Tema: Pedagogikaliq dizimdi basqariw pa’ninin’ a’himiyeti

Tema: Pedagogikaliq dizimdi basqariw pa’ninin’

a’himiyeti.

Reje:

1. Basqariw haqqinda uliwma tu’sinik

2. Mektep direktori pedagoglar kollektivi
3. Mektep xizmetkerleri ortasindag’i jumis bo’lisiw.

Basqariw- ta’lim ta’rbiyaliq protseslerde ha’m ta’lim sistemasinda ta’lim

qatnasiwshilari u’stinen qadag’alap bariwdi a’melge asiriwdin’ faktorlari sipatinda
ko’rsetilip, ha’r qanday ja’miyetge ta’n bolg’an o’mir ha’m turmis za’ru’rliginen
kelip shig’atug’in xizmet bolip esaplanadi. Bazar ekonomikasi sharayatinda bul
xizmettin’ mazmuni ja’nede rawajlana baslaydi. Basqariwdin’ tiykarg’i maqseti –
miynet xalqinin’ ma’teriyalliq ha’m ma’nawiy za’ru’rliklerin qandiriw ushin islep
ha’m sol tiykarda barliq socialliq mu’na’sebetlerdi rawajlandiriwdan ibarat.
Basqariw - rawajlaniwdin’ ha’r qanday basqishinda ja’miyetge ta’n bolg’an ishki
o’zgeshelik bolip esaplanadi. Bul o’zgeshelik uluwma xarakterge iye. Bul
o’zgeshelik socialliq topar miynetinde turmis ha’m miynet protsesinde
adamlardin’ o’z-ara qarim qatnasta boliwi o’zinin’ ma’teriyalliq ha’m ma’na’wiy
xizmetinin’ o’nimin almastiriw za’ru’rliklerinen kelip shig’adi.

Basqariw teoriyasi – bul jan’a pa’n tarmag’i bolip, obiektiv barliqti ilimiy biliwge

tiykarlanadi. Ol o’zinin’ xizmetin bir qatar ta’biyiy ha’m socialliq pa’nlerde
ko’redi. Basqariw protsesinin’ mazmuni ha’m nizamliqlarin aniqlaw, bul protseste
ju’z beretug’in mu’na’sebetlerdi aship beriw, onin’ du’zimin islep shig’iw ha’m
basqariw subiektinin’ tiykarg’I prinsiplerin islep shig’iw basqariw teoriyasinin’
wa’ziypasi bolip esaplanadi.
Basshi- menejer ol adamlar menen isleydi, olardin’ ka’siplik jetiskenlikleri ha’m
qa’wipsizligi ushin juwap beredi, wa’ziypalardi atqariw ushin olar ku’sh-g’ayratin
birlestiredi ha’m uyg’inlastiriwdi a’melge asiradi. Belgili, ja’miyet ekonomikaliq,
socialliq-siyasiy ha’m ma’na’wiy tarawlardi o’z ishine biriktirip aladi. Sog’an
muwapiq ta’rizde basqariwdin’ da u’sh tiykarg’i jo’nelisi bar bolip esaplanadi.
En’ tiykarg’isi ekonomikaliq basqariw bolip tabiladi. Sebebi ekonomika-
ma’teriyalliq islep shig’ariw ja’miyet turmisi ha’m rawajlaniwinin’ negizin
payda etedi. Respublikamiz g’a’resizlikke erisken ha’zirgi da’wirde ekonomikani
basqariwg’a teren’ itibar berilip atirg’ani biykarg’a emes.
Milliy tikleniw ekonomikani qayta quriwdan baslanadi.
Ekonomikaliq ta’repten O’zbekistannin’ rawajlang’an ma’mleketlerge jetip aliwi ekonomikaliq basqariwdi tuwri jolg’a qoyiliwi menen tig’iz baylanisli bolip tabiladi.
Sotsial-siyasiy basqariw – insanlardin’ tu’rli toparlari (sotsialliq sho’lkemler,millet
sho’lkemlar ha’m t.b lar) ortasindag’i mu’na’sebetlerdi basqariw bolip esaplanadi.
Basqariwdin’ bul tu’rinin’ tiykarg’i mazmuni- tu’rli toparlar awqamin ja’nede
bekkemlew ha’m rawajlantiriwdan ibarat. Miynet ja’miyetlerinin’ sotsialliq
rawajlaniwinda basqariw u’lken a’himiyetke iye.

Sebebi , barliq jumisimizdin’ha’m rejelerimizdin’ ta’g’diri ko’p ta’repten ja’miyet mu’na’sebetlerinin’ rawajlaniw da’rejesine , “sotsialliq mikroklimat”tin’ salamat boliwina baylanisli boladi.

Sol ta’repten bul tu’rdegi basqariwdan go’zlengen maqset ma’mleket basqariwin
rawajlantirip, sotsialliq o’z o’zin basqariwg’a aylantiradi. Ja’miyetti ha’m ayrim
ag’zalar ma’na’wiy rawajlaniwin basqariw- basqariwdin’ ja’ne bir tiykarg’i tu’ri
bolip esaplanadi. Ilimiy texnika rawajlaniw a’sirinde ma’na’wiy islep shig’ariw
tarawin basqariw u’lken a’himiyetke iye. Bul formadag’I basqariw , oqiw orinlari ,
xaliq ta’lim organlari , pa’n , a’debiyat, ko’rkem o’ner , ma’deniyat , den sawliqti
saqlaw siyaqli tarawlardi basqariwdi o’z ishine aladi. Basqariw adam miyine
salistiriladi , bunda shaxstin’ jaratiwshiliq imkaniyatlari birlestirilgen, onnan onin’
unamli qa’biyletin ju’zege keltiriwge ko’rsetpe beriledi. Insaniyat ta’repinen
pa’n-texnika, ekonomika ha’m sotsialliq jetiskenlikler barg’an sayin asirilip
bariwina ko’re basqariw xizmetinin’ ilimge bolg’an talabi ha’m toqtawsiz o’sip
baradi. Basqariw pedagogikasi ha’m etikasin rawajlantiriwdin’ sho’lkemlestiriw
tiykarlari ha’m prinsiplerin rawajlantiriwdag’i sha’rt-sharayatlar ha’m faktorlar.
Basqariw strategiyasinin’ joqarida ko’rip o’tilgen to’rt wa’ziypasin birden ha’m
ha’rdayim sheship bolmaydi . Uzaq mu’ddetli maqsetler o’zgertiwge ma’jbu’r
etiwi mu’mkin. Olar ko’beytiwi yamasa pa’seytiwi itimaldan hali emes , bul
toplang’an ta’jriybe ha’m keleshektegi istiqbal menen baylanisli.
Sho’lkem strategiyasin a’melge asiriw jollarin qabil qiliwdi analiz etedi ha’m jan’a ja’nede na’tiyjelirek jollardi izlew a’melge asiriladi. Sho’lkem wa’ziypasi maqseti ha’m strategiyasi , sonday-aq strategiyani a’melge asiriwg’a jantasiw hesh qashan
tamamlanbaydi. Jumislardi bahalaw ha’m durislaw ha’reketlerin a’melge asiriw
normal halat bolip esaplanadi ha’m strategiyaliq basqariw protsesinin’ u’zliksiz
dawam etetug’in za’ru’rli bolip esaplanadi.
Sanap o’tilgen 5 strategiyaliq wa’ziypa basshinin’ basqa lawazim ma’jbu’riyatlari (ku’ndelik jumisti qadag’alap turiw awir sharayatlardi sheshiw, jiynalislar o’tkeriw esabatlar du’ziw , insanlarg’a ta’n mashqalani sheshiw arnawli tapsirmalar ja’ma’a’tshilik ma’jbu’ryatlarin atqariw ha’m t.b ) lardan ajiralg’an halda bolmaydi.
“ Basshiliq qiliw” degen so’zge so’zliklerde basqariw, ma’sla’ha’t beriw, gu’zetiw,
jo’neltiriw, ko’rsetpe beriw, degen tu’rli ma’nisler berilgen. Ha’zirgi da’wirde
basshilarg’a qoyilg’an talaplar ju’da ko’p. Bulardan, ma’na’wiy jetiklik , ta’rtip
ha’m miynetge bolg’an mu’na’sebeti , bilim da’rejesi , sho’lkemlestiriwshilik
qa’biyleti , basqariwdin’ na’tiyjeliligin ta’miyinlew aliw ha’m basqalardan ibarat
bolip tabiladi. Basshi sabirli ha’r qanday sharayatta da o’zin tuta biletug’in ,
a’depli ha’m so’zge sheber boliwi kerek. Basshinin’ xizmeti ko’p ta’repten
pedagogikaliq xizmetten ibarat boliwi lazim . Sebebi basshi orinlawshilarg’a
qatan’liq penen o’z ideyasin o’tkizedi ha’m bulardi a’melge asiriwdi u’yretedi .
Ha’r basshi psixologiyaliq bilimler menen bir qatar ja’rdeminde ol xizmetindegi
jumisshilarg’a olardi ta’rbiyalaw ha’m quramalastiriwg’a ta’sir etiwshi forma
ha’mde usillardin’ ja’nede na’tiyjeliligin tabiwi mu’mkin . Ta’rbiya protsesinde
basshi to’mendegi pedagogikaliq mashqalalardi sheshe aliwi kerek bolip
easaplanadi:
Aqiliy rawajlaniw (jumisshilardin’ uluwma ha’m ka’sibiy mag’liwmati );
Ma’na’wiy bayitiw ( ma’deniy kesheler sho’lkemlestiriw , etikaliq mashqalalardi
sheshiw;
Mashqalani da’rilamanlastiriw;
Bunda bolsa to’mendegi pedagogikaliq prinsiplerge boysiniw lazim;
Jaqsi ideyalar menen ba’nt boliw;
Jeke o’zgesheliklerdi rawajlandiriw.
Ta’rbiyaliq ta’sir usillari basqariw pedagogikasinin’ tiykari bolip easaplanadi.
Ta’rbiyaliq ta’sir basshinin’ to’mendegi faktorlardi biliwine baylanisli boladi:
Jumisshi ma’deniyati ha’m mag’liwmati da’rejesi , onin’ a’dep-ikramliq ka’sbiy
ha’m turmis da’rejesi qay da’rejede rawajlang’anlig’i;
Fizikaliq salamatlig’I , ma’na’wiy ba’rkamallig’i;
Individual , sotsial –ruwxiy sipatlari ;
Miynet ja’ma’a’tindegi sotsial- ruwxiy sharayat;
A’dep-ikramliliq-ha’kimshilik sharag’a xizmetkerdin’ mu’na’sebeti.
Basshi ta’rbiyaliq ta’sirdi a’melge asiriwdin’ to’mendegi ma’jbu’r bolsa
<> ju’zege kelgen :
Ruwxiy o’zine ta’nlik yag’niy shaxsg’a ta’rbiyaliq ta’sir o’tkiziwden aldin onin’
individual , sotsial-ruwxiy sipatlarin an’law lazim;
Ma’na’wiy motivlar – o’zine boysiniwshilar aldinda joqari da’rejedegi minez-qulq
iyesi ekenligin shaxsan ko’rsetip beriw , bul basshi <> dep talap
qiliw imkaniyatin beredi;
Jeke ta’rtipte (individual) jantasiw , bul- ha’r bir shaxstin’ o’zine ta’n bolg’an
<> ta’repin izlew ;
Miynet xizmetinin’ talaplarg’a maslasiw , bul- jumisshi aqiliy imkaniyatin aniqlaw
ha’m onnan na’tiyjeli paydalaniw boyinsha pedagogikaliq mashqalani sheshiw ;
Jeke belgi , bul – jumisshida ayriqsha qa’biylet bu’rtiklerin o’siriw ha’m olardi
rawajlandiriw ;
Sistemali jantasiw bul- Shaxsti ,ha’r ta’repten qabil etiw ha’m onin’ qulqina ta’sir
etiwshi u’stin faktorlardi aniqlaw .

Basqariw ta’rbiyasi formalarinan to’mendegilerdi aytiw za’ru’r bolip esaplanadi:

Du’nyaqarasti ken’eyttiriw ta’limi , bul- ekonomikaliq, huquqiy , a’dep- ikramliliq
ha’m ekologiyaliq bilimdi o’z ishine aladi, onin’ ko’lemi menejer jasi, ma’deniy
da’rejesi ha’m is ta’jriybesine baylanisli boladi. Du’nyaqarasti usinday o’siriw
na’tiyjesinde sana ma’na’wiy zamini jaratiladi ;
Miynet jarisi , bul- ka’siplik bellesiw , ta’jriybe asiriwda ku’shli faktor bolip
esaplanadi. Basqariw ta’jriybesinin’ bul formasi tu’rli ko’rik tan’lawlar ,
ratsionalizatorliq miratlari ha’m tag’I basqalar ja’rdeminde a’melge asiriladi;
Basqariwda qatnasiw –basqariwg’a tiyisli qararlardi islep shig’iw ha’m a’melge
asiriwg’a a’piwayi jumisshilardi tartiw (basqariw qarari sizilmasin topar bolip
oylasiw atqariw xizmetinde ja’ma’a’tshilik tiykarinda qatnasiwdi ha’m t.b lar).
Basshi xizmetkerge ta’rbiyaliq ta’sir ko’rseter eken G. Sa’liyenin’ to’mendegi
so’zlerin esimizde tutuiw paydadan hali emes << Soni umitpan’, ha’mme ushin
mas qa’lip joq . Biz ha’mmemiz –tu’rli qatlamnanbiz ha’m mashqalalarimiz da
tu’rlishe>>. Insanlar qa’nshelli ta’jriybeli ha’m bilimli bolsa olardin’ a’dep
ma’seleleri sonshelli qiziqtira baslaydi. Xizmetkerlerdin’ a’dep-ikramliliq jetikligi
zamanago’y basshinin’ basqariw xizmetinin’ za’ru’r sipat ko’rsetkishi bolip
esaplanadi. Bug’an erisiw ushin , aldin basshinin’ sotsial-a-dep-ikramliliq tayyarlig’i
(teoriyaliq ha’m a’meliy) za’ru’r. A’ne usi maqsette basqariw a’debi du’ziledi.
Onin’ mazmuni islep shig’ariwdi sho’lkemlestiriw ha’m basqariwdin’ barliq
qatnasiwshilarinin’ minez-qulqi prinsip ha’m normalarin tiykarlaw , xizmet huquq
ha’m ma’jbu’riyatina ka’siplik wa’ziypasi sipatinda mu’na’sebette boliw za’ru’rligi
bolip esaplanadi. Basqariw a’debi ha’kimshilik ha’m xojaliq xizmetin sipatli etip
atqariwg’a jo’neltirilgen teoriyaliq-a’meliy etika bilimleri ha’m a’meliy usinislar
sitemasinan ibarat bolip tabiladi.
Sotsial a’dalat , Shaxs erkinligi , ka’siplik pa’kizelik, juwapkershiligin seziw ta’biyatti asirap-abaylaw onin’ tiykarg’i prinsipleri bolip esaplanadi.
Basqariw a’debinde a’dep-ikramliliq usinisindag’i,
Shaxs minez-qulqin u’yreniw menen baylanisli normaliq hu’jjetler , basqariw
xizmetine bolg’an a’dep-ikramliliq talaplar , jumisg’a baylanisli etika qag’iydalari
qollanbalari ha’m menejerdin’ xizmetinen tisqari qulqi, qarim-qatnas a’debi
boyinsha ma’sla’ha’tler toplamlari za’ru’r orin iyeleydi.
To’mendegiler menjerdin’ tiykarg’i a’dep-ikramliliq qag’iydalari bolip esaplanadi:
Adamlarg’a ken’ ko’lemde o’z paydalilig’in ko’rsete aliw ushin ha’kimiyatg’a
umitiliw;
Basqariw xizmetinde qatnasiw ushin xizmetkerlerdi tartiw ;
Paydali kritikani unamli qabil qiliw ha’m ja’ma’a’t pikirin hu’rmet etiw;
Boyiniwshilarg’a isengen halda mu’na’sebetlerge mayilliq , olardi o’z pikirlesleri
dep biliw. A’dep-ikramliliq barkamalilik basshinin’ isbilermenlik sipatlarinin’ biri
esaplanadi. Basshinin’ isi-ku’ndelik is-ha’reketler shinjiri , bunda onin’
boysiniwshilarg’a , toparg’a o’z xizmetine mu’na’sebetin ko’rsetedi. Bul
mu’na’sebetler insa’ndi jaqsi ko’riw, puqaraliq hu’jda’ni ka’sip abiroyi siyaqli
a’dep-ikramliq qa’diryatlari tiykarinda quriliwi lazim. O’z minez-qulqi menen
basshi o’zine boysiniwshilardi ta’rbiyalap g’ana qoymay , ba’lki <>
prinsipine a’mel qiliwg’ada u’yretedi . Insanlar o’z basshilarin , a’wele , olar qulqliq
ta’repleri ha’m a’detlerine ko’re bahalaydi .(<< u’sti basina qarap ku’tip aladi,
aqilina qarap gu’zetip qoyadilar>>). Basshinin’ a’dep-ikramliliq ko’rinisi –uluwma,
belgili ha’m o’zine ta’n qulq sipatlar dizimi bolip tabiladi.
To’mendegiler uluwma a’dep-ikramliliq sipatlari bolip esaplanadi:
O’z watanina sadaqat;
O’z xalqinin’ en’ jaqsi da’stu’rlerine a’mel qiliw ha’m olardi ko’beyttiriw ;
Shaxs erkinligi ha’m onin’ qa’dir-qimbati qol qatilmaslig’in ta’n aliw;
Insandag’i jaqsi o’zgeshelikler tawsilmawina isenim;
Adamlar jeke-isbilermenlik sipatlari ha’m olar xizmetin obiektiv bahalaw olar
individuallig’in ta’n aliw;
Qarim –qatnasda ashiq kewillikti ha’m o’zine kritikaliq jantasiw;
Puqaraliq hu’jdan-Shaxsiy juwapkershilikti ku’shli seziw ;
A’dep-ikramliliq erk-adamlar hu’rmetin qazana biliw;
Halollik- jumisg’a astoydil kirisiw jumista talapshan’liq ha’m tuwri pikirley biliw ;
O’zin tuta biliw- Shaxsiy kewilsizlik ha’m jumistag’I a’wmetsizliklerdi jen’e aliw
ha’m keshiriw ;
Toparliq- sotsialliq uyg’inliq sezimi;
Bul sipatlar basshi a’dep-ikramliliq ko’rinisin belgileydi. Basqariw pedagogikasinda
a’dep-ikramliliq sipatlar ha’m pedagogikaliq tu’sinikler:
Miynetsu’ygishlik- fizikaliq aktivlikti ha’m aqiliy qa’biyletti toliq o’z ishine
bag’ishlaw;
Kishipeyillik- ha’miyattan aqilana paydalaniw o’z jetiskenlik ha’m kemshiliklerine
kritikaliq mu’na’sebette boliw;
Juwapkershilik- jumista <> qiliwdan qoriqpasliq , so’z penen jumis
birligi;
Ashiq kewillilik – insanlarg’a g’a’resiz ja’rdem ko’rsetiw , olar kemshiliklerge taqat
qila biliw ha’m qapa qilg’anlarg’a keshirimli boliw .
Joqarida keltirilgen sipatlardin’ u’sh toparin bir-biri menen baylanisli ha’m basshi
a’dep-ikramliliq ko’rinisinin’ modelin quraydi.
Mektep ishindegi pedagogikaliq miynetti sho’lkemlestiriw aldin ala olardin’ birgelikte islep atirg’an miynetleri protsesin du’ziw bolip esaplanadi. Kollektivge basshiliq etiwdegi en’ za’ru’r sha’rtlerinen biri miynet xizmetlerinin’ aldinda turg’an wa’ziypalardi jaqsi orinlawg’a imkan beretug’in etip sho’lkemlestiriwdi ta’miyinlew bolip esaplanadi.
Mektep direktori pedagogikaliq kollektivtin’ ag’zasi bolip ol o’z kollektivi
ta’repinen shig’arilg’an barliq qararlardi orinlawg’a ma’jbu’r. Biraq direktorlar
ko’binese usi kollektiv qararlarinin’ orinlaniwin sho’lkemlestiriwshi ha’m sol
qararlardin’ qabil qiliniwin ta’miyinlewshi sipatinda is ko’riwi lazim boladi.
Direktor qabil qilmastan burin kollektiv penen ken’esip is ko’redi. Orinlaniwin
qadag’alawinda bolsa jeke basshiliq etedi. Ayrim waqitlari bolsa pedagoglar
kollektivinin’ qarari ko’pshiliktin’ pikiri bola bermeydi. Mektepke basshiliq etiwde
kollegiyal ken’esti toliq ta’miyinlew ushin to’mendegi sha’rtlerge a’mel qiliw
maqsetke muwapiq boladi.
Ha’r qanday pikirdi yag’niy aytilip atirg’an ma’seleni sheshiwdin’ ha’r qanday
usillarin erkin bayan etiw;
Kollektiv bolip izleniw ruwxi.Ortag’a qoyilg’an wa’ziypani ko’plep sheshiw ha’r bir
ma’seleni sheshiwdin’ jollarin tabiw ;
Kollektivtin’ o’z ku’shin seziwge imkan beretug’in huquqlarin ken’eyttiriw qabil
qilinatug’in qararlar ushin juwapkershilikti asiriw;
Kollektivtin’ pikirin hu’rmet etiw, usinday ta’rtipte sho’lkemlestirilgen ishki
basqariw so’zsiz o’zinin’ jaqsi na’tiyjelerin beredi . Biraq sonida aytip o’tiw kerek
pedagogikaliq kollektiv jumistin’ da’rejesin is-ha’reket birligi ko’rsete aladi.
Mektep direktorinin’ tiykarg’i wa’ziypalari.
Direktor - mekteptin’ barliq jumislarinin’ alip bariliwina basshiliq etedi.

Direktorliq Wa’ziypasina en’ jaqsi ta’jriybeli oqitiwshilar arasinan sho’lkemlestiriwshilik Qa’biyletine iye bolg’an joqari mag’liwmatli ha’m keminde 3jilliq pedagogikaliq Stajg’a iye bolg’an insanlar usinis etiledi. Mektep direktori oqiwshilar menen alip barilatug’in ta’lim-ta’rbiya islerin sho’lkemlestiriw ha’m sipati oqiwshilardin’den- sawlig’in bekkemlew ha’m fizikaliq ta’repten rawajlaniwi sonday-aq o’zine tapsirip qoyilg’an mekteptin’ xojaliq ma’teriyalliq awhali ushin ma’mleket aldinda juwapker shaxs bolip esaplanadi. Mektepte miynet ishki ta’rtibi yag’niy sanitariya gigiena rejimi qa’wipsizlik texnikasi qag’iydalarina a’mel qiliniwi kerek .

Mektep direktorinin’ ta’lim-ta’rbiya isleri ha’r qiyli keshelerdi sho’lkemlestiriwshi
ruwxiy-ag’artiwshiliq isleri boyinsha direktor orinbasari bar.
Xojaliq isleri boyinsha direktor orinbasari- Mektep imaratlari ha’m mektep
mu’lkinin’ saqlaniwi oqiw protsesin ma’teriyalliq texnika menen ta’miyinlew
tazaliq ha’m ta’rtipke mektepti oqiw tayyarlig’inin’ baslaniwina o’z waqtinda
tayarlap bariw o’rtten saqlaw sharayatlarin ko’riw ja’rdemshi isshiler isin tuwri
sho’lkemlestiriw ushin juwapker.
Oqiw isleri boyinsha direktor orinbasari- U’yrenilip atirg’an qa’niygelik ju’zesin
islep shig’iw ta’limi oqiwshilardin’ ta’lim aliw sipatin ko’teriw mu’g’allimlerdin’
sabaqlarin o’z orni menen bo’listiriw . Ta’lim orinlarinda oqitiwshi pedagoglar
xizmetine qoyilatug’in talaplar ha’m basqariw etikasin formalandiriwdin’
faktorlari ha’m sha’rt-sharayatlari :
Pedagogikaliq ka’sibinin’ ju’zege keliwi adamzat rawajlaniwi tariyxi menen u’zliksiz
baylanisli bolip esaplanadi. Terip ku’n keshirgen alg’ashqi da’wir adamlari ha’r
tu’rli terek miywelerin teriw , o’simliklerdin’ tamirin gewlep aliw suw dereklerin
izlep tabiw siyaqli ha’reketlerdi a’melge asiriwdi u’yrengen. Bunday ha’reketler
qa’wim (uriw) din’ ta’jriybeli adamlari yamasa g’arri adamlar ta’repinen a’melge
asirilg’an .
Apiwayi ku’ndelik za’ru’rliklerdi qandiriw jolinda alip barilip atirg’an is-
ha’reketler tiykarinda jaslarg’a payda bolg’an ta’jriybeler tiykarinda
mag’liwmatlardi berip , olarda a’meliy ko’nlikpelerdi formalantiradi. Tu’rli
dawislardi shig’ariw ja’rdeminde a’tirapindag’ilardi jaqinlasip kiyatirg’an
qa’wipten abaylawin balalar u’lkenlerdin’ u’lgileri tiykarinda o’zlestirgen .
So’ylesiw ha’m jaziw payda bolg’ang’a shekem bul siyaqli ha’reketler
imo-isharalar tiykarinda a’melge asirilg’an . Adamzat tariyxinda tu’p
revolyutsiyani payda etken so’ylew ha’m jaziwdin’ payda boliwi sonday-aq
uriw topari ta’repinen atqarilatug’in miynet xizmetinin’ tu’rli tarawlarg’a ajiraliwi
jaslarg’a qarata mu’na’sebetlerdin’ ilgeri (progressiv) xarakter ju’zege keliwine
imkaniyat berdi. Basqariw pedagogikasi ha’m etikasinda basshilardin’ qa’biyletleri
ha’m olardi formalandiriwdin’ ta’limlik imkaniyatlari :
Qa’biylet barliq adamlarda bar bolip , bir tegiste bolmay , biri joqari ,biri orta ha’m
biri to’men da’rejeden ibarat bolip esaplanadi. Tekg’ana aqili zayip insanlarda
qa’biyletti ushirata almaymiz .Jetiskenlikli islew ushin ha’r bir pedagog
pedagogikaliq sheberlikke iye boliwi kerek .Pedagogikaliq sheberlik iyesi o’z
miynetin sariplap u’lken na’tiyjege erisedi . Qa’biylet xizmet protsesinda payda
boladi ha’m rawajlanadi , qa’biyletti rawajlantiriw ushin bolsa izleniw ziykerlik
qa’biylet yag’niy insan nerv sistemasinda anatomiyaliq-fiziologiyaliq o’zgeshelik
boliwida kerek bolip esaplanadi. Pedagogtin’ ayrim psixikaliq protsesleri onda
shaxsg’a ta’n sipatlardin’ sonday kompleksin payda etedi buni pedagogikaliq
qa’biylet dep ataw mu’mkin . Bul qa’biyletlerdi ayrim psixikaliq
o’zgesheliklerden ibarat qilip qoyiw mu’mkin emes .

Ta’lim-ta’rbiya islerinin’ na’tiyjeli boliwi pedagog shaxsina ta’n bolg’an birqansha sipatlar , solar qatarina onin’ erki, sezimleri xarakterine ta’n bolg’an bir qansha o’zgesheliklerdi de ta’miyinlep beredi. K.D.Ushinskiy <> -dep jazg’an edi . Qa’biylet- shaxstin’ belgili xizmette onin’ qa’lewi ha’m onin’ jumisti na’tiyjeli atqariwindag’i subiektiv sha’rt-sharayatlarin ko’rsetiwshi individual psixikaliq o’zgesheligi bolip,esaplanadi. Filosofiya tariyxinda qa’biylet uzaq da’wirlerge shekem << o’zgermeytug’in na’sillik>> , na’silden-na’silge o’tiwshi o’z aldina ku’sh sipatinda ko’rilgen.Bunday qaraslar da’slep ingliz filosofi J.Lokk ha’m frantsuzaterialistleri ta’repinen kritikag’a aling’an. Qa’biyletti rawajlandiriw mu’mkin bolg’an anatomiyaliq fiziologiyaliq o’zgeshelikler tuwma boladi.

Emnatiya – basqa adamlardin’ psixikaliq halatlarin tu’siniw ha’m olarg’a hamdardlik bildiriw qa’biyleti bolip esaplanadi (birgelikte da’rtlesiw)
Perseptiv qa’biylet- qabil etiw protsesinin’ tiykarg’i du’zilisi birinshi bolip, bul
obiektlerin bilip aliw ha’m oni este saqlaw obrazlari menen salistiriwdan ibarat
bolip tabiladi. Yag’niy qabil etiw basqishindag’I talabani aldina qoyilg’an su’retlerdi menen qoyip shig’adi. Adamlardi salistiriw obrazi.
Didaktikaliq qa’biylet- talabalar ushin qarim-qatnas qiliwda , pedagogikanin’
ta’lim nizamliqlari ha’m metodlarin u’yrengen halda sabaq beriw bolip esaplanadi.
Konstrouktiv –pedagogtin’ o’z jumisin rejelestire aliwi bolip esaplanadi.
Kommunukativ qa’biylet- basqa adamlar menen bolatug’in qarim-qatnasti
jaqsilaytug’in ha’m birgeliktegi xizmetde psixologiyaliq birlesiwdi ta’miyinleytug’in
qa’biylet bolip tabiladi.
Paydalanilg’an a’debiyatlar:

1. 
   Pa’n boyinsha lekciya konspekt
   
2. 
   Internet sayitlari.