Teshaboev nurmuhammad st207 1 Bilimdonlik tushunchasining ijtimoiy psixologik moxiyati
Download 325.54 Kb. Pdf ko'rish
|
ps 5 TN
|
№5 Amaliy mashgulot TESHABOEV NURMUHAMMAD ST207 1
Ma’lumki, ilmiy adabiyotlarda “ bilimdonlik” tushunchasi kupincha «akl» «akllilik», «ilmga chankoklik» tushunchalari bilan bir xil ma’noda ishlatiladi. Aslida psixologik nuktai nazardan ushbu tushunchalar urtasida moxiyatan bir oz bulsada fark bor. Buyuk bobomiz A. Navoiy «akl» tushunchasini «bilimdonlik»dan kengrok ta’riflab, akl suzining 27 darajasi va 27 sifatini ajratadi. Ushbu sifatlardan eng muxim va ijobiylari bevosita bilimdonlikka alokadordir. M: «akl muxandislari»- donishmandlar, olimlar, bilimdonlarni; «akl piri»- tafakkur ustozi, farosatli kishilarni «akl uti»- zexn utkirligi, xushyorlikni «akli kull»- eng yetuk akl kabi kator sifatlargina insonni atrof-muxitda ruy beradigan vokea-xodisalarning moxiyatiga yetish, ularni taxlil kilish va umumlashtirish, yangilik ochish, ijodiy izlanish xislatlarini aks ettiradi. Fanlar tarixidan ma’lumki, falsafa fani bilimlarning eng yukori pogonasi bulib, eng
fozil va donishmand insonlar ushbu soxalar bilan shugullanganlar. Lekin falsafaning nazariy xamda amaliy kismlari bulib, birinchi kismi 3 boskichdan: tabiatshunoslik, matematika va metofizikadan; Amaliy kismi xam 3 boskichdan: - shaxs xakidagi ilmlar, insonning uzaro munosabatlari xakidagi ilmlar, mamlakatni boshkarish ilmi kismlariga bulinadi. Bizningcha bilimdonlikning yuksak pogonasi barcha ilmlar soxibining didi, faxmfarosati va zukkoligini takazo etadi. Ya’ni ma’rifatli, bilimga chankok shaxs tabiat va jamiyat, inson tafakkuri va ma’naviy dunyosiga alokador barcha bilimlarga befark emasligi, ularni mukkamal egallaganligi bilan farklanadi. Shunday avlodgina murakkab texnologiya, xalkaro munosabatlar rivojlangan davrda xalk xujaligining ustivor yunalishlarini boshkaruvchi yukori malakali mutaxassis sifatida davlat va jamiyatga foyda keltirib ishlay
oladi. Bugungi kunda ta’lim tizimining asosiy vazifasi - Kadrlar tayyorlash milliy siyosatining ustivor yunalishlaridan kelib chikayotganligi mantikan tugridir. Ijtimoiy psixologiya xam bilimdonlik tushunchasining moxiyatiga uziga xos tarzda yondashadi va uning serkirraligini etirof etadi. Psixolik nuktai nazardan olib karalganda shunday muxim jixat mavjudki, u xam bulsa anik ilmlar soxasida bilimlar xamda shaxsning jamiyatdagi insoniy, mafkuraviy, xukukiy, siyosiy, demokratik munosabatlar tugrisidagi bilimlarining uzaro uygunligi masalasidir. 2 Psixika – yuksak darajada tashkil topgan materiya, miyaning funksiyasi. Uning mohiyati tuyg‘ular, idrok, tasavvur, fikrlar, iroda va boshqalar ko‘rinishida aks ettirishdan iborat. Psixik jarayonlar – u yoki bu psixik maxsult va natijalarni (psixik obrazlar, holatlar, tushunchalar, hissiyot va h.k.) hosil qiluvchi, shakllantiruvchi va rivojlantiruvchi jarayon. Sezgi, analizator, ko'rish, eshitish, hid bilish, ta'm bilish,
teri-tuyush, reflektor, reseptor, adaptasiya, sensibilizasiya, sinesteziya. Tеvarak atrofdagi olamning boyligi haqida, tovushlar va ranglar, hidlar va harorat, miqdor va boshqa ko`plab narsalar to`g`risida biz sеzgi a'zolari vositachiligida axborotlarga ega bo`lamiz. Biz turli ranglarni, ta'mlarni, og`ir-еngilni, issiq-sovuqni, tovushlarni sеzamiz. Sеzgi a'zolari axborotni qabul qilib oladi, saralaydi, jamlaydi va miyaga еtkazib bеradi. Sеzgi a'zolari tashqi olamning kishi ongiga kirib kеladigan yagona
yo`lidir. Sеzgi a'zolari kishiga tеvarak atrofdagi olamda mo`ljal olish imkonini bеradi. kayfiyat, affekt, stress, depressiya, ehtiros korinishida boladi
4 SHaxs hayotidagi dunyoqarashlik va qadriyatli - normativ omillarga ko„proq ahamiyat beriladi. Bu nazariyaga ko„ra, shaxs ongi uning hayotiy o„rnini belgilaydi. Shaxs dunyoqarashi, ijtimoiy qadriyati, g„oyaviy va ma‟naviy normalar uning faoliyatini belgilovchi asosiy omillardir. Shaxs to„g„risidagi bu nazariyada shaxsning Psixologik va ijtimoiy psixologik xususiyatlari bir qilib olingan. Amerikalik Psixolog olim Tomas Uilyam Ayzek nazariyasining o„zagi - ijtimoiy vaziyat tushunchasi, u o„zaro bog„langan uch unsurni o„z ichiga oladi: ob‟ektiv sharoitlar (ijtimoiy me‟yorlar va qadriyatlar); individ va guruhning ko„rsatmalari; harakatdagi shaxsning vaziyatini aniqlash. F. Znaneskiy bilan birga yozilgan “Polsha dehqoni Yevropada va Amerikada” kitobida asosiy diqqat ko„rsatilgan unsurlardan ikkinchisiga qaratilgan: individning vaziyatni belgilashi guruhiy qadriyatlarga to„g„ri kelmagan holda ziddiyatlar va ijtimoiy tarqoqlik kelib chiqadi, bu esa jamiyatning ko„pgina muammolariga sabab bo„ladi. Ijtimoiy hayot va shaxsning shaxsiy ko„rsatmalari asosini tashkil etuvchi sabablarni tekshirib, Tomas ruhiy tahlil ta‟siri ostida shaxsning to„rtta asosiy istak-xohishlari to„g„risidagi ta‟limotni ilgari suradi. Bular - yangi tajriba to„plash, xavfsizlik, tan olish, hukmronlik istaklaridir. Istaklar mijoz (temperament) bilan belgilanadi. Tomas shuningdek F. Znaneskiy bilan birga shaxslarning ijtimoiy atrof-muhitga moslashishlari tabiatiga ko„ra xillarga bo„lib chiqdi: zadagon-an‟anaviy ko„rsatmalarga asoslanadi; bogem- moslashishning yuqori darajasi xos; ijodiy.
Download 325.54 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|