TA’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti
Download 0.73 Mb.
|
Falsafa 2
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI 
MILLIY G’OYA, FALSAFA VA FAN METODOLOGIYASI KAFEDRASI « FALSAFA » fanidan o’quv-uslubiy M A J M U A Fakul’tetlararo kunduzgi bo’lim bakalavriat bosqichi talabalari uchun SAMARQAND-2010 Zoxidov H.R. «FAKULTETLARARO FALSAFA» fani bo’yicha: o’quv - uslubiy majmua bakalavriat 2-bosqichi talabalari uchun)/ Samarqand 2010, b. “Fakultetlararo Falsafa” fanidan tajriba-sinov o’quv - uslubiy majmuasi Samarqand davlat universitetining “Milliy g’oya, falsafa va fan metodologiyasi” kafedrasida tayyorlangan. Majmua “Falsafa” fanini o’rganish jarayonida talabaning mustaqil ishlashini ta’minlovchi o’quv-uslubiy materiallarni o’z ichiga oladi, hamda talaba olgan bilimining sifatini doimo nazorat qilishni ta’minlaydi. Ushbu o’quv - uslubiy majmua barcha yo’nalishlar o’quv rejasiga kiritilgan bo’lib, falsafiy bilim oluvchi va qiziquvchilarga mo^ljallangan. Loyiha g’oyasining muallifi Falsafa fanlari doktori, professor Yaxshilikov J.YA. Loyiha muharriri “Milliy g’oya, falsafa va fan metodologiyasi” kafedrasi o’qituvchisi Samadov A.R. Taqrizchilar Falsafa fanlari nomzodi, dotsent Doliev S . Falsafa fanlari nomzodi, dotsent Rejipov R. 2 MUALLIFDAN Mustaqillik yillarida falsafaning mohiyati va dunyoqarashni yangicha tushunish ehtiyoji yuzaga keldi. «Falsafa» fani barcha bakalavr ta’lim o’quv rejasiga kiritilgan bo’lib 88 soatga mo^ljanangan o’quv dasturi asosida tayyorlangan. Falsafa fani falsafiy dunyoqarashni kelib chiqishi va turli falsafiy ta’limotni hamda jamiyat hayotida tutgan o’rnini ilmiy jihatdan o’rganuvchi fandir. 3
4 FALSAFA FANI NAMUNAVIY DASTURI (Barcha baklavr ta’limyo’nalish ta’limyo’nalishi uchun) KIRISH 1.Fan mazmuniga qo’yiladigan malaKaviy talablar BaKalavr “Falsafa” fani bo’yicha Falsafiy dunyoqarash, inson hayotining maqsadi, mazmuni va mohiyati, moddiy borliq va ijtimoiy hayot o’rtasidagi o’zaro qonuniyatlar to’Frisida: falsafiy bilimlarning shaKllanishi, tarKtbty tuzulishi va rivojlanshining tarixiy bosqichlari; hozirgi dunyoning ilmiy, falsafiy, diniy manzarasi; fvlsafaning asosiy yo’nalishlari va maKtablari monistiK va plyuralistiK falsafiy Konsepsiyalar; hozirgi dunyoning globallashuv jarayoni, insoniyatning eKologiK va boshqa global muammolari haqida tasavvurga ega bo’lishi lozim MarKaziy Osiyo mutafaKKirlarining Vatan va jahon madaniyati, falsafasi fanining rivojlanishidagi hissasi, o’rnini: borliq Konsepsiyasining mazmuni, uning o’z-o’zini tashKil etishi, moddiyliK va ma'bnaviyliK tushunchasi, uning mohiyati, dinamiK va statiK qonuniyatlarini; ijtimoiy falsafa: jamiyat va uning tarKibiy tuzilishi, davlat, demoKratiya, fuqaroliK jamiyati tushunchalarining mohiyati, ijtimoiy taraqqiyotning bosqichlari va sivilizasiya Konsepsiyalarini; ijtimoiy munosabatlar tizimida inson mohiyati, ong va o’z-o’zini anglash tatlimoti, aKsiologiya, axloqiy va matnaviy qadriyatlarini; 5
dialeKtiKa, sinergetiKa, haraKat va rivojlanish, maKon va zamon haqidagi ta'blimotlarni; tabiiy, gumanitar va boshqa fanlarni o’rganishda umumfalsafiy uslub va tamoyillarni; bilishning umumfalsafiy metodlarni bilishi KeraK. Falsafaning qonun va Kategoriyalari, tamoyillarini: Dunyoqarash va umummetodologiK falsafiy prinsiplarni; Tanqidiy tafaKKurni amaliy faoliyatida va ilmiy tadqiqotlarga qo’llash Ko’niKmasiga ega bo’lishi lozim. MutaqilliK davrida hayotimizning barcha jabhalarida o’zgarishlar ro’y bermoqda, tub islohotlar amalg oshirilmoqda. MamalaKatimiz demoKratiK davlat va fuqaroliK jamiyati barpo etish yo’lida izchil faoliyat olib bormoqda. O’zbeKiston jahon sivilizasiyasining umumiy yo’nalishiga dadil Kirib bormoqda. Ijtimoiy hayotdagi o’zgarishlar, uni jadallashtirish omili bo’lmish fanning turli sohalari jumladan, davrni, zamonni falsafiy mushohada qilishning ham tubdan yangilinishini taqozo qilmoqda. RespuliKa Fan dasturining vazifalari: BaKalavr bosqich talabalarida mustaqil fiKrlash madaniyatini taKomillashtirish, falsafiy dunyoqarashni Kengaytirish, olamning ilmiy manzarasini tushuntirish. Fanning tutgan o’rni. Falsafa fani O’zbeKiston mustaqilligini mustahKamlashda talabalarda milliy ong va milliy tafaKKurni shaKllantirish, jahon falsafiy tafaKKuri va milliy falsafa rivoji evolyusiyasi asosida O’zbeKistonni jahon sivilizasiyasiga qo’shgan hissasini ilmiy-falsafiy tahlilini berishda muhim ahamiyatga ega. Fanlararo bog’liqliK. Falsafa olamni bir butun holda ilmiy-nazariy o’rganishni maqsad qilar eKan, bu o’z navbatida barcha tabiiy-ilmiy, ijtimoiy- gumanitar va texniK fanlarning yutuqlariga tayanadi va ular rivoji uchun metodologiK funKsiyani bajaradi. Talabalar bilimiga qo’yiladigan talablar. Talabalar fanni o’zlashtirishi uchun avvalo ularning darsga muntazam ishtiroK etishi, shuningdeK, joriy, oraliq va yaKuniy nazoratlarini bajarib borishi va mustaqil topshiriqlarni bajarishda faol ishtiroK etishi asosida 56 balldan Kam bo’lmagan reyting ballarini yig’ish ular bilimini belgilashda muhimdir. O’qitishdan Kutiladigan natija: Fanni o’zlashtirish asosida talabalarda yangi falsafiy bilimlar shaKllanadi, ularning ongi va tafaKKurida borliq, olam, odam, jamiyat va ularning o’zaro aloqadorligi, rivojlanish qonuniyatlari, O’zbeKistonning 6 yangi rivojlamsh tamoyillari haqida ilmiy-nazariy bilimlar hosil bo’ladi. Ularning qalbida 0’zbeKiston mustaqilligini mustahKamlashga intilish, yangi fuqaroliK jamiyatini barpo etishda ishonch va ettiqod, vatanparvarliK tuyg’ulari Kamol topadi. Birinchi bo’lim: Falsafaning bahs mavzulari, jamiyatdagi o’rni va asosiy vazifalari Falsafaning predmeti va asosiy mavzulari. Falsafiy dunyoqarash. “Falsafa” atamasining mohiyati va mazmuni, uning tarixiy va zamonaviy talqinlari. Falsafaning bahs mavzulari va ularning xilma-xil talqinlari. Abadiy va o’tKinchi muammolar. Falsafiy mavzularni ilmiy-nazariy o’rganish va tadqiq etish masalalari. Falsafada milliyliK va umuminsoniyliK. Jahon falsafasi taraqqiyotida milliy falsafiy maKtablarning o’rni. O’zbeKistondagi falsafiy qarashlar, uning o’tmishi va zamonaviy rivojlanishi. Islom Karimov istiqlol falsafasining asoschisi. Dunyoqarash tushunchasi, uning mohiyati, mazmuni. Falsafaning asosiy yo’nalishlari, fanlar tizimidagi o’rni va vazifalari. Falsafiy bilimlar tizimi, uning o’ziga xosligi, tarixiy o’zgarishi va mazmunan boyib borishi. Falsafiy bilimlarning asosiy yo’nalishlari va ularning g’oyaviy ildizlari. Falsafiy g’oyalar, nazariyalar, ularning shaKllanishi va ahamiyati. Ijtimoiy gumanitar fanlar tizimida falsafaning o’rni va mavqei. Falsafaning boshqa fanlarga tatsiri, dunyoqarash va metodologiya sifatidagi ahamiyati. Falsafaning asosiy funKsiyalari. YOsh avlodni matnaviy KomilliK, istiqlolga sodiqliK ruhida tarbiyalashda falsafaning ahamiyati. MustaqilliK va falsafiy dunyoqarashning yangilanish zarurati. Tarixiy rivojlanish, ijtimoiy taraqqiyot va falsafiy tafaKKurning aloqadorligi. Insoniyat falsafiy dunyoqarashining o’zgarish dialeKtiKasi, uning tarixiy va ijtimoiy jarayonlarga bog’liqligi. Falsafiy tafaKKurning ijtimoiy jarayonlardan oldin Ketishi yoKi orqada qolishi muammolari. MustaqilliK falsafiy tafaKKur o’zgarishining asosi va shart-sharoiti.Falsafiy dunyoqarash o’zgarishida ta'blim-tarbiyaning ahamiyati. MustaqilliK davrida ijtimoiy-falsafiy fanlarni o’qitish talablarining o’zgarishi. Matruza rejasi: (2 soat) Falsafaning predmeti va asosiy mazmuni. Falsafiy dunyoqarash. Falsafada milliyliK va umuminsoniyliK. Jahon falsafasi taraqqiyotida milliy falsafiy maKtablarning o’rni. I.A.Karimov-istiqlol falsafasining asoschisi. Amaliy mashg’ulot rejasi: (2 soat) Falsafa fanining predmeti maqsadi va vazifalari Falsafa va dunyoqarash. Ularning ijtimoiy tarixiy haraKteri. Dunyoqarashning tarixiy turlari: mifologiK, diniy va falsafiy. Falsafiy dunyoqarash. Falsafaning bahs mavzusi va fanlar tizimidagi o’rni. Istiqlol va falsafiy mafKuraning yangilanish muammolari. Mustaqil tatlim rejasi: (2 soat) 7 Mavzu: Falsafiy bilimlarning jamiyat taraqqiyoti va inson matnaviy Kamolotiga tatsiri. Falsafa tushunchasining mohiyati, mazmuni. Falsafiy qarashlar va tizimi. Falsafaning boshqa fanlar tizimidagi o’rni. Falsafa rivojlanishning ilmiy bilimlar, KonKret sharoitlar va davrlar, turli g’oyalar va mafKuralar bilan bog’liqligi. Falsafaning ontologiK, gnoseologiK, aKsiologiK, tarbiyaviy vazifalari. Falsafiy bilimlar shaKllanishi va rivojlanishining umuminsoniy, milliy jihatlari. Dars o’tKazish metodiKasi: aqliy hujum iKKinchi bo’lim: Falsafa tarixi va tarix falsafasi Qadimgi SHarq va antiK dunyo falsafasi. MarKaziy Osiyo falsafasi. O’rta asr va yangi davr g’arb falsafasi. Hozirgi zamon jahon falsafasi.. Qadimgi SHarq va AntiK dunyo falsafasi. SHarq-jahon sivilizasiyasining marKazlaridan biri. Qadimiy SHarq, Misr va Bobildagi falsafiy fiKrlar. Iudaizm dini va falsafiy taulimoti. Hind falsafasi: vedalar va upanishadalar, jaynizm, hinduizm va buddizm. Qadimgi Xitoy falsafasi: Konfusiy va Lao Szi, KonfusiyliK va daosizm g’oyalari. AntiK dunyo falsafasi. AntiK dunyo va YUnoniston falsafasining KlassiK davri. Milet va Eley maKtablari. GeraKlit, Pifagor va pifagorchilar. MarKaziy Osiyodagi falsafiy fiKrlar uning jahon madaniyatida tutgan o’rni. MarKaziy Osiyodagi eng qadimgi falsafiy qarashlar. Qadimgi Xorazm, Sug’diyona, Afrosiyob, SHosh madaniyati, uning milliy istiqlol mafKurasi shaKllanishidagi ahamiyati. Imom al-Buxoriy va Imom at-Termiziy buyuK hadisshunos olimlar. «Al jomen as-sahih» asari, Imom ul-Anzam Abu Hanifa, imom Motrudiy va Burhoniddin al-Marg’inoniy qarashlari. IIk o’rta asrlardagi vatanimiz mdaniyatining sharq va jahon sivilizasiyasiga tansirini o’rganish muammolari. «Alloh qalbimizda, yuragimizda» tamoyili va ilK o’rta asrlardagi diniy fiKrlarni falsafiy o’rganishning hozirgi davrdagi ahamiyati. Jahon sivilizasiyasining bir butunligi va rang-barangligi. Ilm-fanda ilK dunyoqarash va madaniyat shaKllanishining mintaqa va hududlarga bog’liqligi muammosi. Evropasentrizm va Osiyosentrizm nazariyalari, ularning mohiyati, g’oyaviy tamoyillari va mafKuraviy maqsad-muddaolari. Falsafa taraqqiyotini davrlarga va hududlarga bo’lishning nisbiyligi va ahamiyati. Hozirgi zamon falsafasidagi vorisliK va yangilanish. Pozitivizm falsafasi. EKzistensializm falsafasi. Manruza rejasi: (2 soat) Jahon sivilizasiyasining bir butunligi va rang-barangligi. 8
Qadimgi SHarq va AntiK dunyo falsafasi. SHarq-jahon sivilizasiyasining mar^azlaridan biri. MarKaziy Osiyodagi falsafiy fiKrlar. Uning jahon madaniyatida tutgan o’rni. Seminar rejasi: birinchi mashg’ulot (2 soat) Ilm-fanda ilK dunyoqarash va madaniyat shaKllanishining mintaqa va hududlarga bog’liqligi muammosi. (Evroposentrizm va Osiyosentrizm nazariyalari). Qadimgi Hind va Xitoy falsafasi. Qadimgi SHarq, Misr va Bobil, AntiK dunyo va YUnoniston falsafasi. MarKaziy Osiyodagi eng qadimgi falsafiy qarashlar. Seminar rejasi: iKKinchi mashg’ulot (2 soat) O’rta asr va YAngi davr G’arb falsafasining o’ziga xos xususiyatlari. X1U asr oxiridagi XX asr boshidagi UzbeKistondagi ijtimoiy-falsafiy tafaKKur Hozirgi zamon falsafasining asosiy muammolari. Mustaqil tanlim rejasi: (4 soat) Mavzu: SHarq va g’arb falsafasining umumiy va o’ziga xos xususiyatlari. Evropasentrizm va Osiyosentrizm nazariyalari, ularning mohiyati. I1k falsafiy bilimlar. Eng qadimgi falsafa va uning sodda tanlimotlari. AntiK dunyo falsafasi. Milet va Eley maKtablari. Sofistlar falsafasi. Suqrot va Platon falsafasi. MarKaziy Osiyoda tasavvuf va uning yo’nalishlari. Mo’g’ul bosqini arafasidagi g’oyaviy va mafKuraviy beqarorliK. Amir Temur va temuriylar davlati, uning ijtimoiy-siyosiy hayoti. Milliy g’oya va mafKuraning falsafiy asoslari. MustaqilliK falsafasi. I.A.Karimov asarlarining falsafaga yangicha yondoshuvdagi o’rni va ahamiyati Dars o’tKazishning uslubiy metodiK tanminoti. Klaster, Ontologiya: Dunyoni falsafiy tushunish : Olam va odam: falsafiy talqin.Borliq va tabiat falsafasi. Olam va odamning paydo bo’lishi va evolyusiya haqida hozirgi zamon falsafasi fiKrlari. Olam va odamning mavjudligi va yashishi bilan bog’liq muammolar- falsafaning asosiy masalasi, olam to’g’risidagi monistiK, dualistiK va plyuralistiK qarashlar hamda ularning bugungi Kundagi ahamiyati. 9 Borliq falsafasi. Borliq tushunchasining mohiyati va matnosi. Ontologiya- borliq falsafasi. Borliq, yo’qliK, mavjudliK, moddiyliK va ruhiyliK tushunchalari. Ularning dunyoviy, diniy va falsafiy talqinlari. Borliq haqidagi tarixiy Konsepsiyalar. Yo’qliK mavjudmi, voqeliKmi yoKi ideal Kategoriyami? Uni moddiyunchiliK tafaKKuri bilan tavsiflab bo’ladimi? Yo’qliK teologiyaning Kategoriyasi sifatida. Tabiat tushunchasi. Tabiat tushunchasi, uning falsafiy mohiyati va mazmuni. Naturfilosofiya-tabiat falsafasi. Jonli va jonsiz tabiat. Ularning bir butunligi, uzviy aloqadorligi. Hayot, uning qadr-qimmati muammosi. Erda hayotning vujudga Kelishi to’g’risida dunyoviy va diniy qarashlar, tatlimotlar va ularning asosiy g’oyalari. Matruza rejasi: (2 soat) Olam va odamning paydo bo’lishi va evolyusiyasi haqida hozirgi zamon falsafasi. Borliq tushunchasining mohiyati va matnosi. Ontologiya-borliq falsafasi. Tabiat tushunchasi, uning falsafiy mohiyati va mazmuni. Naturfilosofiya-tabiat falsafasi. Seminar rejasi: 1-mashg’ulot (2 soat) Borliq tushunchasi uning falsafiy mohiyati. Borliq va yo’qliK. Borliq haqidagi tarixiy Konsepsiyalar. Borliqning asosiy shaKllari: Moddiy va matnaviy borliq; Tabiat va inson borlig’i. Falsafada substansiya muammosi. Monizm, dualizm va plyuralizm. Seminar rejasi: 2-mashg’ulot (2 soat) Materiya haqida falsafiy tushuncha. Olamning moddiy birligi. Borliqning mavjudliK usullari. HaraKat tushunchasi. HaraKatning shaKllari. Fazo va vaqt, ularning mohiyati va o’zaro aloqadorligi haqida. Olam va odam munosabatlarini falsafiy tushunish. Olamning mavjudligi haqidagi muqobil falsafiy tatlimotlar, ularning mazmuni va yo’nalishlari Olam mavjudligini turKumlashtirish tamoyillari. Olamni tabiiy -ilmiy va teologiK tushunishning xususiyatlari Borliq tushunchasining falsafiy mazmuni. Borliq to’g’risida muqobil falsafiy tatlimotlar. MiKro, maKro va mega dunyo tushunchalarining mazmuni. Materiya tushunchasi. Tabiatning mavjudliK xususiyatlari va shaKllari. Tabiatda hayot va o’lim muammosi. Hayotning paydo bo’lishi haqidagi falsafiy qarashlar. 10 Dars o’tKazishning uslubiy metodiK tatminoti. Bumerang, shlyuz IY. Falsafiy metodlar, qonunlar va Kategoriyalar Falsafada metod va metodologiya muammosi O’zgarish, haraKat, taraqqiyot va o’zaro aloqadorliK tushunchalari. Taraqqiyotning asosiy yo’nalishlari. Tabiiy, ijtimoiy va ilmiy taraqqiyot. Eng umumiy, umumiy va xususiy aloqadorliK. Falsafiy qonunlar. Taraqqiyot jarayonida taKrorlanish tamoyili. Qonun va qonuniyat tushunchalari. Qonunlarning obteKtivligi. Tabiat va jamiyat qonunlari. Falsafiy qonunlar va ularning o’ziga xos xususiyatlari. Olamning mavjudligi miqdor va sifat voqeligi tarzida. Miqdor va sifat tushunchalari. Metyorning buzilishi va yangi sifatga o’tish. Taraqqiyotning tadrijiy o’zgarish usuli va uning hozirgi O’zbeKistonda namoyon bo’lish xususiyatlari. Falsafiy Kategoriyalar. Olam mavjudligi va o’zaro aloqadorligining alohida, xususiy va umumiy jihatlari. Butun va qism, sistema struKtura va element-olam tuzilishining namoyon bo’lish shaKllari sifatida. AyrimliK xususiyliK va umumiyliK, butun va qism Kategoriyalari. VoqeliKdagi zaruriy va tasodifiy jarayonlar. Zaruriyat va tasodif Kategoriyalari, ularning o’zaro aloqasi va bir-birini taqozo etish tamoyili. Zaruriyat va tasodifning namoyon bo’lish xususiyatlari. Matruza rejasi: 1-mashg’ulot (2 soat) Falsafada metod va metodologiya muammosi. Ilmiy bilishning asosiy metodlari. Xususiy ilmiy, umumiy ilmiy va ijtimoiy gumanitar fanlar metodlari. Matruza rejasi: 2-mashg’ulot (2 soat) O’zgarish, haraKat, taraqqiyot va o’zaro aloqadorliK tushunchalari. Taraqqiyot jarayonida taKrorlanish tamoyili. Qonun va qonuniyat tushunchalari. Olam mavjudligi va o’zaro aloqadorligining alohida, xususiy va umumiy jihatlari. Butun va qism, sistema struKtura va element olam tuzilishining namoyon bo’lish shaKllari sifatida. Amaliy mashg’ulot: (4 soat) Falsafiy metodlar: dialeKtiKa, sofistiKa, eKleKtiKa, metafiziKa va sinergetiKa. Falsafaning qonun va Kategoriyalari. Falsafiy va xususiy ilmiy, umumiy ilmiy metodlarning o’zaro mutanosibligi. Mustaqil tatlim rejasi: (4 soat) Mavzu: O’zgarish va taraqqiyot jarayonida taKrorlanish tamoyili. DialeKtiKa va metafiziKa metodlarining mohiyati va mazmuni. SofistiKa va eKliKtiKa tushunchalari. Download 0.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||