Takdim değerli Okurlar

HABER

26

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

ÜMIT SUNGAR

TÜRK DÜNYASI ESKIŞEHIR’DE BULUŞTU

Nogay Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yö-

netim Kurulu üyeleri, Eskişehir Nogay Türkleri Der-

neği’nin davetlisi olarak Eskişehir’de yaşayan Nogay, 

Tatar ve Kazan Türkleri’ni ziyaret ettiler.

29 Ekim 2016 günü Nogay Türkleri Kültür ve Yardım-

laşma Derneği Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri Ce-

mil Sütbaş, Feyyaz Özalp, Cihan Tanrıbak ve M. Emin 

Sütbaş ile Kırım Gelişim Vakfı Başkanı Ümit Şilit ve 

Türk Dünyasının Nogay Yıldızı Arslanbek Sultanbe-

kov’dan oluşan heyet, Alpu İlçesi’ne bağlı Aktepe (Rıp-

kiye) ve Işıkören (Arapkuyusu) avullarında Eskişehir 

Nogay Türkleri Derneği yöneticilerince karşılandılar. 

Avullarda yaşayan Nogay Türkleri’nin sıcak misafir-

perverliği ile karşılanan konuklar, Derneğin ulusal ve 

uluslararası faaliyetleri hakkında bilgiler verildi.

Nogay Köyleri Ziyaret Edildi

Eskişehir’de yaşayan Nogay ve Tatar köy yerleşimleri 

ile Eskişehir Nogay Türkleri Derneği’nin faaliyetleri 

hakkında bilgilerin de verildiği ziyaretler, köylerden 

sonra Alpu İlçesi’nde devam etti. Eskişehir Nogay 

Türkleri Derneği Yönetim Kurulu’ndan Osman Öz-

bek’in “Alpu Yemek” Lokantası’nda misafirleri ağırla-

masından sonra Alpu Kaymakamı Mehmet Zaid Doğu 

ve Alpu Belediye Başkanı Rafet Demirtaş’ın da katı-

lımlarıyla tanışma ve sohbet toplantısı düzenlendi.

Yönetim Kurulu Başkanı Cemil Sütbaş, Kaymakam Sa-

yın Doğu ile Başkan Sayın Demirtaş’a; Nogay Türkleri 

Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Ankara ve Konya’da 

yaşayan Nogay Türkleri, Derneğin faaliyet ve projele-

ri hakkında bilgi vererek, Nogay Türk Yayınları’na ait 

eserleri takdim etti.

Ziyaret sırasında Sayın Demirtaş, Nogay Dernekle-

rinin Eskişehir’de Nogay Türkleri Sabantoy Şenliği 

düzenlemeleri hâlinde, Belediye olarak mümkün ola-

bilecek her türlü desteği sağlamaktan memnuniyet 

duyacaklarını ifâde etti. Kaymakam Sayın Doğu da 

HABER

|  27

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

yaptığı konuşmada; Eskişehir’in kozmopolit yapısı içe-

risinde Nogay Türkleri ve Kırım Tatarlarının önemli 

bir yeri olduğunu ve Alpu’da, Nogay ve Tatarların bu-

lunmasından memnun olduklarını belirtti.

Kazan Türkleri Ziyaret Edildi

Ziyaret Heyeti’nin Alpu’dan sonraki durağı Eskişehir 

oldu. Eskişehir’de Dernek lokalinde Nogay Türkleriyle 

tanışıp sohbet eden konuklar burada da Tuz Gölü ve 

Karacadağ Nogayları ve Derneğin faaliyetleri hakkında 

bilgiler verdiler.

Eskişehir Nogay Türkleri Derneği Başkanı Eşref Özer 

ve Yönetim Kurulu üyelerinin hazırladığı ziyaret 

programının 4. durağı, Kazan Tatarları Derneği oldu. 

Dernek Genel Merkezinde, Yönetim Kurulu Başkanı 

Ravza Melle ve Dernek yöneticilerince samimiyet ve 

misafirperverlikle karşılanan konuklar, Dernekler ara-

sı alışverişinde bulundular. Konuklar, Dernek Genel 

Merkezinde misafir defterini imzaladılar.

Başkan Cemil Sütbaş deftere; “Sıylı Soydaşlarımız, 

Ayavlı Bavırdaslarımız, Kazan Tatar Derneği’nin Değerli 

Yöneticileri; Derneğinizi ziyaret etmekten, Sizlerle ta-

nışmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Tanışmamızın 

kaynaşma ile devam etmesi, zengin Türk Kültürü’nün 

ayrılmaz unsurları olan Kırım, Nogay ve Tatar katnaspa 

ve kaynaşmalarının, ortak etkinlik ve faaliyetlerle devam 

etmesi temennisiyle, değerli konakbaylığınız için Nogay 

Türkleri adına teşekkür ederiz.” yazdı.

Kazan Derneği’ndeki ziyaret, Dernek bünyesinde ku-

rulan Kazan Tatarları Kültür Müzesi’nin gezilmesi ve 

hatıra fotografı çekilmesiyle tamamlandı.

HABER

28

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

HAKAN BENLI

HAMZA KIZILDAĞ

YENI TÜRKIYE DERGISI’NIN 

KAFKASLAR ÖZEL SAYISI YAYIMLANDI

AKIN KÖYÜ’NDE

COGAR ÇEŞME ISLAH EDILDI

Yeni Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin ha-

zırladığı 11 ciltlik Kafkaslar özel sayısı yayımlandı. 

Özel sayıda, Nogay Türkleri’ne de oldukça geniş yer 

verildi.

Merkezi Ankara Gölbaşı’nda bulunan ve Dr. Sayın 

Hasan Celal Güzel’in Başkanlığını yaptığı Yeni Tür-

kiye Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin hazırlamış 

oluğu, bugüne kadarki en geniş kapsamlı “Kafkaslar 

Özel Sayısı” yayımlandı. Yeni Türkiye Dergisi tarafın-

dan hazırlanan özel sayı 11 cilt ve 8.500 sayfa.

Kafkaslar özel sayısı adını taşıyan külliyat, 742 aka-

demisyen ve araştırmacının yazılarından meydana 

geldi. Yayının 10. cildinde, Nogay Türkleri’ne yer ve-

rildi. 670 sayfalık cildin 131 sayfası Nogay Türkleri 

ile ilgili araştırma ve yazılara ayrıldı ve 10 araştırma-

cı, akademisyen ve yazarın toplam 13 ayrı makale ve 

araştırması yer aldı.

Nogay Türkleri ile ilgili olarak Sâmi Nogay, Doç. Dr. 

Dilek Ergönenç, Sevinç Aliyeva, Eldar İdrisov, Nesrin 

Güllüdağ, Ersin Teres, Ülkü Çelik Şavk, İsa Suyuno-

viç Kapaev, Hakan Benli ve A. M. Sultanmuradov’un 

araştırma ve makaleleri yer aldı. Bu aynı zamanda 

Nogay Türkleri ile ilgili en geniş kapsamlı araştırma 

yayın olma özelliği de taşımakta.

Köyümüzün en eski çeşmesi olan Cogar Çeşme ıslah 

edildi. Islah çalışmalarında; çeşmenin su yolları te-

mizlenerek ve yeni su yolları eklenerek çeşmenin de-

bisi artırıldı. Çeşmenin suyunun bir kısmı, Muhtarlık 

binası yanında yapılan çeşmeye, diğer bir kısmı da 

aşağı çeşmeye verildi. Böylece; ıslah edilen, yeni su 

kaynaklarıyla güçlendirilen tatlı su, üç noktadan kö-

yün hizmetine sunulmuş oldu. Bu büyük hizmetten 

dolayı emeği geçen, köyümüzün kurucularından olan 

Polat ailesine, köy halkı adına teşekkür ediyoruz. Al-

lah hayırlarını kabul etsin ve köyümüze de çeşmeleri 

hayırlı olsun.

Bilbil tavıs şıgarıp,

Esitiledi sözleriñ,

Ayday yarık ak yüziñ,

Yuldızlarday közleriñ.

Kökte tuvgan yalgız ay,

Âdemleri körmeydi,

Kaygım kara kayaday,

Birev onı bölmeydi.

Sönse seniñ şıragıñ,

Kökte söndi ay, deymen,

Ar kün seni körmesem,

Yürek sızlaydı, deymen.

Bülbül sesi çıkarıp,

Duyuluyor sözlerin, 

Ay gibi parlak ak yüzün,

Yıldızlar gibi gözlerin.

Gökte doğan yalnız ay,

İnsanları görmüyor,

Kaygım sert kaya gibi,

Kimse onu bilmiyor.

Sönse senin ışığın,

Gökte ay söndü, derim.

Her gün seni görmesem,

Yüreğim sızlar, derim.

|  29

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

TANITIM

CEM ARSLAN

NOGAY HALK ŞÂYIRI, 

SALIMET MAYLIBAYEVA NUKOVA

Nogay rayonıñ Edige atlı avılında 9 Uvıt’ta, 1965 yılda 

tuvgan. Bala zamannan alıp tetesi Altınnıñ ertegileri 

men, anası Saydattıñ alemet, yumsak yırlarıman, atası 

Ahmattıñ şâyirlik dunıyasına avaslıgı man terbiyalangan. 

5-6 klasslarda oga Mahaçkalada “Goryanka” atlı mekte-

bte okımaga tüsken. Sol zaman ol birinşi kere Kadriya 

Temirbulatova man, Rasul Gamzatov man yolıgıskan.

Ene sol uzak yıllardan ol yaratuvşılık dunıyasına ayak 

baskan.

Salimet Maylıbayeva, Rossiya Federatsiyasınıñ Ya-

zuvşılar em Curnalistler Soyuzınnıñ agzası, “Patriot 

Rossiy” degen medaldiñ iyesi, Dagestan Gossovetiniñ 

Predsedateliniñ bayır saatiniñ iyesi, Rossiya Federatsi-

yasınıñ saygılı kullıkşısı, “Ak Şeşekey”, “Yuldızlı Keşe”, 

“Ak Aspannıñ Astında” , “Yaşav Aykaslarında”, “Kız 

Süvreti” degen kitaplerdiñ kalemşisi.

Turkiya Nogaylarına barıp, avılların kezip kelmege, Sa-

limettiñ köpten mıradı bolgan. Sonnan sebep, 2013 yıl 

olondagı Nogaylarga yollangan.

Turkiyadagı 21 kün şâyirdiñ yüreginde yarık kız kaldır-

gan em ol estelikli kitap yazıp kaldırmaga mırad etken. 

Em olarga üyken razılıgın bildiredi.

HABER

30

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

NOGAYHABER

SÂMI POLAT, KAFKASYA’YA 

ILK YOLCULUĞUNU ANLATTI

Kabakçı Konağının Kasım ayı konuğu 

Sâmi Polat, Kafkasya’ya ilk yolculuğu an-

lattı.

Nogay Türkleri Kültür ve Yardımlaşma 

Derneğinin Altındağ Belediyesi’nin evsa-

hipliğinde her ay düzenlediği Hamamönü 

Söyleşileri’nin Kasım ayı konuğu Sâmi 

Polat idi. Tarihi Kabakçı Konağı’nda saat 

19:00’da başlayan ve çok sayıda davetli-

nin izlediği programda Polat, 1998 yılının 

Mayıs ayında, Kafkasya’dan Türkiye’ye 

gelen Nogay Türkleriyle ilk karşılaşması-

nı, kucaklaşmalarını, yaşadığı heyecanı, 

ilk irtibatın kurulmasından sonra Kafkas-

ya’ya gittiğini, ilk seyahatte yaşadığı en-

dişe ve karşılaştığı sıkıntıları samimi bir 

dille anlattı.

İzleyicilerin ilgiyle izlediği ve sorular sor-

duğu program, saat 21:30’da toplu fotoğ-

raf çekimleriyle sona erdi.

8. OLAĞAN GENEL KURUL DAGESTAN

NOGAY RADYOSU’NDA…

Nogay Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği 8. Olağan 

Genel Kurulu, Terekli Mekteb merkezli Dagestan Radio 

Nogayel Radyosundan haber yapılarak duyuruldu.

7 Şubat günü, Nogayel Radyosundan seslendirdiği ha-

berde eğitimci, şâiryazar Salimet Nukova; 31 Ocak günü 

yapılan Genel Kurul hakkında bilgi vererek Derneğin, 

Kafkasya ve Türkiye’de yaşayan Nogaylar arasındaki 

bağlantıyı sağlamlaştıracağına inandığını ifâde etti.

Radyo Haberinin Orijinal Metni: “Kural aydıñ sonında 

Türkiye’de Nogay Türkleri Madaniyat em Yardamla-

suv Yamagatınıñ plenarne yıyını ozgan. 31’nşi Kantar’da 

Ankara Kala’da taga da bir yıyın, so Yamagat kübü men 

ötken. Ankara Kaladıñ yaşavşıları sosı yıyında berk den 

katnaskanlar. Yamagat Basşısı Cemil Sütbaş, yıyındı aşıp 

kelgen konaklardı hoş körüp algan. Tek Türkiye’de tuvıl, 

savlay Düniya’da yaşaytagan Nogaylarga karatılıp aytılgan 

edi, Onıñ yurekten şıkkan hoşlasuv sözleri. Sosı künge 

deyim Türkiye Yamagatınıñ Nogaylar arasındagı baylanıs 

kulluklarıñ kaytıp yurgizip turganın aytıp ozdı. Yıyında 

Türkiye’diñ Erkinlik Marşı okungan son Yamagattı kutlav 

sözler esitildiler. Olar Rumıniya, Gollandiya, Germaniya 

ökümetlerinde yaşaytagan Nogaylardan kelgen yılı sözler 

ediler. Ondan soñ yıyındıñ basşılıgına Muharrem Yılmaz 

em agzalar Aziz Özbek em Cihat Demiralp saylandılar. 

Yıyındıñ soñında Yamagattı bukünden alıp, 2019’nşı yıl-

ga deyim ozdurıyak komitet saylangan. Süytip, ozgarılgan 

yıyındıñ soñında Yamagattıñ Basşılıgına Cemil Sütbaş em 

agzaları saylanganlar. Eñdigi men oylayman sosı Yamagat 

Nogaylar arasındagı baylanıstı da mukayat berk eter. Dos-

lugımız künden künge küşlü em berk bolar, dep senemen.”

NOGAYHABER

HABER

|  31

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

ADANA BÜYÜKŞEHIR BELEDIYESI, 

KIRIMOĞLU’NU AĞIRLADI

Kırım Tatarlarının Lîderi Mustafa Abdülcemil Kırı-

moğlu, Adana Büyükşehir Belediyesi’ni ziyaret etti.

Adana Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Ramazan 

Akyürek, 19 Kasım günü, Kırım Tatar Milli Meclisi 

Eski Başkanı, Ukrayna Milletvekili ve Kırım Tatarları-

nın Lîderi Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ve berabe-

rindeki heyeti makamında ağırladı.

Dünya Türklüğü’nün bayrak isimlerinden birini ağırla-

maktan gurur duyduklarını ifâde eden Akyürek, “Yıl-

larca Kırım Türklüğü’nün bağımsızlığı için mücadele 

verdiniz ve halâ da veriyorsunuz. Sizi ağırlamaktan 

büyük bir gurur duyuyoruz” dedi. Ziyaret sırasında 

Akyürek, Adana’nın tarihî ve kültürel dokusuna ilişkin 

bilgiler de verdi.

Büyükşehir Belediyesi ziyaretinde konuşan Kırımoğlu; 

geçen sene Mart ayında Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile 

ilgili başlayan süreç ve gelinen nokta ile ilgili bilgi vere-

rek, “Söz konusu dönemde, Ukrayna’nın durumu çok 

kötüydü. Ruslar bu durumdan faydalanarak toprakları-

mızı işgal ettiler. Dünya bu işgali tanımadı ve Rusya’ya 

karşı yaptırımlar uygulandı. Ümidimiz elbette Kırım’ın 

bu işgalden kurtarılması” dedi.

Adana Büyükşehir Belediyesi Sağlık İşleri Daire Başka-

nı ve Ceyhan Kırım Türkleri Derneği Başkan Yardım-

cısı Fatih Karayandı da yaptığı konuşmada; Kırım Sa-

vaşı’nın ardından, Kırım Tatarları ve o zamanki Kırım 

Hanlığı’nın tebâası olan Nogayların, Ceyhan’ın kurucu 

unsurları olarak tarihte yer aldıklarını belirterek, “No-

gayların, Adana bölgesinin demokratik yapıya ulaşma-

sında çok büyük katkıları olmuştur. 20052006’lı yılla-

rında, Bahçesaray ile Ceyhan’ı kardeş şehir ilan ettik. 

Ceyhan’daki bir çok köy ve yerleşim birimlerinin bir 

çoğunun ismi Tatarca. Tepreç etkinlikleri düzenlendi. 

Derneğimiz aracılığıyla da ile KırımTatar kültürünü ya-

şatmaya çalışıyoruz” dedi.

EBRUHAN KARAYANDI BULUT

HABER

32

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

HASAN CELAL GÜZEL: “NOGAYLAR, IYI KI VARSINIZ!”

Nogay Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği’nin 

Altındağ Belediyesi’nin evsahipliğinde Tarihi Kabakçı 

Konağı’nda düzenlediği, Hamamönü Söyleşilerinin 

26. programı 16 Ocak 2016 günü gerçekleştirildi.

Program; dombıra sanatçısı Akdeniz Erbaş’ın dombıra 

ve ağız kopuzu ile Türk Dünyası ezgilerini seslendir-

mesiyle, saat 19:00’da başladı.

Kısa konserin sonunda; programın konuğu Devlet ve 

Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Eski Bakanı ve Yeni Tür-

kiye Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Dr. Sayın 

Hasan Celal Güzel salona teşrif etti. Güzel’in salona ge-

lişi ve tüm misafirlerle ayrı ayrı selamlaşmasından son-

ra Dernek Genel Başkanı Cemil Sütbaş kısa bir açılış 

konuşması yaptı. Sütbaş, misafirlere hoşgeldiniz diye 

başladığı konuşmasında; Sayın Güzel’e, davete icâbet 

ettikleri için teşekkür ederek, geçirdikleri küçük ope-

rasyon sebebiyle geçmiş olsun dileklerini sundu. Süt-

baş, 14 Ocak günü Uluslararası Türk Akademisi’nce 

kendilerine verilen ödül sebebiyle de tebriklerini iletti.

Sayın Güzel’in “Nogaylar, Türk boylarının hasıdır” 

ifadeleriyle başlayan konuşması salondan büyük alkış 

aldı. Bakan’ın özetle; Nogay Türklerinin Kıpçak boyu-

na mensup olduklarını, yaşadıkları coğrafyalar, Nogay 

Türkleri’nin tarihi, Oğuzlara ve Kıpçaklara mensup 

Türk boyları, TürkMoğol soyları arasındaki ilişkiler, 

yaptıkları araştırmalar sonucunda Nogayların dünya-

daki toplam nüfusun 4 milyon olduğunu, ABD’de bile 

yaşayan Nogay nüfusunun bulunduğunu, Türkiye’de 

yaşayan Nogayların yoğun olarak Orta Anadolu’da 

bulunduğunu, Türk dilinin zenginliğini, Türkçe’nin ilk 

ortaya çıktığı dönemlerde ne Rusça’nın, ne Avrupa dil-

lerinin henüz var olmadıklarını ifâde ettiği konuşması 

konuklarca ilgiyle dinlendi.

Kalabalık bir izleyici topluluğu tarafından dinlenen 

Güzel, Nogay Türkleri’nin bu ülke için bir şans oldu-

ğunu, Kafkaslardan göç eden Türk halklarının Ana-

dolu’ya modernliği ve gelişmişliği de beraberlerinde 

getirdiklerini, ülkenin kültür hayatını kökten değiştir-

diklerini söyleyerek, “Nogaylar, iyi ki varsınız, iyi ki 

Anadolu’ya gelmişsiniz” dedi.

Program; Bakanın talebi üzerine Akdeniz Erbaş’ın Nogay 

ve Tuva Türkleri’ne ait ezgileri seslendirmesinin ardından 

Başkan Cemil Sütbaş’ın, Nogay Türk Yayınları’na ait eserle-

ri takdim etmesi ve fotoğraf çekimleriyle tamamlandı.

HAKAN BENLI

HABER

|  33

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

GATA’DA YAPILAN TOPLANTIDA,

YENI KURUL LISTELERI DEĞERLENDIRILDI

Nogay Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği’nin 8. 

Olağan Genel Kurulu’nda Yönetim ve Denetim kurul-

larının seçimine esas olmak üzere, Yönetim ve Dene-

tim kurulları aday listelerini değerlendirmek amacıyla, 

23 Ocak günü Gülhane Askeri Tıp Akademisi Matdo 

Restaurant’ta bir toplantı düzenlendi.

Toplantıya; Yönetim Kurulu’nun daveti üzerine Ercan 

Altuntaş, Zekeriya Güneş, Muzaffer Kaya, Çetin Şahin, 

Ahmet Hamdi Ektaş, Muzaffer Çakır, Özgür Hakan 

Benli, Cafer Eryiğit, Aziz Özbek, Feyyaz Özalp, Yıl-

dırım Gümüş, Cihat Demiralp, Mevlüt Emin Sütbaş, 

Cemil Sütbaş, Cem Arslan, Ömer Aktürk, Bekir Ektaş, 

İsmail Orak, Ramazan Can, Hacı Ümit Göncü ve Mu-

harrem Yılmaz katıldılar.

Toplantıda tanışma faslından sonra misafirlere, Der-

neğin teşkilat yapısı ve faaliyetleri hakkında detaylı 

bilgi verilerek, yeni kurullar hususunda görüş alış-

verişinde bulunuldu. Nogay Türk Yayınları’na ait 

eserlerin tanıtımı yapıldı. Toplantı fotoğraf çekimi 

ile sona erdi.

NOGAYHABER

34

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016

MAKALE

NOGAYLARIN TARIH SAHNESINE ÇIKIŞI 

VE EMIR NOGAY

13. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyıla kadar Deşt-i 

Kıpçak coğrafyasında önemli bir aktör olan Nogayların 

tarih sahnesine çıkışını Emir Nogay’la başlatmak doğru 

olacaktır. Emir Nogay, Altın Orda devleti kurulduktan 

sonra yıllar geçtikçe yıldızı parlayan bir komutandır. Kırk 

yıl devlet idaresinde üst düzeyde etkili olmuş ve hanları 

tahtan indirip hanlara taht giydirmesiyle tanınmıştır.

Altın Orda Hanı Berke Han, sülalesini İlhanlı baskısın-

dan korumasından ve Cuci ulusunun ilk müslüman hü-

kümdarı oluşuyla meşhurdu. Berke, Ortodoks Ruslara 

karşı sert bir politika izlememiş, Altın Orda’nın başşehri 

Saray şehrine Rus piskoposluğunun da açılmasına müsa-

ade etmişti. Saray şehri, aşağı İdil nehrinin sol cenahında, 

stratejik yönü ağır basan, Hazar ve Aral Denizi civarıyla 

Batı Sibir’in en merkezi yerinde kurulmuştur. Buraya 

‘Taht İli’de denilmektedir.

Emir Nogay’ın Berke Han’la birlikte İslamiyet’i kabul et-

tiği düşünülmektedir. Nogay, Sultan Baybars’a gönderdi-

ği bir mektupta, “İslam yolunda olduğunu, bundan böyle 

devamlı haberleşmek istediğini” ifade etmekte, ayrıca; 

“Biz senin elin ve parmakların gibiyiz. Sana uygun olana 

biz de uyarız, karşı gelene ise karşı çıkarız”, demektedir.

Berke’nin Müslüman olduğunu duyan Baybars, 1261’de 

ona bir mektup ve elçi göndererek amcaoğlu Hülagü’ye 

karşı savaşa girişmesinin kendisi için vazife olduğunu bil-

dirmiş, onu teşvik etmişti. Baybars mektubunda, “müs-

lümanlık dil ile demekten ibaret değildir. Cihat da müs-

lümanlığın rükünlerinden biridir. Birbiri ardınca gelen 

haberlere göre Hülagü, karısını hıristiyan olmasından, 

haç dininin gözetmeği ileri tutmuş, karısını senden üstün 

görerek halife yurtlarına kâfir başpapazı yerleştirmiştir,” 

şeklinde ifadeler kullanmıştır. Çünkü Hülagü’nün hâki-

miyetinde bulunan İran, Mısır’la komşu ve Suriye’ye de 

hâkim bulunuyordu. Güçlü bir İran devleti her zaman 

Memlüklüleri tehdit eden bir konumdaydı. Bunun en iyi 

çözüm yolu Berke’yi Hülagü’nün üstüne göndermekti. 

Bu sebeple, Memlük sultanlarının takip ettiği en stratejik 

siyaset ne olursa olsun Berke-Hülagü düşmanlığını de-

rinleştirmektir. Bundan dolayı Baybars’la Berke arasında 

sık sık elçiler gelip gitmiştir. Değerli ve kıymetli hediye-

lerden seccadeler, Venedik bezleri, ipek kumaşlar, av, bi-

nek ve süs hayvanları Saray’a gönderilmiştir.       

Hediyelerin Berke’ye ulaşması için İstanbul’dan geçmesi 

gerekmekteydi. Dönemin Bizans imparatoru Mikhail Pa-

leolog, hem Hülagü’den çekinmesi hem de Hülagü’nün 

elçilerinin İstanbul’da bulunmasından dolayı hediyele-

re ve Altın Orda elçilerine el koymuştu. Bunun üzerine 

Berke Han, Nogay emrindeki orduyu Bizans’ın üzerine 

göndermişti. Türklerin orduyla geldiğini duyan Bizans 

imparatoru telaşa kapılarak elçileri ve hediyeleri teslim 

etmiş ve ceza olarak Altın Orda’ya yılda 300 atlas elbise 

göndermeyi kabul etmiştir. 

Az zaman sonra Nogay, Bizans’ın üzerine tekrar yürü-

müştür. Bunun sebebi, 1261 yılında Hülagü’nün emriyle 

IV. Rüknettin Kılıçarslan Selçuklu sultanı olunca, eski 

sultan II. İzzettin Keykavus’un ailesiyle birlikte Bizans’a 

sığınmasıdır. Bizans imparatoru Mikhail, Hülagü’den çe-

kindiği için II. İzzettin Keykavus’u Merim Irmağı’ndaki 

Ainos kalesine hapsettirmişti; fakat Berke ile Selçuklu 

sultanı arasında akrabalık vardı ve II. İzzettin’in halası 

Berke’nin eşiydi. Bunun üzerine de Nogay, Bizans’ın üze-

rine tekrar sefere çıkmıştı. Sonunda Emir Nogay, Selçuk-

lu sultanını kurtarmış; ayrıca sefer sayesinde Karadeniz 

ve Boğaz ticaret engelini ortadan kaldırmıştır.

Bizans’ın hemen ardından Hülagü ile ilgilenen Berke 

Han, Azerbaycan tarafına İlhanlı üzerine büyük bir or-

duyla yürümüştü. İki ordu Kür Irmağı’nın kuzeyinde, 

Aralık 1262’de karşılaşmıştır. Hülagü, donmuş Terek 

Irmağı’nı geçmeye çalışırken askerleriyle beraber kırılan 

buzlardan dolayı nehre düşmüş ve ordu bozguna uğra-

mıştı. Sonunda, Berke Han savaşı Ocak 1263’te kazan-

mıştır. Savaşta Berke’nin tümenbaşı olan Emir Nogay’ın 

büyük faydası görülmüştü. Sonrasında Berke Han, ordu-

yu İlhanlıların üzerine tekrar sürmüş, Derbent, Şirvân, 

Arvân, Mugân ve Güney Azerbaycan’ı ele geçirmek için 

Şirvân’a doğru hareket etmiştir. Dönemin İlhanlı hanı 

Abâka Han, Yeşmut’u Nogay ordusunu karşılaması için 

yollamıştır. İki ordu şiddetli çatışmalarda bir sonuç ala-

mayınca geri dönmüş ve bu savaş esnasında Berke Han 

Tiflis civarlarında ölmüştür.

Komşu devletlerle de siyasi ilişkilerde usta olan Emir No-

gay, 1273’te Bizans imparatoru Mihal’in gayrimeşru kız 

kardeşi ile evlenerek hem Bizans hem de Cuci oğullarıyla 

akrabalık bağına girmiş ve etki alanını daha da artırmıştır.

Doğu Avrupa’da Bulgar topraklarını hâkimiyet altına alan 

Nogay, Bulgar çarlarını tahtan indirip tahta çıkartıyordu. 

1280 tarihinde de Kıpçak soyundan gelen Terteri adında 

bir Bulgarı Bizans kralı II. Andronik kral yaptı; fakat No-

gay buna karşı çıkınca Bizans geri adım atmak zorunda 

kaldı. Sonrasında Nogay, Smileç ismindeki Bulgar beyini 

(knezini) başa geçirdi. Nogay’ın hâkimiyeti altında olan 

Bulgarlar, böylelikle Bizans’ın baskısından da kurtulmuş 

ENIS GÜNEY / Araştırma Görevlisi, Istanbul Üniversitesi, Atatürk Ilkeleri ve Inkılap Tarihi Enstitüsü

|  35

Nogay Türkleri Bülteni  

 

HAZİRAN 2016