“Telekommunikatsiya texnologiyalari (telekommunikatsiyalar)” kafedrasi

---

 
 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI FARG„ONA FILIALI 
UNIVERSITETI
“Telekommunikatsiya texnologiyalari 
(telekommunikatsiyalar)” kafedrasi
 

Tarmoq xavfsizli 
 
 
 
 
Guruh:
734-20- Gurux talabasi
Bajardi:
NOSIRJONOV DIYORBEK 
Tekshirdi:
SADIROVA X. X.
 

---

Farg’ona -2023 
 
Mavzu:
Amaliy mashg`ulotlarga tayyorgarlik ko`rish va uy 
vazifalarini bajarish 
 
 
Reja:
1. Kerakli kabi Protokollar (PPP):
2. Kerakli Kabi Protokollar (RADIUS): 
3. SSL/TLS (Security Socket Layer/Transport Layer 
Security): 
KIRISH 
Tarmoq 
identifikatsiyasi 
va 
autentifikatsiyasi, 
tarmoqdagi 
foydalanuvchilarni identifikatsiya qilish va ularning haqiqiyligini 
tasdiqlash protokollari haqida o'tiladi. Bu protokollar tarmoq 
xavfsizligini taʼminlashda muhim ahamiyatga ega. 
Quyidagi protokollar tarmoq identifikatsiyasi va autentifikatsiyasi 
uchun foydalaniladi: 

---

Kerakli Kabi Protokollar (PPP), tarmoq ustida ma'lumot almashishni 
tashkil etilgan paketli tarmoq protokolining umumiy versiyasi 
hisoblanadi. Bu protokol, tarmoqdagi ma'lumot almashishni 
boshqarish, foydalanuvchi identifikatsiyasi va autentifikatsiyasini 
taʼminlash, shifrlashni boshqarish va boshqalar kabi vositalarni 
taʼminlaydi. 
PPP aloqalar yordamida foydalanuvchilarining internetga ulanishini 
yoʻnaltiradi. Bu aloqalar telefon liniyalari, seriyali aloqalar, xavfsiz 
aloqalar, internet provayderlari va boshqalar tomonidan 
foydalaniladi. Kerakli Kabi Protokollar, internetga aloqalar 
o'rnatilgan har bir foydalanuvchi uchun xavfsizlikni taʼminlaydi. 
PPP protokoli, 3 muhim funksiyani taʼminlaydi: 
Foydalanuvchi identifikatsiyasi va autentifikatsiyasi: PPP, 
foydalanuvchilar identifikatsiyasini va autentifikatsiyasini bajarish 
uchun turli protokollardan foydalanadi, masalan, PAP (Password 
Authentication Protocol) va CHAP (Challenge Handshake 
Authentication Protocol) kabi. 
Tarmoq birlashuvini tuzish: PPP, tarmoq birlashuvini tuzish uchun 
aloqa parametrlarini sozlay oladi, masalan, IP manzillarini, DNS 
serverlarini va boshqalar kabi. 

---

Ma'lumot almashish va boshqarish: PPP, tarmoq ustida ma'lumot 
almashish va boshqarishni bajaradi. U bu ishni paketli tarmoqda 
bajaradi, ma'lumotlar to'plamlarini almashish va yuborishni 
ta'minlaydi. 
PPP, tarmoq xavfsizligi va birlashuvini taʼminlash uchun muhim 
protokoldir va tarmoqdagi aloqalar yordamida ma'lumot almashishni 
amalga oshirishda keng tarqalgan. Bu protokol, hozirgi kunda ham 
aloqa provayderlari va foydalanuvchilar tomonidan foydalaniladi. 
2. Kerakli Kabi Protokollar (RADIUS), tarmoq identifikatsiyasi va 
autentifikatsiyasi uchun ishlatiladigan masofavi autentifikatsiya dial-
in foydalanuvchi xizmati (Remote Authentication Dial-In User 
Service) protokoli hisoblanadi. RADIUS protokoli, foydalanuvchi 
autentifikatsiyasi va tarmoqga kirishni boshqarish uchun kerakli 
tarmoq protokolining muhim bir qismidir. 

---

RADIUS protokoli, tarmoq xavfsizligini taʼminlash va 
foydalanuvchilarning identifikatsiyasini boshqarishda muhim 
ahamiyatga ega. U ko'plab asosiy vazifalarni bajaradi, ulardan 
ba'zilari quyidagilardir: 
Autentifikatsiya: Foydalanuvchilarning kimlik ma'lumotlarini 
tekshirish va tasdiqlash imkonini beradi. Bunda, foydalanuvchi nomi 
va paroli yoki boshqa identifikatsiya ma'lumotlari foydalaniladi. 
Autorizatsiya: Foydalanuvchilarga berilgan resurslarga kirishni 
yoʻnaltirish va ularga berilgan imkoniyatlarni belgilash uchun 
foydalaniladi. Bu, foydalanuvchilarni tarmoqdagi bir nechta 
xizmatlarga kirishni boshqarish imkonini beradi. 
Hisob-kitoblar boshqarish: Foydalanuvchilar faoliyatlarini kuzatish va 
hisob-kitoblarini boshqarishda foydalaniladi. Bu, foydalanuvchi 
faoliyatini kuzatish, tarmoqdagi kirish-chiqishlarni kuzatish va 
hisob-kitoblarini saqlashni oʻz ichiga oladi. 
RADIUS protokoli, ko'plab tarmoq tuzilishlarida, masalan, korporativ 
tarmoqlar, internet provayderlar, va korxonalar kabi, 
foydalanuvchilar va resurslarga kirishni yo'naltirish va xavfsizlikni 
taʼminlashda keng tarqalgan foydalaniladi. Bu protokol, tarmoqdagi 
ma'lumot almashishni himoya qilish va foydalanuvchilar bilan 
tarmoq resurslarini birlashtirishda muhim ahamiyatga ega. 

---

3 . Kerakli Kabi Protokollar (LDAP), Lightweght Directory Access 
Protocol (Yengil Tizim Ma'lumotlarga Kirish Protokoli)ning 
qisqartmasi hisoblanadi. Bu protokol, ma'lumotlarni oʻqish, yozish va 
oʻzgartirishni tashkil etadi va ma'lumotlarni LDAP serverlariga kirish 
imkonini beradi. LDAP, kerakli ma'lumotlar bazasini boshqarish va 
tarmoq foydalanuvchilari uchun ma'lumotlarga kirishni ta'minlash 
uchun ishlatiladi. 
LDAP, foydalanuvchilarning haqidagi ma'lumotlarni saqlaydigan, 
masalan, ism, familiya, telefon raqami, manzili va boshqalar kabi, 
kerakli kabi ma'lumotlar bazasini boshqarishda foydalaniladi. U, 
boshqaruvchi ma'lumotlar tizimlari tomonidan ko'plab ma'lumotlarni 
saqlash va ularga kirish imkonini taʼminlaydi. 
LDAP protokoli quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi: 
1.