Ташкилотингиз аъзоси сифатида сайланг. Жами 3280 делегатни таклиф қилишга қарор қилинди

59-60-бет
Ташкилот бюроси 1920 йил июл ойида Бокуда иш бошлади. Стасова конгресснинг мақсади ва вазифаси ҳақида маъруза қилди. Бюронинг биринчи мажлисида қурултойга Эрон, Туркия, Арманистон, Озарбайжон, Грузия, Туркистон, Хива, Бухоро, Афғонистон ва бошқа шарқ давлатларидан делегатларни таклиф қилиш тўғрисида қарор қабул қилинди. Йиғилишда қурултой делегатларининг сони ва вакиллик қоидаларига ҳам аниқлик киритилди. Ҳар 25 минг кишидан битта делегат, ҳар 10 делегатдан бир киши коммунистик ёшлардан иборат эканлиги қабул қилинди.
Ташкилотингиз аъзоси сифатида сайланг. Жами 3280 делегатни таклиф қилишга қарор қилинди.
65-66-бет
Шарқ мамлакатлари делегатлари Бокуга турли йўллар билан келарди. Туркистондан Эрондан келган делегатларнинг аксарияти Эрон орқали ўтиб, Совет Россиясига етиб bordi.Ular Бокуга унинг назорати остидаги Энзели портидан кемада келишди. Эрон ва Туркиядан Келган делегатлар йўлда катта қийинчилик ва хавф-хатарларга дуч келишди. Туркия ҳудудий сувларида Ҳар сафар сузиб юрган Британия кемалари қурултойга борадиган делегатларнинг йўлини тўсишга ҳаракат қилди. ишлаётган эди. Кучли бўрон бошланганидан кейингина инглиз кемалари портларга лангар қўйишга мажбур бўлди ва бундан фойдаланган турк делегатлари ўз ҳаётларини хавф остига қўйишди. денгизга чиқиб, Бокуга етиб олишди. Лекин қайтишда Мустафо Супҳи ва 15 бошқа турк вакили Трабзон яқинида ўлдирилган ва денгизга ташланган.
68-69-бет
Сессияда Туркистон делегатларининг раҳбари Геллер, бир кундан кейин. Ўтказиладиган қурултойнинг вазифалари ҳақида гапирди. Энди мазкур сессияда дастурнинг биринчи бандида шарқда миллий озодлик масалаларини кўриб чиқиб, бу мамлакатлардаги инқилобий ҳаракатларни бирлаштириб, мустамлакачиларга қарши йўналтириш зарурлиги таъкидланди.
70-71-бет
Ишчи комиссияни тузган коммунистик делегатлар Туркистонлик Рисқулов. Авдурашидов ва Кариев, Туркиядан Мустафо Супҳи, Хитойдан Ван, Ҳиндистон Агария, хивалик Моллавекжан Раҳмонов, бухоролик Муҳамедов, доғистонлик. Тереклик Коркмасов, Дигуров, Шимолий Кавказдан Алиев, Арманистондан Кастонян, озарбайжонлик Нариманов, Татаристон Республикасидан Эникеев, Қалмоғистонлик Амур Санан, Грузиядан Филипп Махарадзе, Эрон Ҳайдархон афғонистонлик Агазода эди. Партиясизлар тошкентлик. Фарғоналик Нарбутабеков, Маҳмудов, Анадўлидан Таҳсин Баҳри ва Ҳавис Хитой Туркистонидан Меҳмет, Ван, Манғишлоқ вилоятидан Кубеев, Туркманистонлик Ниёз-Кулу, самарқандлик Кара Cроwн, ҳиндистонлик Назир Седики, доғистонлик Сидаcеддин Кардашоғлу, озарбайжонлик Элчиев ва Мусаев, Ишчилар кенгашига афғонистонлик Азим, хивалик Абдулаевлар сайланди. Шундай қилиб, ҳар бир Қурултойнинг икки гуруҳ вакилларидан иборат ўттиз икки делегатдан иборат ишчи комиссияси сайланди. Коммунистлардан Островский, партиясизлардан Абдулҳамид Юмусов, Мелиов, Маҳмудхон ва Ҳайдархон котиб этиб сайланди. В.И.Ленин, Зиновев ва Троцкий Улар конвенциянинг фахрий президентлари деб эълон қилинди. Ҳам коммунистлар, ҳам нейтраллар Зиновев қурултой раиси этиб сайланди. Ғарбий мамлакатлардан Сталин, Радек меҳмон делегатлар Нидерландиядан Қуелч, Россмер, Жон Рид, Бела Кун, Жантс, Директорлар кенгашининг фахрий аъзолари этиб япониялик Ходо Ё Шихро сайланди.

87-бет
Конгресснинг кейинги мажлисларида фақат Англия ва Франциядан келган делегатлар Квелч ва Росмерлар конгрессда сўзга чиқдилар, чунки Шарқ мамлакатлари коммунистик ҳаракатининг барча делегатлари олдида нутқ сўзлашнинг имкони йўқ эди. вақт. АҚШ, Испания, Нидерландия, Австрия, Туркистондаги Ҳинд инқилобий ташкилоти ва Болқон коммунистик гуруҳи делегатлари ўз ташкилотлари номидан ўз декларацияси ва нутқларини қурултойга тақдим этдилар. конвенция

Дастурнинг иккита нутқини муҳокама қилиш натижаси бўлган иккита ҳужжат - "Шарқ халқларига" манифести ва "Шарқ халқлари қурултойининг Европа меҳнаткашларига таклифномаси. Америка ва Япония" Ижроия кенгашига маълум қилинди.
91-бет
Кейинроқ аёл делегатлар Туркиядан Наcие Ҳаним ва Туркистондан Бибинур аёлларнинг мавқеи ва шарқдаги қонунлари ҳақида гапирадилар. Наcие Ҳаним шарқ аёлларини озод қилиш учун конгрессдан ёрдам сўрайди ва қуйидаги талабларни илгари суради:
ҳуқуқларда тўлиқ тенглик
• эркаклар билан бир хил даражада умумий ва касбий таълим
• Никоҳда тўлиқ ҳуқуқли биргалик. Кўпхотинлиликни сўзсиз бекор қилиш
• Хотин-қизларни барча раҳбар лавозимларга ва ҳуқуқий функцияларга сўзсиз қабул қилиш
• барча шаҳар, қишлоқ ва қишлоқларда аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи органлар
ташкил этиш.
92-бет
Ниҳоят, у қурултой ишини тугатганини эълон қилиб, сўнгги сўзни айтди. Зиновевга берилган. Зиновев қурултой юқори савияда ўтганини таъкидлади. эски буржуа мустамлакачилик дунёсининг тугашидан дарак беради, дейди. Ўзининг якуний нутқида Зиновев яна бир бор Коминтерннинг диққат марказида бўлди. Шарқ мамлакатлари, Туркия, Эрон, Грузия, Арманистон ва Ҳиндистоннинг сиёсий таъсири. вазиятни таъкидлайди. Совет ҳукмронлиги ўрнатилган Туркистон халқи рус коммунистлари ва қизил аскарлар томонидан қилинган баъзи хатолар туфайли. У ёқимсиз нарсалар борлигини билишини айтади ва у кўтарган ҳақиқий коммунист эканлигини эълон қилади. коммунистик номнинг қадрини билиши, маҳаллий меҳнаткашларга ҳеч қандай зарар етказмаслиги, Улар бизнинг биродарларимиз эканини унутмаслигимиз керак. Зиновев нутқининг охирида Карл Маркс томонидан илгари сурилган жаҳон коммунистларининг халқаро шиори “Барча мамлакатлар пролетарлари, бирлашинг” формуласини кенгайтириш мумкин ва зарур. буни кўриб, янгича тарзда эълон қилади: “Барча мамлакатлар ва ҳамманинг пролетарлари Дунёнинг мазлум халқлари, бирлашинг!”