Talabalar 6 ta kichik guruhda harakat qilishadi I bosqich. Guruh a’zolarini faollashtirish uchun savollar beriladi 1-variant

4-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Til taraqqiyotining jamiyat taraqqiyoti bilan munosabati. Til strukturasi va sistemasi.


Talabalar 6 ta kichik guruhda harakat qilishadi
I bosqich. Guruh a’zolarini faollashtirish uchun savollar beriladi
1-variant. Sotsiolingvistika qanday masalalarni o‘rganadi?

2-variant. Til alohida tizim sifatida qanday vazifalarni bajaradi?

3-variant. Hozirgi vaqtda bir-biri bilan qardosh ekanligi aniqlangan tillar oilasi qaysilar?

4-variant. Qardosh tillarning xususiyatlarini ayting.

5-variant. Sun’iy tillarni sharhlang.

6-variant. Turkiy tillar oilasiga qaysilar kiradi?

II bosqich. Guruh a’zolariga topshiriqlar beriladi.

1-variant. “Devon-u lug‘otit turk”dan olingan parchalarni o‘qing. Ularni hozirgi tilimizga solishtiring, farqlarini ayting.

Erik erni yag‘lig‘, ermagu bashi qanlig‘ (Tirishqoqning labi yog‘lig‘, erinchoq, dangasaning boshi qonlik). Emgak ekinda qolmas (Mehnat bekorga ketmaydi). O‘kuz azaqi bo‘lg‘incha, buzag‘u bashi bo‘lsa yik (Ho‘kizning oyog‘i bo‘lguncha, buzoqning boshi bo‘lgan yaxshiroq). Uma kelsa, qut kelur (Mehmon kelsa, baraka keladi). Erdamsizdan qut chertilur (Dangasadan baxt ketadi). Kichikda qatig‘lansa, ulg‘azu sevnur (Yoshlikda ma­shaqqat cheksa, ulg‘ayganda sevinadi). Erdam boshi til (Odobning boshi til).

2-variant. Eski turkiy tilga oid namunadagidek lug‘at tuzing.

Lug‘at

Ko‘kramak — na’ra tortmoq

Sandilach — sa’va

Qirg‘ilach — qaldirg‘och

Sandug‘ach — bulbul

Elig — hukmdor

Bo‘gu — dono

Al — qizil

Ko‘ni — to‘g‘ri, rost, haqqoniy
3-variant. Berilgan mashqni bajaring.



4-variant. Umumxalq tili va adabiy til haqidagi fikrlaringizni Venn diagrammasi orqali ifodalang.

5-variant. O‘zbek umumxalq tili tarkibidagi lahjalarga misollar topib yozing.

6-variant. Sizga ma’lumki, Qoraxoniylar davri adabiy tili hozirgi Markaziy Osiyodagi barcha turkiy tillarning shakllanishi va rivojlanishi uchun asos bo‘lgan til sanaladi va shuning uchun bu davr tili ko‘pchilik turkiyshunoslar tomonidan eski turkiy til deb yuritiladi. Ushbu tilda yaratilgan asarlar nomi va ulardan namunalar yozing.