Tema: Akme túsiniginiń mánisi, túsinik mánisin ashıp beretuǵın qarawlar Joba

Tema: Akme túsiniginiń mánisi, túsinik mánisin ashıp beretuǵın qarawlar


Joba:

1. Diagnostika daǵı teoriyalıq - metodologik tiykarlar hám konseptual jantasıwlar.

2. Akmeologik diagnostikanıń spetsifik obiekti predmeti hám máselesi.
3. Diagnoz kórsetkishleriniń ayriqshalıǵı (spetsifikasi).
4. Akmeologik diagnostikanıń tiykarǵı metodologik principlerı.
5. Diagnostikanıń tiykarǵı metodları hám tashbex izertlewiniń túrleri.

Zárúrli sózler: diagnoz, akmeologik diagnoz, diagnoz kórsetkishi, diagnozlı tańlaw.

- Diagnoz - kópobrazlıqta bóleklikti biliwdi bul bólek hádiyseni mashqalası jaǵdaylardı málim klassda ajıratıw jantasıwları hám metodları haqqındaǵı ilimiy sistema.
- Akmeologik diagnoz - teoriyalıq - metodologik mániste adamdı kásiplik- jeke rawajlanıwı processleri ayrıqshalıqlardı hám bul processda bólek waqıyalardı hám mashqalalı jaǵdaylardı biliw ortasındaǵı haqıyqıy bilimdi jáne onı mánisin kompleks, pánleraro integrativ in'ikosining bólek túri.
- Diagnoz kórsetkishler- úyrenilip atırǵan obiekttiń sonday obiektiv hám subyektiv xarakteristikaların indikator belgiler arqalı (yaǵnıy ózgeriwshen shamalar ) ashıp beriletuǵın konsepsiyalar hám metodologik principler bazasına qurılatuǵın onıń operatsional modeli bolıp esaplanadılar. Qaǵıydaǵa kóre diagnostik kórsetkish dixotomik bahoda (úlken- kishi hám basqalar ) yamasa dárejelik bahoda (joqarı, orta, tómen) ańlatpalanıladı.
- Diagnoziy tańlawı - Diagnozında obiektti general jıyındısın izertlew dızbekin maksimal reprezentativligiga erisiw onı logikalıq proektlestiriw járdeminde ámelge asıriladı. Bul tańlawdı esap - kitapda gúzetiwdiń (respondentler) zárúrli birliklerdi proporsional munasábette, hám de (ortasha arifmetik minimal ) kórsetkishler hám olardıń belgileri tiykarında paydalanıladı.
- Diagnozda teoriyalıq - metodologik tiykarlar hám konseptual jantasıwlar Diagnoz izertlewlerge talap turmıs iskerliginiń barlıq iskerlik tarawılarında jámiyeti ótiw hám krizis sharayatlarında kelispewshilik hám ózgeriwshenlik kúsheyip barǵan sayın artıp baradı.
- Sol sebepli de pán ushın social hádiyselerdi dúzılıw procesi, de adam, da jámiyeti óz- ózin anıqlaw hám óz- ózin shólkemlestiriw processleri, sotsiumni hám mádeniyattı inteioriozatsiyaligi hám interkommunikativligi máseleleri, olardı dinamikalıq kóp obrazliligi, hám de turaqlı hám shólkemlestirilgen turmıstı jáne de qáliplestiretuǵın hám turmıs iskerligi processlerinde óz shaxsın ózgertiretuǵın adamdıń subyektiv qıyalları menen baylanısqan hámme zat jáne de aktuallashib baraveradi.
- Bul ózgerislerdi úyreniw metodikası bir waqtıniń ózinde jaǵday diagnozın da, yaǵnıy adekvat operativ refleksiyani, tap sonday prognozlardı, ózgeris processlerin modellew, hám ózgertiwchanlik iskerligin da islep shıǵıwdı óz ishine olmog'i dárkar.
- Diagnostikanıń payda bolıwı basıdanoq ilimiy metodqa tayandi hám ámeliyattı úyreniw metodı retinde, hám de onı teoriyalıq - metodologik tiykarlashda úlken áhmiyetke iye boldı. Ulıwma alǵanda diagnoz (greksheden Diagnostics biliw qábileti) kóp obrazlilikda bóleklikti biliwdi metod hám principlerı haqqındaǵı ilimiy sistema bolıp, bólek waqıyalardı málim klasslarǵa ajıratıwdan ibarat. Teoriyalıq - metodologik mániste diagnoz - turmıs iskerligin biliw qásiyetleri hám mánisin haqıyqat biliw menen birge bólek waqıyalar hám mashqalalı jaǵdaylardı birgelikte biliwdi bólek túri.
- Tábiyiy social hám gumanitar pánlerde diagnozdı túrli talqinlarini ulıwmalastıra turıp, biz diagnozda tómendegi arnawlı spetsifik: predmetli, mashqalalı, jaǵdaylı, sistemalı - genetikalıq jantasıwlardı ajratamız.
- Diagnostika daǵı tábiyiy- ilimiy (pozitiv) metodologiya rawajlandiriwdiń úyrenilip atırǵan social reallıqqa onı proyeksiyası bolıp esaplanadı.
- o'rganilayotgan obiektke bul pán prizması arqalı qaraw ;
- bilish subyektdan baylanıslısız ámeldegi úyrenilip atırǵan obiektti kórip shıǵıw, subyektlar tárepinen arnawlı qabıl etiwsiz óz nızamlarına qaray rawajlanıp atırǵan hám islep atirǵan.
- o'rganilayotgan obiektti obiektiv ózgesheliklerdi anıqlaw hám bayanlawdı Principial múmkinshiliklerin paydalanıw ;
- obyektni konseptual kompleksinde hám aktual sxemalarında qayta jaratıwdı Principial múmkinshiliklerin tán alıw ;
- bilishni subyektiv- obiektiv dástúriy mantig'ini hám ámeliy iskerligin qabıl etiw, úyrenilip atırǵan obiektten distansiya ustawǵa umtılıw ;
- boshlang'ich konseptual sxemalardı maksimal saldamlılıǵına, maksimal formallashtirishni biluvchi hám ózgertiriwshi processlerdi algoritmlawǵa umtılıw, dáslepki konseptual sxemalardı tekseriwdi obiektiv kriteryalarınan paydalanıwǵa jónelgenlik hám xokazo;
- “Predmetli” diagnostikanı effektiv quralların islep shıǵıw tómendegilerge:
- o'rganilayotgan reallıqtı jónindegi konseptual hám empirik modelli qıyallardı rawajlandırıw ;
- konsepsiyalar, kórsetkishler, indikatorlarni logikalıq támiynatı ;
diagnostikanı logikalıq - metodologik hám metodikalıq - proceduralı táreplerin rawajlandırıw ;
Diagnostikada “predmetli jantasıw” ni tiykarǵı kemshilikleri;
qálegen klasstaǵı úyrenilip atırǵan obiektti anıq modelli qurıwdı Principial múmkinshiligi barmasligi;
teoriyalıq qıyallardan empirik kórsetkishler hám indikatorlarga ótiwdiń quramalılıǵı ;
pútin obiektti bólek kórsetkishlerde konseptual hám empirik bayanlawdıń quramalılıǵı ;
konseptual hám empirik qurılmalardı adekvatlıq kriteryaın tańlawdıń quramalılıǵı ;
aqlan ko'ruv bayanlawlarınan ámeliy iskerlik modelin qayta jaratılıwma ótiwdiń mashqalalıǵı.
Diagnostika daǵı mashqalalı jantasıw.
Onı qollanıw etiwdiń tiykarǵı tarawı - bul shólkemlestirilgen- basqarıw iskerligi bolıp tabıladı.
Teoriyalıq - metodologik bazası : social shólkemler teoriyası, basqarıw teoriyası, oyın tiykarında proektlestiriw gruppa bolıp sheshiw texnologiyaları hám basqalar.
Tiykarǵı dáslepki jaǵday
- obyektni aktual konkret iskerligine qosılǵan sapada bayanlaw zárúriyatın tán alıw ;
- obyektga qosılǵan iskerlikti maqsetke erisiwge jónelgen hám seze otirip kóriw;
- boshqaruvchilarda payda bolatuǵın máseleler kontekstinde obiekt jaǵdayın maqsetke eriwiw munasábeti hám maqset jolında payda bolatuǵın mashqalalardi jeńip ótiw tárepinen basqarıw mánisin keltiriw;
- alohida individumlar hám gruppalardan ibarat málim poziciyanı iyelep turǵan hám óz maqset hám qızıǵıwshılıqlardı kózleytuǵın jámáátlik personlashgan subyekt dep qarawdı etiletuǵın shólkem hám basqarıw obiektlerdi antropomorf súwretlew;
- amaliy ózgetuchi iskerlikti hám ilimiy biliwge qarawdı hal etip bolmaytuǵın dárejede faktik biykarlaw etiw;
- Xulqni prognozlaw aksentini yamasa obiekt ózgesheligin proektlestiriwge kóshiriw;
- Diagnostika daǵı aksentni obiektiv ózgesheliklerdi bayanlawdan individ yamasa gruppalar iskerliginde tuwılatuǵın mashqalalardi jaqtılandıriwge kóshiriw;
Shólkemlestiriw hám basqarıwdı tiykarǵı máselelerin reallıq jónindegi konvensional qıyallar menen shártlesiwge keltiriw hám de oǵan erisiw jolındaǵı payda bolatuǵın mashqalalardi saplastırıw hám birgeliktegi iskerlik maqsetleri hám formalarına erisiw quralların islep shıǵıw ;
Máseleler tipologiyasida eń áhmiyetlileri retindegilarni ajıratıw - óz-ara háreket hám kommunikatsiyanı shólkemlestiriw máseleleri;
-individte, gruppada, shólkemde tuwılatuǵın mashqalalardi anıqlawǵa obiekt jaǵdayın bayanın mánisin keltiriw hám basqarıwshı subyekt kózqarastan sheshilishga moil zárúrli oǵada mashqalalardi belgilew.
Mashqalalı jantasıw spetsifikasi, diagnosti úyrenilip atırǵan obiektten na tek distansiyalanadi bálki shólkemdi zárúrli figuralarini bul processga tartadı, bunda olardı aktiv teoriyalerine qosıwǵa háreket etedi. YA'ni diagnostika obiekti shólkem emes, bálki adamlar bolıwın esten shıǵarmaw kerek.
Diagnostikada jaǵdaylı jantasıw
jaǵdaylı jantasıwdı zárúrli jaǵdayı máselelerdi sheshiw processinde yamasa jańa maqsetlerge erisiwde júz bolatuǵın unikal jaǵdaylardıń to'xtovsiz maqseti retinde basqarıw procesin kórip shıǵıw esaplanıladı.
jaǵdaylı jantasıwda eki jónelis ajratıladı :
-ámeliy-jaǵdaylı (hár túrli konkret kadr máseleleri mánisindegi diagnostni ).
-mashqalalı -jaǵdaylı -diagnostikanı mánisi máselelerin dizimin hám iyerarxiyasini anıqlawdı quraydı : yaǵnıy jańa traditsiyaǵa tán bolmaǵan basqarıw maqseti tapsırıladı. Oǵan erisiw jolında bir qatar oylap kórilmegen tosıqlar hám máseleler payda bolıwı múmkin. Olardı payda bolıw dáreginde ádetan maqsetlerdiń, qızıǵıwshılıqlardıń keriligi, shólkem degi óz-ara háreketdegi qatnasuvlarning pozitsion ózgeriwi kóriledi.
Diagnostika procedurası kóbinese hújjetlerdi statistikasın, gúzetiwlerdi, intervyularni analizi tiykarına qorıladi hám olar bazasında máseleler dizimi anıqlanıladı (yamasa júz bolıw múmkin bolǵanlar ). Shólkemde payda bolǵan máseleler dizimi óz ma`nisine kóre anıqlanǵan strukturalanǵan iyerarxiyalashgan hám de zárúrli mashqala anıqlanǵan, belgilengen, onı jónelis hám sheshiw jolları tabılǵan bolsa, diagnostika maqsetine erisilgen esaplanıladı.
Diagnostikada jaǵdaylı jantasıwdı abzallıǵı diagnostlanayotgan obiektti unikal hám spetsifik qásiyetlerin hám basqarıw jaǵdayların spetsifikasini sáwlelendiriliwi esaplanıladı.
Jantasıwshı kemshilikleri
-jaǵdaylar to'xtovsiz emes diskret retinde qaraladı bul bolsa uqsas sharayatlarda háreket etiwshi bir pútkil klass obiektleri ushın xarakterli bolǵan tipik ayrıqshalıqlardı ashıp bere almaydı.
-diagnostika texnologiyaǵa aylanıp beredi hám ol menen tek professionallargina isley aladılar. yaǵnıy proceduralar standartlastırıwǵa unifikaciyalawǵa hám to'xtovsiz basqa shólkemlestirilgen basqarıw sistemalarda muamolarni sheshiwde jaqsı jumıs bermeydi.
Diagnostika daǵı sistemalı -genetikalıq jantasıw mánisine kóre shólkemlestirilgen ekologiyalıq bolıp tabıladı. Diagnostikanı múlkshilik bolǵan obiektleri retinde ámeldegi miynet bólistiriwi sırtqı ortalıqtı fragmentleri tábiyiy ramkasındaǵı maqsetke jóneltirilgen iskerlikke kiritilgen social pútinlikler kórip shıǵıladı.
Bul diagnostikanı obiektleri jasalma teleologik programmalanǵan hám diskret-ratsional (joybarlıq ) konsepsiyalar retinde usınıs etiliwi múmkin emes. Bul jantasıwda olar tuwrısındaǵı qıyallar sotsiomadaniy sistemalar haqqındası retinde isletiw ol jaǵdayda rawajlanıwı degende tábiyiy evolyutsion etapli processler túsiniledi. Dinamikalıq túrde ózgermeytuǵın sırtqı sharayatlar daǵı islewin aldınǵı fazasına salıstırıwlaganda ol jáne de jaqsılaw sapalılaw iskerlikti sotsiomadaniy úlgilerin hám óz-ara háreketin islep shıǵıwdı támiyinlew menen baylanıstıradı.
Bul jantasıwdı abzallıqları
Diagnostik obiektler-dinamikalıq sotsiomadaniy sistema bolıp háreketke sotsial ortalıqtı ishinde etapli óz-ara háreketde ózin ishki mantig'iga kóre rawajlanıp baradı. Obiektke bunday názer obiektin basqarıw strategiyasın tańlawdı málim shegaraların beredi-yaǵnıy lokal qóllawǵa shólkemlestirilgen proektlestiriwge jol ashadı. Jantasıwdı kemshilik materiallıq sistema retindegi onı quramalılıǵında kóp omilligida hám kóp funksionallıǵında hám de jámiyeti hám krizis jaǵdaylarında jetkilikli úyrenilmaganligida xam bolıp tabıladı. Bálki tábiyiy hám ortalıǵıy islew mexanizmlerin Principial kózqarastan aqırıǵa shekem úyreniw salmaqli másele bolıp tabıladı.
Olardı xulqini aldınan aytıp beriw (diagnostikalap ) múmkinshiligi qayta konkret jaǵdayda da shegaralanǵan boladı hám múmkinshiligıy sapada anıqlanadı. Diagnozdı qoyılıwı salıstırıwlawdı názerde tutadı nátiyjede obiektti jaǵdayı jáne onı ózgeris processleri jóninde juwmaq shıǵaradı. Jaǵdaydı belgilew xabar beralonni (normanı ) kiritiliwin shama etedi. Ol menen bolsa bahalaw procedurası jazıw múmkin. Etalonni beriliw ma`nisin normativli jantasıw shólkemdi (onı elementlerin de) eń jaqsı jaǵdayın támiyinlewdi usınıs etiwshi basqarmanı ratsional klassik normativ modellerine tayanadi.
Diagnostika daǵı normativ jantasıw mánisin basqarıwshı obiektler toparı (shaxs, jámáát, shólkem) olardı normativ yamasa juwmaqlawshı maqsetli jaǵdayın xarakterleytuǵın kórsetkishler sistemasın bahalaytuǵın kriteryaları hám basqarıw oriyentirlari retinde tuwrıdan-tuwrı beriliwde bolıp tabıladı. Xarakterleytuǵın kórsetkishler jáne social ideallar yamasa teoriyalıq hám konseptual qurılmalar tiykarında qabıllaw menen anıqlaw múmkin. Bul kórsetkish oriyentir yamasa imperativ retinde shıǵadı hám orınlaw ushın májburiy boladı. Normativ jantasıw social qálew qálew retinde berilgen hám de onı juwmaqlawshı jaǵdayın xarakterleytuǵın obiekttiń parametrlerin anıq názerde tutadı. Kórsetkishlerdi qálewimizdegı málim birdey sol xabarları (kóbinese formallashgan boladı ) menen obiektti real jaǵdayın bahosini salıstırıw diagnostika nátiyjesin belgilep beredi. Berilgen etalon gózlengen idealǵa erisiw real múmkinshiligine geyde ońlawlar kirgiziw obiekti jónindegi ideal qıyallardı modelin názerde tutadı. Qálegen jaǵday procedurasın beriw ekspertlerdi sorawları, joqarı shólkem tárepinen ornatılǵan proyeksiyalar konseptual qurılıslar nátiyjesi bolıwı múmkin. Social qálew jaǵdayın támiyinlew diagnostikalanǵan obiektti rawajlanıw mexanizmi retinde kórip shıǵıladı. Obiektti jaǵdayın bahası túrli tiykarlarda diagnostika quralların klassifikaciyalawǵa baylanıslı boladı.

Obiektlerdi tipologiyasi boyınsha.

- Obiektti jaǵdayın bahası hár bir qálegen obiektti pútin jáne onı shólkemlestirilgen basqarıw iskerligin kontekstke kiritilgenligin kórip shıǵıw kerekligi shártligidan kórip shıǵıwǵa usınıs etiledi.
- Formallashtirish dárejesi boyınsha olardı qattı algoritmlasqan metodikalarǵa bolıw múmkin bunda diagnostika notariallari atqarıwshılardı shaxsına kem baylanıslı boladı hám de bólekan hám bos algoritmlanǵan boladı.
- Sheshiletuǵın máselelerdi konkretlik dárejesine kóre diagnostik qurallar da arnawlı qurallarǵa konkret másele boyınsha jaratılǵan obiektti tolıq diagnostik tekseriwinde qaǵıydaǵa qaray qollanılatuǵın kompleks diagnostik qurallarǵa bólinedi.
- Basqarıw iskerligin baǵdarlarına kóre -shólkemlestirilgen ózgerislerdi kodların tańlaw jay-jayǵa qoyıw háreketi jámáátti quramın qáliplestiriwdi diagnostik quralları.
- -basqarıwdı strategiyalıq maqsetlerge rawajlandırıw islew shólkemdi qayta qáliplestiriwge kóre diagnostik qurallardı klassifikaciyalaw.
- Obiekt jaǵdayı jónindegi informaciyalardı alıw dárekleri hám metodlar boyınsha statistikalıq hújjetli obiektiv subyektiv sorawnoma sorawsız qospa informaciya dárekleri názerde tutıladı.
- Paydalanılıp atırǵan teoriyalıq -metodologik hám konseptual tiykarlar boyınsha diagnostikada predmetli mashqalalı jaǵdaylı sistemalı -genetikalıq jantasıwlar ajratıladı.
-
- Mashqalalı jaǵdaylar tipleri boyınsha konkret tariyxıy mashqalalı jaǵdaylar, social -toparıy yamasa institutsional, lokal turmıslıq jaǵdaylar.
- Konkret tariyxıy mashqalalı jaǵdaylar jámiyeti ekonomikalıq dárejesi hám jámiyettegi psixologiya prizmasınan utgan túrli gruppa hám qatlamlardıń wákillerin praktik sanasındaǵı olarǵa baylanıslı bolmaǵan tárzde bólek shaxslar hám qatlamlar, gruppalar turmıslıq iskerliginde júz bolatuǵın fundamental hám nızamlı sociallıq-ekonomikalıq, siyasiy, social - materiallıq, social -psixologiyalıq processlerdi determeninatsiya etińiw menen belgilenedi.
- Konkret tariyxıy jaǵdayda adam xam jámiyet aǵzası xam puqara retinde shıǵadı. Social -toparıy yamasa institutsional problemali jaǵday túrli gruppa hám jámiyet wákilleri turmıs iskerligin mazmunı hám strukturasına tuwrıdan-tuwrı tásirin ótkeziwi arqalı tap sol turmıs iskerligin shólkemlestiriw hám sharayatlarına uyqas túsedi. Lokal turmıslıq jaǵday turmıs iskerliginiń jeke dárejesine tuwrı keledi: psixofiziologikalıq social -psixologiyalıq, shaxstıń turmıs iskerligi, materiallıq - bilimlendiriwge tiyisli faktorlarınan dúziledi.
- Joqarıdaǵı pikirlerge juwmaq yasar ekenbiz, diagnozdı úsh tipini ajratamız.
- Obiektti normadan chetlanishini belgileytuǵın diagnoz. Bunday norma retinde akmeologik profissiogrammalar, psixogrammalar iskerligine ózgeshelikindegi etalonli, ideallı qıyallardı usınıs etedi.
- Obiektti ol yamasa bul klasına, tipga, gruppaǵa tiyisliligin belgileytuǵın diagnoz. Obiektti unikal ómirin belgilerin yaǵnıy onı spetsifik qásiyetlerin aytıwshı diagnoz.
- Qaǵıydalarǵa kóre diagnostika quramalı formaǵa iye bolıp, diagnozdıń barlıq úsh túrin óz ishine aladı.
-
- Akmeologik diagnostikanıń obiektti spetsifikasi, predmeti, máseleleri.
- Diagnostikanıń akmeologiyadagi ózgeriwshenlik mánisi, ayriqsha mazmunı, bayaniy qıyallardan hám túsintiriwshi teoriyalerden parqı menen xarakterlenedi.
- Biliw obiektleri protsessual spetsifikaga iye bolar eken, bul teoriyalerdi gnoseologik múmkinshilikleri jetkilikli bolmay qaladı ; yaǵnıy ózgeriwshen obiektlerdi specifikaciyasına qábileti menen ol sonday xarakteristikalarǵa : ózinen-ózi belgilew, identifikaciya, tákirar islep shıǵıw hám t.b. olardı maqseti, wazıypaları, kórsetpeleri oylaw strukturalarına aylanıwdı baslaydı, olar logikalıq formalarǵa iye bola baslaydı, yaǵnıy analiz, sintez, kategoriyalash usıllarına aylanadı.
- Akmeologiyadagi diagnostika sonday etip, bir pútkil kompleks izertlew hám ámeliy máselelerdi atqaradı :
- diagnostika metodları járdeminde obiektti jaǵdayın bahası, mashqalalı jaǵdaylardı ashıw ámelge asıriladı ;
- mumkin bolǵan eń aktual ústin turatuǵın baǵdarları ajıratılıp, etapma-etap sheshimdiń iyerarxiya quramındaǵı mashqalalı jaǵdaylar salıstırıwiy analizi islep shıǵıladı ;
- diagnostika ózgerisler procesin konstruktiv nátiyjege shekem baqlawı kerek. Usınıń menen diagnostika ilimiy biliwdi instrumentinen ámeliy iskerliginiń shólkemlestiriw, ózgertiw, konstrukturlashtirish procedurasına aylanadı.
- diagnostikani ilimiy-ámeliy mánisi onı nátiyjelerin modellestiriw, prognozlaw, proektlestiriw, programmalastırıw zárúrligiga júrgizedi.
- diagnostik tekseriw nátiyjelerine kóre obiektti mashqalasın sheshiwde qatnasuvshı barlıq subyektlarni óz-ara háreketi informacion-analitik óz-ara háreketti málim mexanizmin jaratılıwı kerek; bunday mexanizm bolıp monıtorıń iskerligi esaplanıladı.