Tema: Tımsal teksti analizi

Tema: Tımsal teksti analizi
Ana tili boyisha oqiw sabaqliginda ádebiy shigarmalar, ertekler menen bir qatarda ayırım timsallar da oqitiladi.Bul kólemi jaginan iqsham bolgani menen mánisi ken, ötkir sózli bolip keletugin shigarmani turine kiredi. Basqa shigarmalardan ózinin mazmuni, allegoriyasmin kushliligi, tarbiyalıq sipatinin başımlılığı, oqiwdağı özgeshelikleri menen ayırılıp turadi. Jane de adamda hayran qalarlıq tasirlerdin kelip shigiwina sebepshi boladi. Bunday ozgesheliklerinen oqitiwshi toliq paydalangan jagdayda gana shigarma óz waziypasin orinlaydi. Timsallardagi personajlardın kelbeti bir neshe sóz benen gana ashilip suwretlenedi. Tili sheber, suwretlewi tiyanaqli, mazmum ápiway biraq ötkir boladi. Balalardın tez iyelep aliwina qolaylı Geybir orinlarda timsaldı oqip bolip, bunnan ne tüsinemiz?
Bul obraz arqali neni suwretlemekshi bolgan? degen sorawlar
taslanadi. Bunday sorawlar qoyiliwi duris emes. Onda balanın
shigarmaga degen qizigiwshiligi, obrazdan tasirleniwi kemip
ketedi. Sonliqtan timsaldags súwretlengen obrazdi özindey etip
túsiniwine múmkinshilik tuwdiriw, analizdi sonin dógereginde
islew kerek. Sonda gana timsallardin tarbiyalıq maqsetinen tol
paydalana alamiz.

Timsallarda barlıq wagitta haywanlar qatnasip, tülki aldamshi, qasqir - górqaw, jirtqish, garga añqaw, quminisqa miynet súygish h. 1.b. bolip súwretlenedi. Har bir qatnasıwshiga berilgen sipatlama oqiwshinin tüsinigin ham om basqaga aytip beriwin jenillestiredi. Sonnan keyin gana bunday minezdin geypara adamlarda da bolatuginliğin aytiwga boladi. Timsaldağı misallardı balalardın ömirindegi waqiyalar menen salistinip otirgan jagdayda gana ótkirlik sipatına ötedi. Balalar bunday minezlerin taslawga trisadi. Bul ushin adamlardın ömirinde usinday jagdaylar bola ma? dep soraw taslap kóriw kerek.

Timsallardı tusindiriw tuwralt hár qiyli pikirler bar. Timsal qosiq penen jazilgan turmis gúrrini, sonliqtan om oqiganda jay dawis penen, dialog túrinde kelgen orinlarin dialog túrinde oqiw kerek. Timsallardi sheber atqariwshilar olardi oqimaydı, al anaw yamasa minaw waqiyanı bayanlap atirgan sawbetles rolinde söylep, olardı tinlawshilarga aytıp beredi. Apiwayılıq, tabiygıylıq hám isenimlilik timsal oqiwdin tiykargi sharti.Sonda gana oqiwshilarga júdá túsinikli boladi, múmkinshiligi bolsa. oqiganman göre özinin kishkene doslarına özi kórgendey etip ayup bergeni tásirli boladi. Oqip turip oqitiwshi barlıq waqit oqiwshilar menen pikirlesip ouriw kerek. Oqitrwshinin intonaciyası mimikası oqiwshilarda qizigrwshiliq tuwdiratuganday bolsin. Oqrw waqtinda, ásirese, moralina köbirek kewil awdariw kerek, sebebi shigarmada tiykargi pikir sol arqali beriledi. Oqwshilarga timsallardi oqitqanda da rollerge bolip, pauza.intonaciya, patti saqlap, jay túrinde oqiliwina itibar berip barw kerek.
Baslawish klass metodikasında timsallar ustinde jumis
islewdin tómendegi komponentlerin usinıladı.
1) Tiykargi mánisin qabil etiw:
2) Kompoziciyasin ashiw, qaharmanlardin minez-quliq ázgesheligin ashiw, olardın minez-qulqinin motivlerin ashiw
3) Hár hólimdegi bas pikirdi aniqlaw
4) Allegoriyasın ashiw
5) Moralın analizlew [23].