  stavka  bilan oilani  soliqqa  tortish,  noo'rin  soliq 

og'irligini  (yukini)  oshiradi. 

Bunday 


ahvolni  yumshatish 

uchun 


qonunshunoslar quyidagi tartibga solish tadbirlarini qo'llashadi:

• 



Ikkitali  shedula  -   bir  martalik  shedulaga  qo'shiladi  va  oilaviy 

ikkilikka,  soliq  og'irligini  yengillashtiradi.  Bu  tizim  konfederatsiya  va 

ko'pchilik kantonlar tomonidan foydalaniladi.

• 

Daromadni  maydalash.  Oilani  umumiy  daromadi  umumiy 



daromadga  tegishli  stavka  bilan  ma’lum  foizga  pasaytirilgan  holda 

soliqqa  tortiladi.  Bu  tizim  to'rtta  kantonda  qo'llanadi.  Masalan,  ushbu 

uslubdan  foydalanganlikda  1000000  shv.  fr.  daromadga  haqiqiy  soliq 

solish uchun 60000 shv.  fr. etarli bo'ladi.

• 

Oila  a’zolarini  soniga  qarab  soliq  solish.  Oila  a’zolarini  soniga 



qarab o'zgaruvchan  bo'lishidan  foydalaniladi.  Soliq  stavkasini  aniqlash 

uchun umumiy  oilaviy daromad ushbu ko'rsatkichga bo'linadi.  Bu tizim 

faqat bitta kantonda qo'llanadi.

Hamma  kantonlarda  daromad  olish  uchun  kerak  bo'lgan  harajatlar 

yalpi  daromaddan  chiqazib  tashlanadi  (masalan,  mutaxasislarga  to'lash 

harajatlari).  Bu  soliq  bo'yicha  ijtimoy  chegirmalar er-xotinga,  yolg'iz ota- 

onalarga,  qaramog'idagilarga 

ma’lum  sug'urta  yig'imlaridan  beriladi. 

Ushbu  chegirmalami  hajmi  kantonlar  bo'yicha  farq  qiladi.  Daromad 

solig'ini  stavkasi  hamma  kantonlarda  progressiv  hisoblanadi.  Belgilangan 

chegaradan  daromad  hajmi  ko'payishi  bilan  stavkasi  ko'tarilib  boradi. 

Hamma  kantonlar  Shveytsariyada  vaqtincha  ishlayotgan  chet  ellik 

shaxslardan  daromaddan  «manba»  dagi  soliqni  undiradilar.  Ish  beruvchi 

soliq to'lovlarini ushlab, kantonlami soliq majburiyatiga o'tkazishi kerak.

Xech  qanday  tijorat  faoliyati  bilan  shug'ullanmay  Shveytsariyada 

yashovchi  chet  ellik  fuqarolarga  ayrim  kantonlar  bir  xil  turdagi  stavkani



qo  llashi  mumkin.  Kantonlar  ularga  tanlash  huquqini  berib  yoki  odatdagi 

soliqni yoki  bir xil turdagi stavkali soliqni toMashga imkoniyat beradi.

Bir  xil  stavkadagi  soliq  daromad  soligMni  almashtiradi  va  ayrim 

kantonlarda mulkka  solinadigan  soliqni  o‘mini  oladi.  Soliq  domitsiliyi’  va 

soliq  rezidentsiyasi  Shveytsariyada boMgan chet ellik fuqarolarga bu soliq 

qo  llanadi.  Bunda  soliqni  belgilash  vaqtida  va  10  yil  davrida  ular 

Shveytsanyani  tijorat  korxonalarini  xodimi  boMmasliklari  kerak.  Soliqni 

hisoblash  tartibi  oddiy  va  odatda  soliq  ogMrligini  engillishtirishni  nazarda 

tutadi.  Soliq  bir tomondan  soliq  toMovchini  harajatlari  asosida  belgilanadi 

va  ikkinchi  tomondan  uning  daromadini  tarkibiga  bogMiq.  Harajatga 

bog  liq  soliqni  amqlashda  soliq  toMovchini  va  Shveytsariyada  yashovchi 

va  unga  ko'maklovchi  shaxslarni  xar yilgi  yashash  minimumini  summasi 

isobga  olinadi.  Bunda  harajat  Shveytsariyadami  yoki  chet  elda 

qi  mganligini  farqi  y o ‘q.  Quyidagi  harajatlar  hisobga  olinadi:  ovqatlanish 

qiymati  va  kiyim,  uy  xo‘jaligi  harajatlari,  o ‘qish  va  madaniyat  harajatlari 

hamda  avtomobil  bo‘yicha  harajatlar.  Harajatlarga  asoslangan  soliq  ikki 

manbada:  olingan  yalpi  daromaddan  olinadigan  soliqdan  va  ikki  yoqlama 

soliq  solish  bo‘yicha  Shveytsariya  bilan  kelishilgan  va  toMiq  ham  qisman 

chegirmaga ega boMgan chet el  soliqlaridan past boMishi kerak emas.

Ichki  manbalardan  olinadigan  daromad  quyidagilardan  iborat: 

hveytsanyada  joylashgan  ko‘chirib  boMadigan  va  ko‘chmas  mulkdan

о  madigan  daromad  mualliflik  huquqidan  foydalanganlik  uchun  tushum 

Shveytsariyada  qoMlanadigan  patent  va  litsenziya  toMovlari,  hamda 

Shveytsariya 

manbalaridan 

olinadigan 

toMovlar, 

annuitetlar 

va 

pensiyalarga.  Bu  soliq  bo‘yicha  chegirmalar  berilishi  mumkin.  Har-xil 



stavkalami  (odatdagi  soliq  stavkasi,  er-xotin  juftligi  uchun  stavka 

qaramog  idagi  bola  bilan  yakka  toMovchi  uchun  stavka)  qoMlanish 

natijasida  yuzaga  kelgan  chegirmalar,  engilliklar  boMishi  mumkin.  Bir 

yaxhtdagi  stavkada  faqat  soliq  toMovchini  talabi  bo‘yicha  soliq 

isoblanadi.  Agar  soliq  toMovchiga  odatdagi  soliq  solish  rna’qul  boMsa, 

uning о  zi  bif xil  stavkani yoki odatdagi  stavkani  qoMlashni tanlaydi.



Jismoniy  shaxslarni  s o f  aktiviga  solinadigan  soliqlar.Bu  soliq 

hamma  kanton  va  munitsipialitetlarda  olinadi.  Soliq  solinadigan  ob’ekt 

hamma  mulkning  summasini  yigMndisi  va  qiymatiga  ega  boMgan  soliq

о  lovchim  mulk huquqi  hisoblanadi.  Soliq  mulkni  bozor qiymatidan  kelib

•  О о „ш 5Шу№ т ,с Ш )  _   shaxsning  m i|latl  va  uning  qaerdaligldall  fai(]  q i|a d .gan  slmxsnmg  d o .miy  yashash  jo y .  ia


chiqqan  xolda  toianadi.Soliq  solinadigan  mulkka  ko'chirib  bo‘ladigan 

(qimmatbaho  qog'ozlar,  bank  depozitlari,  avtomobillar)  va  sotib  olishga 

belgilangan  ko'chmas  mulklar,  turmushni  sug'urta  qilish  polisi,  sug'urta 

qilingan pensiyalar, biznes aktivlari kiradi.  Soliq solinadigan baza bu soliq 

bo'yicha  sof aktivlar hisoblanadi.  Y a’ni,  hamma  chegirmalar qilinganidan 

keyin tashlangandan keyin qolgan yalpi  daromad hisoblanadi.  Q o'shim cha 

ma’lum  ijtimoiy  chegirmalar  so f  daromad  hisobidan  amalga  oshiriladi. 

Uning hajmi  kantonlar bo'yicha tabaqalashgan.  Sof daromaddan  olinadi­

gan  soliq  stavkasi  progressiv  hisoblanadi.  Ko'pchilik  kantonlar  soliq 

chegirmasi  beradilar.  Agar chet  el  fuqarolari  bir  xil  stavka  bilan  daromad 

solig'i  to'lasalar,  ko'pchilik  kantonlarda  alohida  sof  aktivdan  soliq 

to'lamaydilar.  Kantonlar  yana  jon  boshiga  solinadigan  soliq  yoki  uy 

xo'jaligiga  solinadigan  soliqni  yig'adilar.  Kantonlarni  asosiy  qismida 

daromad  solig'iga  qo'shimcha  ravishda  bu  soliqni  qat’iy  belgilangan 

summasi  yig'iladi. 

Soliqni  tijorat  bilan  shug'ullanuvchi 

shaxslar 

to'laydilar.  Bu soliq stavkasi eng past hisoblanadi.



Huquqiy  shaxslami  soliqqa 

tortish. 

Kompaniyalar 

foydaga 

solinadigan  soliq  va  huquqiy  shaxs  kapitaliga  solinadigan  soliqni 

to'laydilar.  Federal  to'g 'ri  soliq  to'g'risidagi  qonun  bo'yicha  huquqiy 

shaxslar  kantonlar  va  birlashmalar  darajasida  o'zining  idorasi  ro'yhatga 

olingan  yoki  boshqaruv  organi  mavjud joylarda  soliq  to'laydilar.  Hamma 

kanton  va  munitsipalitetlarda  (Basel-City  dan  tashqari)  koiporatsiya  va 

qo'shma  korxonalar  sof  foydaga  solinadigan  soliq  va  kapital  (nominal 

kapital  yoki  aktsioner  kapital)  va  rezerv  fondlardan  qo'shim cha  soliq 

to'laydilar.  Ko'pchilik  kantonlarda  boshqa  huquqiy  shaxslar  assotsiatsiya, 

tuzilmalar,  davlat  institutlari  va  cherkov  tashkilotlari  o'zlarining  sof 

foydaga  solinadigan  va  kapitaldan  olinadigan  soliqlarini  korporatsiyalar 

kabi  to'laydilar.  Ba’zi  kantonlarda  shunday  huquqiy  shaxslar  jism oniy 

shaxs  sifatida  soliqqa  tortiladi.  Sof  foydadan  olinadigan  soliq  qoida 

bo'yicha progressiv  hisoblanadi.  Ba’zi  kantonlarda bu soliq  stavkalari  past 

proportsional  bo'ladi.  Kapitalga  solinadigan  soliq  har  bir  mingta  birlikda 

ifodalangan  proportsional  stavka  asosida  ko'pchilik  kantonlarda  olinadi. 

Bir nechta kantonlarda engil  progressiv stavka qo'llanadi.  Daromadi  to'liq  

yoki  qisman  Shveytsariyada  olingan  va  chet  el  kompaniyalaridan  foiz 

shaklida  olingan  daromaddan  kompaniyalar  yuqoridagi  soliqlarga  hamma 

kantonlarda  tortiladi.  Bu  esa  ko'p  marta  soliqqa  tortishdan  saqlab  qoladi. 

Ko'rsatilgan  kompaniyalarga  soliq  imtiyozlari  beriladi.  Shuning  uchun


ular  foydaga  solinadigan  soliqni  toMaydilar  va  pasaytirilgan  kapitalga 

solinadigan soliqni toMaydilar.

Daromad 

soligM 


to‘g‘risidagi 

federal 


qonunda 

«Xolding 

kompaniyalari»  deb  atalgan  tushuncha  yo‘q.  Lekin  chegirma  mavjud  va 

shuning uchun foydaga solinadigan soliqni  100 % ga ko'paytirish mumkin. 

Hamma  kantonlami  soliq  qonunchiligida  ushbu  soliqni  toMiq  qisqartirish 

ko‘zda  tutilgan.  Uchta  kantonda  uning  hududida  joylashgan  mulkdan 

olinadigan  daromadni  shu  soliqqa  tortiladi.  Kapitalga  solinadigan  soliq 

to  g ‘nsida  federal  qonunda  xolding  kompaniyalar  uchun  soliq  chegirmasi 

ko‘nlm agan.  Kapital  aktsioner  jamiyatlarda  qoMlanadigan  oddiy  stavka 

asosida  soliqqa  tortiladi.  Shunga  qaramay  kantonlar  xoldinglarga 

pasaytirilgan kapitalga solinadigan soliqni oladilar.

Bundan  tashqari  kantonlar  bo'yicha  soliq  solish  tizimi  va  stavkalar 

farq  qiladi.  K o ‘p chiligida  proportsional  (qat’iy  belgilangan)  stavkalar 

qoMlanadi.

Kantonlar  yana  dom itsillashtirilgan  deb  atalgan  kompaniyalami 

soliq q a  tortadi.  Kantonda  faqat  boshqaruv  idorasi  boMsa  va 

u  yerdan 

biznesni  boshqarsa,  kom paniyani  domitsillashtirilgan  deyiladi.  Tijorat 

faoliyati 

kanton 

m anzilida 

ular 

tomonidan 

olib 

borilmaydi. 

K onfederatsiyaga  nisbatan  kantonlar  dom itsillashtirilgan  kompaniyalarga 

qulay  (ko'ngildagidek)  soliq  tartibi  o ‘rnatadilar:

•  Kantonda  joylashgan  ko'chmas  mulkdan  ba’zida  daromad 

olinsa  undan  soliq  olish  kerak  boMsa  ham  foydaga  solinadigan  soliq 

olinmaydi (mazmunan hamma kantonlarda shu tartib qoMlaniladi);



•   O lingan 

foydani 

bir  qism ini  soliqqa  tortishda  kantonda 

joylash gan   idorani,  kom paniyani  tijorat  faoliyatidagi  axamiyati  inobatga 

olinadi  (bu  ikkita  kantonda qoMlanadi).

Federal 


qonunchilikda 

domitsillashtirilgan 

kompaniyalami 

kapitaliga  nisbatan  hech  qanday  imtiyoz  tartibi  belgilanmagan.  Uning 

teskarisi  boMib,  kompaniyalami  kapitali  soliq solish ob’ekti hisoblanadi  va 

u  atga aktsioner kompaniyalarga belgilangan soliq stavkalari qoMlanadi.

Konfederatsiyadan  farqli  ularoq,  kantonlar o ‘zlariga muhim  iqtisodiy 

ahamiyatga 

ega 

boMgan 


yangi 

kompaniyalami 

tashkil 

qilishga 

k o ‘maklashadilar.  Uni  toMiq  va  qisman  soliqdan  ozod  qilish  yoki  soliq 

imtiyozlarini 

berish 

(masalan, 



tezlashtirilgan 

amortizatsiyadan 

foydalanish)  yoMi  bilan  amalga  oshiradilar.  Bunday  imtiyozlar vaqt  bilan 

chegaralanadi,  uzogM  bilan  10  yillik  muddatga  qoMlanadi.  Bunday



imtiyozlar,  birinchi  navbatda,  foyda  va  kapitalga  solinadigan  soliqlarga 

nisbatan qo'llanadi.  Ular asosan to'liq yoki  qisman  soliqdan  ushlab qolish 

yo‘li  bilan amalga oshiriladi.

Ko'chmas  mulkni  o'sishiga  solinadigan  so//#.Soliqni  jismoniy  va 

huquqiy  shaxslar  to'laydilar.  Ayrim  kantonlarda  mulkni  to'liq  o'sgan 

qismi  maxsus  soliqni,  eksklyuziv  soliqni  ob’ekti  hisoblanadi.  Y a’ni, 

mulkni  o'sgan  qismi  faqat  shu  soliqqa  tortiladi,  boshqa  soliqqa  emas. 

Qolgan  kantonlarda  maxsus  soliq  solish  ob’ekti  bo'lib,  xususiy  mulkni 

sotishdan  olinadigan  daromadni  o'sishi  hisoblanadi  (konfederatsiya 

bunday  o'sishni  soliqqa  tortmaydi).  Shu  vaqtni  o'zida  ko'chmas  biznes 

mulkni  sotishdan  olingan  kapitalni  o'sishi  (shaxsiy  biznesga  ega  bo'lgan 

shaxslami  aktivi  yoki  huquqiy  shaxslamiki)  yoki  ko'chm as  tijorat  mulk 

odatdagi  daromadga  va  foydaga  solinadigan  soliq  ob’ekti  hisoblanadi  va 

oddiy tartibda daromad va foydaga qo'shiladi.

Lotoreyaga  solinadigan  soliq.  Bu  soliq  hamma  kantonlarda 

(ba’zilaridan  tashqari)  olinadi.  Soliq  lotoreya  yutuqlari,  sport  pullaridan 

(masalan,  futbol  musobaqasida  o'yinni  natijasini  bashorat  qilish,  otlarga 

stavka belgilash va h.k.)



Ko'chmas  mulkka solinadigan soliq.Bu  soliq  kantonlarda undiriladi. 

Deyarli  kantonlaming  12  tasida  mulk  faqat  mulkka  yoki  kapitalga 

solinadigan soliqni  ob’ekti  hisoblanadi  va yana yer mulkiga yoki  ko'chmas 

mulkka  solinadigan  mulk  solig'ini  ob’ekti  ham  bo'ladi.  Mulkka 

solinadigan  soliq  asosiy  munitsipal  soliq  hisoblanadi.  Kantonlarda  soliqlar 

undirilganida,  munitsipalitetlar odatda daromaddan  foiz oladilar,  ko'chmas 

mulkdan olinadigan soliq esa mulk joylashgan manzilda olinadi.

Soliqni  hisoblashda fermer mulkidan tashqari,  mulklar bozor qiymati 

asosida  baholanadi  va  shu  vaqtni  o'zida  fermer  mulki  va  o'rm onzorlar 

daromadliligi  asosida  baholanadi.  Shunday  asosda  soliq  to'liq  qiymatidan 

kelib chiqqan holda baholanadi, chegirmani hisobga olmaydi.

M ulbti  o'tishiga  solinadigan  soliq.Shveytsariya  qonunchiligida 

ko'rilgan  bu  soliq  har qanday  mulkni  (yoki  mulk  huquqini)  o'zgarishidan 

olinishi  ko'zda  tutilgan.  Soliq  kanton  va  munitsipalitetlar  hududida 

joylashgan  mulkdan  olinadi.  Qoida  bo'yicha  soliq  kantonlar  tomonidan 

olinadi.  Ayrim  holatlarda  faqat  munitsipalitetlar  oladi.  Soliqni  ikkalasi 

kantonda va munitsipalitetlarda olish  ham amaliyotda qo'llanadi.



Transfert  uchun  komission  yig'im   olish.  Transfertga  solinadigan 

soliq  o'm iga  ayrim  kantonlar  transfert  uchun  komission  yig'im   oladilar. 

Soliq  sotib  olish  bahosidan  kelib  chiqqan  holda  aniqlanadi  va  uni  mulkni


sotib oluvchi toMaydi (jismoniy yoki huquqiy shaxs).  Soliq stavkasi odatda 

proportsional  hisoblanadi  va  ko‘pchilik  kantonlarda  sotib  olish  bahosini  1 



% dan 4 % gacha tashkil qiladi.

Meros  va hadyadan olinadigan soliq.  Meros va hadyadan olinadigan 

soliqning asosiy xususiyati shundan iboratki, bu soliqni asosan kantonlarda 

undiriladi.  Lekin  ayrim  kantonlarda  munitsipalitetlar  ham  bu  soliqni 

yig'ish  huquqiga  egadirlar.  Bu  soliq  deyarli  hamma  kantonlarda  mavjud. 

Bundan  mustasno,  Lyutsem  kantonidir.  Bu  yerda hadyadan  tashqari  soliq 

olinmaydi.  Shvis  kantonida  esa  soliq  merosdan  ham  hadyadan  ham 

olinmaydi. 

Ayrim 


kantonlarda 

mulkni 


avlodlarga  (qisman  uzoq 

avlodlarga)  o ‘tkazish,  hamda  mulk  (rafiqasi  o ‘lganda)  bir  rafiqadan 

ikkinchi raflqaga o ‘tganda mulkni  o ‘tishi soliqqa tortilmaydi.

Meros  soligM  ob’ekti  mulkni  merosxo‘rlarga  qonun  belgilagan 

tartibda  o ‘tishi  yoki  oldindan  belgilangan  kishiga  berilishi  hisoblanadi. 

Soliq  solish  huquqi  vafot  etgan  shaxsni  oxirgi  doimiy  yashash  manzili 

joylashgan kantonga berilgan.  K o‘chirib  boMadigan  mulkni  hadya qilishga 

solinadigan  soliq,  hadya  beruvchi  yashayotgan  kantonda  hadyani  berish 

vaqtida  amalga  oshiriladi.  Ko‘chmas  mulkni  hadya  qilganda,  soliq 

ko‘chmas  mulk  joylashgan  kantonda  olinadi. 

Solgem  va  Nevshatel 

kantonlarida  meros  boji,  vafot  etgan  kishini  boMinmas  mulkidan  olinadi. 

Meros  va  hadya  soliqlari  bir  marta  (bir  vaqtda)  olinadigan  soliq 

hisoblanadi.  Meros  soligMni  asosi  qilib  vasiyat  qiluvchi  oMgan  vaqtidagi 

mulkni  bozor  qiymati  hisoblanadi.  Hadyani  asosiy  belgisi  boMib,  mulkni 

berish vaqtidagi  qiymati  hisoblanadi.  Shunday  qilib,  mulkni  bozor qiymati 

ikkala  soliqda  xam  asosiy  belgilovchi  omil  hisoblanadi.  Qimmatli 

qog'ozlar, 

ko‘chmas  mulk  va  xizmatni  sug‘urta  qilish,  bundan 

mustasnodir.  Chegirma  hajmi  va  soliqdan  ozod  qilish  summasi  bir 

kantondan  ikkinchisiga  o ‘tganda  boshqarish  quroli  sifatida  keskin  farq 

qiladi.  Meros  va  hadya  soliqlarining  stavkalari  ko‘pchilik  kantonlarda 

progressiv  hisoblanadi.  Soliq  ogMrligi  qarindoshchilik  darajasi  va  (yoki) 

mulkni  qiymatiga bogMiq.

Hamma kantonlarda har yili transport vositalariga solinadigan soliqni 

oladilar.  Shveytsariyadagi  hamma avtomobillar Shveytsariya nomeriga ega 

boMishlari  kerak.  Avtomobilni  litsenziyalash va ro‘yhatga olish hujjatlarini 

va  raqamlarini  berish  kantonda  amalga  oshiriladi.  Qoida  bo‘yicha 

konfederatsiya,  kanton,  munitsipalitet  yoki  xorijiy  firmalar  vakolatxonasi 

nomidan ro'yhatga olinadigan avtomobillardan soliq olinmaydi. 

Soliqni


Download 4.32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling