To’liboyeva Yorqinoy O'zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va

To’liboyeva Yorqinoy

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS FILIALI

«Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasb ta’limi » fakulteti ,

«Kasb ta’limi » yo’nalishi talabasi To’liboyeva Yorqinoyning
Ijodiy ta’lim fanidan

MUSTAQIL ISHLARI

Qabul qildi: Omarova X

Topshirdi: To’liboyeva Y
Mustaqil ish mavzulari:

1. 
   Xorijiy davlatlar ta’lim tizimida kreativ ta’limning o’rni to’g’risida tahliliy maqola tayyorlash
   
2. 
   Kreativ pedagogikaning amaliy ahamiyati. tahliliy tezis tayyorlash
   
3. 
   Gumanitar fanlarni olib borishda qo’llaniladigan kreativ metodlar tahlili
   
4. 
   Aniq fanlarni olib borishda qo’llaniladigan kreativ metodlar tahlili
   
5. 
   ,, Raqamli jamiyatda men va ICT’ mavzusida doklad tayyorlash
   
6. 
   Kreativ metodlar yoritilgan online platformalar tahlili keltirilgan doklad tayyorlash
   
7. 
   Bo’lajak mutaxassislarda kreativ kompetentlikni aniqlashga qaratilgan online va offline web sahifalar tahlili
   
8. 
   Bo’lajak mutaxassislarda kreativ kompetentlikni aniqlashga qaratilgan online va offline web sahifalar tahlili. Talabalar portifilolarini shakllantirish va amaliyotga tatbiq etish.
   

1-Mustaqil ish

Mavzu: Xorijiy davlatlar ta’lim tizimida kreativ ta’limning o’rni to’g’risida tahliliy maqola tayyorlash
Reja:
1. Rivojlangan xorijiy davlatlarda ta’lim tizimi
2. AQSH va Yaponiyada ta’lim tizimi.
3. Janubiy Koreyada va Fransiyada ta’lim tizimi.

Rivojlangan xorijiy davlatlarda ta’lim tizimi. Amerika Qo’shma Shtatlarida ta’lim tizimi Amerika Qo’shma Shtatlarida bolalar 6 yoshdan 17 yoshgacha 12 yil o’qiydilar. Ta’lim tizimi quyidagicha tashkil etilgan: 3 yoshdan 5 yoshgacha maktabgacha tarbiya muassasalarida. Boshlang’ich maktab. Bu bosqich 1—5-sinflarni o’z ichiga oladi. To’liq bo’lmagan o’rta maktab. Bu bosqich 6—8-sinflardan iborat. Yuqori maktab. Bu bosqich 9—11-sinflar bo’ladi. Mazkur Yuqori maktab bilan Oliy ta’limni aralashtirmaslik kerak.
Amerika maktablarida 9-sinfgacha asosiy e’tibor matematikaga emas, balki tabiiy fanlarga qaratiladi, yuqorida tasdiqlangan yagona dasturlar bo’lmaydi. O’quvchilar uchun yagona, majburiy darsliklar, qo’llanmalar yo’q. Amerika maktablarida texnikaviy jihatdan yaxshi jihozlangan, sinflar kompyuterlashtirilgan. Har bir maktabda boshlang’ich sinf o’quvchilarini tashiydigan maxsus avtobuslar, stadionlar, turli laboratoriyalar bor. Amerika maktablarining aksariyati davlat ixtiyorida bo’lib, davlat mablag’i bilan ta’minlanadi. Lekin shaxsiy maktablar ham anchagina. Katta shaharlarda yashovchi o’ziga to’q ota-onalar farzandlarini shaxsiy maktablarga berishga harakat qilishadi. Davlat maktablarida tekin, shaxsiy maktablar esa — pullik o’qitiladi. Vashington shahridagi shaxsiy maktabda bolani o’qitish uchun bir yilga taxminan o’n ming dollar to’lash kerak. Bunday maktablarda boy oila farzandlari ta’lim oladilar. SHaxsiy maktablarning har biri o’zi xos xususiyatlarga, maxsus dasturlarga, maxsus o’qituvchilarga ega. Bunday maktablarda sinfda o’qiydigan o’quvchilar soni kam bo’ldai. SHaxsiy maktablarda boshlang’ich sinflardan boshlab estetik tarbiyaga, san’atga alohida e’tibor beriladi.
Amerika oliy o’quv yurtlariga kirish uchun belgilangan sinov (test)lar ikki xil bo’ladi: SAT (Sxolastik aptityud test); AKT (Amerikan kollej test) sinovlari. SAT sinovlari murakkabroq bo’ladi. Mashhur universitetlarga kirish uchun SAT sinovlarini topshirish shart bo’ladi. Bulardan tashqari Murakkablashtirilgan sinov ham bor. Bu sinovni oliy maktablarga kirayotgan barcha talabalar ham topshirishlari shart emas. Mabodo biror talaba shu murakkablashtirilgan sinovlarni topshirib universitetga kirsa, u talabaga maxsus stipendiya beriladi. Amerikaning eng katta boyligi — bu aql. Aql bu mamlakatda qadrlanadi, aqlli talabalar alohida taqdirlanadi. Aqlli, a’lochi talabalar o’quv yurtlarining faxri sanalgani sababli ham, ularga turli yo’llar bilan yordam berish, stipendiyalar tayinlash orqali ularni o’quv yurtlarida saqlashga harakat qiladilar. O’zi tanlagan sohada yutuqlarga erishayotgan talabalar ro’yxati har yili alohida kitobda nashr etilib turiladi. Bundan maqsad mazkur soha bilan qiziquvchi kompaniyalarning e’tiborini bo’lajak olimlarga qaratishdir.
Yaponiyada ta’lim tizimi Majburiy ta’lim. Ta’limning pog’onasi 6 yoshdan 15 yoshgacha bo’lgan bolalarni o’z ichiga oladi. 6 yillik boshlang’ich ta’lim va 3 yillik kichik o’rta maktab, 9 yillik majburiy ta’limni tashkil etadi va u bepuldir, tekin darsliklar bilan ta’minlangan. Muxtoj oilalarning bolalari bepul nonushta, o’quv qurollari, tibbiy xizmat bilan ta’minlanadi. Zarur bo’lgan taqdirda ularning oilalariga moddiy yordam ko’rsatiladi. SHu qatorda xususiy maktablar ham mavjud. Yuqori bosqich o’rta maktab 10, 11, 12 sinflarni o’z ichiga oladi, bunday maktablarning kunduzgi, sirtqi va kechki bo’limlari mavjud. O’quvchilarning 95% kunduzgi maktablarda o’qiydilar. Yaponiyada o’quv yili 240 kun (AQSH 180). O’quv yili 1 apreldan boshlanib martda tugaydi. Yozgi kanikul iyun oyining oxirida boshlanib, avgustda tugaydi. Darslar 7 soatdan o’tiladi.
Fransiyada ta’limning asosiy maqsadi shaxsning har tomonlama kamol topishini ta’minlash, uni mustaqil faoliyatga tayyorlash, bozor munosabatlari sharoitida o’quvchilarni tadbirkorlikka, ishbilarmonlik va omilkorlikka o’rgatish, shunga yarasha kasb-korga ega qilishdan iboratdir. Bu yerda: Davlat maktablari;Xususiy maktablar; Oraliq maktablari mavjud.
Fransiya ta’limida bolalarning go’daklik chog’idanoq maktabda o’qitish uchun tayyor holda olib kelish g’oyat muhim masala hisoblanadi. Bu bosqichda tarbiyalanuvchilar quyidagicha tabaqalashtirilgan: kichik guruh (2-4 yosh), o’rta guruh (4-5 yosh), katta guruh (5-6 yosh). Maktabga tayyorlov guruhi (5-6 yosh) bo’lib, ularga Frantsiyada 100% shu yoshdagi bolalar qamrab olingan. Bolalarni maktabga tayyorlash uchun alohida dastur va darsliklar mavjud. Fransiyada boshlang’ich ta’lim maktablariga 6 yoshdan 11 yoshgacha bo’lgan bolalar jalb qilinadilar. Boshlang’ich maktab bepul va majburiy. Uning vazifasi o’qish, yozish, hisoblash malakasini berishdir. O’quv mashg’ulotlari ertalab soat 9 dan 12 gacha, hamda soat 14 dan 16 gacha 5 soat davom etadi. Maktabda ovqatlanish pullik, lekin juda arzonlashtirilgan narxlarda.
Boshlang’ich sinflarda o’qish uch bosqichda amalga oshiriladi: Tayyorlov bosqichi; Elementar kurs (bu bosqich ikki yil davom etadi); Chuqurlashtirilgan bosqich.
2-Mustaqil ish
Mavzu: Kreativ pedagogikaning amaliy ahamiyati. tahliliy tezis tayyorlash
Reja:

1. 
   O‘qituvchining kreativ salohiyati.
   
2. 
   Kreativ salohiyatning tarkibiy asoslari va tamoyillari.
   
3. 
   O‘qituvchining kreativ salohiyatini belgilovchi mezonlar.
   

Bugungi globallashuv kuchaygan davrda har qaysi jamiyat kreativ shaxslarga ehtiyoj sezadi. Bu tabiiy hol albatta. Chunki dunyoda har daqiqada sodir bo’layotgan o‘zgarishlar shuni taqozo qilmoqda. Shu munosabat bilan turli soha olimlarining e’tibori pedagogik jarayon sharoitida talaba shaxsining kreativ salohiyatini ochish va rivojlantirish muammosiga qaratilgan. Demak, zamonaviy ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni tashkil etishning yangi paradigmatik asoslarini ishlab chiqish zarurati tug‘iladi va bu esa pedagogikaning yangi innavotsion yo‘nalishi ya’ni kreativ pedagogikaga murojaat qilishga imkoniyat yaratadi. Kreativ pedagogika muammolari yaxlit pedagogik nazariya va boshqa ijtimoiy fanlar tizimida: pedagogika tarixi va ta’lim falsafasi, umumiy va kasbiy pedagogika va psixologiya, o‘qitish va tarbiyalash usullari va texnologiyalari, kasbiy etika va boshqalarda ko‘rib chiqiladi.
Doimiy o'zgarib turadigan tashqi va ichki dunyo, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar va faoliyat mazmuniga mos keladigan kreativ shaxsning shakllanishi va rivojlanishi inson ontogenezining butun davri - tug'ilishdan to umrining oxirigacha davomiylik, uzluksizlik va qamrab olishni talab qiladi. Mahalliy pedagogikada shaxsning kasbiy va ijodiy salohiyatini shakllantirish va rivojlantirish asosida uning kasbiy va ijodiy faoliyati tajribasini shakllantirish va rivojlantirish bo'yicha tadqiqotlar deyarli yo'q. An'anaviy professional tajriba bilim, ko‘nikma va malakalarning birlashuvi sifatida aniqlanadi. Bu faoliyatni o'zlashtirish jarayonida tajribaning shakllanishi o'z-o'zidan sodir bo'lishini anglatadi. Ijodiy faoliyat tajribasini o'rganish masalasi umuman ko'tarilmaydi.
Kreativlik nima? Amerikalik psixolog Avraam Maslouning fikricha, bu har bir kishiga xos bo‘lgan, lekin mavjud tarbiya, ta’lim va ijtimoiy amaliyot tizimi ta’sirida ko‘pchilik tomonidan yo‘qolgan ijodiy yo‘nalishdir. Kreativlik qobiliyati "Xudoning in’omi" va shuning uchun kreativlikni o‘rgatish mumkin emas degan ancha keng tarqalgan fikrdan farqli o‘laroq, M.M. Zinovkina boshqacha yondasuvga ishora qiladi. Texnologiya va ixtirolar tarixini o‘rganish, atoqli olim va ixtirochilarning ijodiy hayoti tahlili shuni ko‘rsatadiki, ularning barchasi yuqori (o‘z davri uchun) fundamental bilimlar bilan bir qatorda maxsus bilimlar ombori yoki algoritmik fikrlash, shuningdek, ma’lum bilimlar, shu jumladan evristik usullar va texnikalarga ega bo‘lishgan . Ingliz psixologi E.P.Torrens kreativliknig quyidagi jihatlarini ilgari surgan: - muammo yoki ilmiy farazlarni ilgari surish; - taxminlarni tekshirish va o‘zgartirish; - qaror natijalarini shakllantirish asosida muammoni aniqlash; - muammoni hal qilishda bilim va amaliy harakatlarning o‘zaro qaramaqarshiligiga nisbatan sezgirlikni ifodalash.
Lotinchada "kreativlik" tushunchasi quyidagicha. "Creatio" - "yaratish", "ijodkor" - "yaratuvchi", degan ma’nolarni anlatadi, lekin mohiyatan bu tushuncha insonning ijodiy qobiliyatining namoyon bo‘lishidir. Ijodkor shaxslar - bu rassomlar, haykaltaroshlar, yozuvchilar, shoirlar, fotosuratchilar - turli xil ijod turlarida o‘z qobiliyatlarini amalga oshiradigan odamlar. Ijodkorlik, qoida tariqasida, ishbilarmonlarga xos xususiyatdir: dizaynerlar, reklama beruvchilar, marketologlar, brend-menejerlar va boshqalar.
Kasbiy va ijodiy faoliyatni faol o'zlashtirish, uni samarali amalga oshirish nafaqat ko'nikma va ko'nikmalarni rivojlantirish va integratsiyalashuvini, kasbiy ishni bajarishning individual uslublari va usullarini ishlab chiqishni, balki kasbiy ijod metodologiyasini o'zlashtirishni, ijodiy fikrlashni rivojlantirishni va o'z ichiga oladi. Ijodiy shaxsning shakllanishini amalga oshirilgan ijodiy faoliyatga va olingan ijodiy natijalarga mos keladigan shaxsning shakllanishi va rivojlanishi deb ta'riflash mumkin. Bu jarayonning sur'ati va traektoriyasi biologik va ijtimoiy omillar, shaxsning o'z faoliyati va ijodiy fazilatlari, shuningdek, sharoitlar, hayotiy voqealar va kasbiy jihatdan aniqlangan omillar bilan belgilanadi. Ijodkor shaxsni shakllantirish va ijodiy ta'lim o'rtasida yaqin bog'liqlik mavjuddir. Asosiy qism. Ijod madaniyat singari, inson hayotiga, demak, ta’lim tizimiga ham kirib borishi kerak. Binobarin, ijodiy pedagogikaning ijtimoiy fanlari tizimida
Ijodiy shaxsning shakllanishini amalga oshirilgan ijodiy faoliyatga va olingan ijodiy natijalarga mos keladigan shaxsning shakllanishi va rivojlanishi deb ta'riflash mumkin. Bu jarayonning sur'ati va traektoriyasi biologik va ijtimoiy omillar, shaxsning o'z faoliyati va ijodiy fazilatlari, shuningdek, sharoitlar, hayotiy voqealar va kasbiy jihatdan aniqlangan omillar bilan belgilanadi. Ijodkor shaxsni shakllantirish va ijodiy ta'lim o'rtasida yaqin bog'liqlik mavjuddir. Asosiy qism. Ijod madaniyat singari, inson hayotiga, demak, ta’lim tizimiga ham kirib borishi kerak. Binobarin, ijodiy pedagogikaning ijtimoiy fanlari tizimida ya’ni pedagogikaning yangi tarmog‘i sifatida rivojlanishi uchun qator shart-sharoitlar mavjud. Kreativ pedagogika - bu ijodiy ta’lim fani va san’atidir. Bu pedagogikaning majburlash pedagogikasi, hamkorlik pedagogikasi, tanqidiy pedagogika kabi pedagogika turlariga qarama-qarshi bo‘lgan pedagogikaning bir turi hisoblanadi. Kreativ pedagogika o’quvchilarni ijodiy fikrlashga, kelajagini yaratuvchisi bo‘lishga o‘rgatadi.

3-Mustaqil ish.

Mavzu: Gumanitar fanlarni olib borishda qo’llaniladigan kreativ metodlar tahlili


Tarix o`qitish nazariyasi va mеtodikasi Tarix o`qtish mеtodikasinining prеdmеti, maqsad va vazifalar.O`zbеkiston Rеspublikasi «Ta`lim to`g`risidagi qonun», «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ga binoan tarix fanini o`qitishda o`tkazilayotgan islohatlar. Umumiy o`rta ta`lim, akadеmik litsеy va kasb-hunar kollеjlar uchun yaratilgan Davlat Ta`lim standarti, dasturlar, darsliklar va o`quv qo`llanmalar. O`zbеkiston Rеspublikasi mustaqilligi davrida va ungacha umum O`rta ta`lim, O`rta Maxsus ta`lim tizimida tarix fanining mazmun va mohiyati.
Tarix o`qitish mеtodikasining prеdmеti va uning vazifalari. Tarix o`qitish jarayonining tarkibiy qismlari va ular o`rtasidagi aloqalar. Tarix o`qitish mеtodikasining boshqa fanlar bilan bog`liqligi. Davlat Ta`lim Standartlari, dastur va darsliklarning tuzilishi va mazmuni.Tarix bўyicha DTS strukturasi va mazmuni.Tarix darslarida tarixiy tasavvur va tushunchalarni shakllantirish mеtodi.Tarix darsliklari va ularga qo`yiladigan zamonaviy talablar.Tarix darsligi bilim manbai va ta`lim vositasi sifatida.
Tarix o`qitishning tashkiliy shakllari. Dars, uning turlari va tuzilishi.Tarix o`qitishning mеtodlari va ularning klassifikatsiyasi. Tarix o`qitishning ko`rsatmali mеtodlari.Tarix darslarida ko`rsatmali o`qitishning roli va hususiyatlari. o`qitishing ko`rsatmali vositalari. Tarix darslarida O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti I.A.Karimov asarlaridan foydalanish mеtodlari. Innovatsion pеdagogik tеxnologiyalarni o`quv jarayoniga tatbiq etish.Tarix darslarida manbalar badiiy va boshqa adabiyotlardan foydalanish. Zamonaviy tarix o`qituvchisiga qo`yiladigan talablar.Tarix ta`limini didaktik asoslari.Tarix darsiga qo`yiladigan didaktik talablar. Tarix darslarida pеdagogik tеxnologiyalardan foydalanish.
Tarix darslarida o`quvchilarning bilim, malaka va ko`nikmalarini, tеkshirish hamda baholash. O`quvchilarning bilim, malaka va ko`nikmalarini tеkshirib, baholab borishning maqsadi va vazifalari.Tarix fanini o`qitishda axborot tеxnologiyalaridan foydalanish. Tarixni o`rganishda masofali o`qitishning o`rni. Masofali o`qitishning mazmuni. Elеktron o`quv darsliklari va o`quv mеtodik komplеkslarni yaratish, kompyutеr yordamida, kompyutеr yordamida dars va prеzеntatsiyalarini ishlab chiqish.Kompyutеr orqali o`quvchilar bilimini rivojlantirish va baholash. Tarix bo`yicha sinfdan tashqari olib boriladigan ishlar.Sinfdan tashqari olib boriladigan ishlarning ahamiyati, ularning tarix ta`limi bilan uzviy bog`liqligi.
Kompyutеr yordamida dars prеzеntatsiyalarini yaratish va ularni o`quv jarayoniga tatbiq etish.O`lkashunoslik muzеylari va tarixiy obidalarga, zamonoviy arxitеktura inshootlariga ekskursiyalar uyushtirishO`qituvchi shaxsiga qo`yiladigan talablar. Ilmiy tadqiqot ob`ektlari va metodlari. Ta`limni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish, uning uzviyligi, uzluksizligi. O`tmish va zamonaviy pedagogikaning asosiy yo`nalishlari. Ilg`or pedagogik qarashlar. Jahon ta`lim tizimi. Pedagogik jarayondagi integratsiyalar. O`zbekiston Respublikasining ta`lim sohasidagi siyosati, kadrlar tayyorlash milliy modeli.
Tarix ta`lim shakllari – ta`lim bеrish tеxnologiyasining tarkibi. Tarix ta`limini tashkil etish shakllari: mohiyati va mazmuni. Guruhlarni shakllantirish tamoyillari. Guruhlarda hamkorlikda o`qitish faoliyatini tashkil etish tеxnologiyasi Tarix fanini o`qitishda ma`ruza va sеminar mashg`ulotlarini loyihalashtirish. Ma`ruza darslarini zamonaviy asosda tashkil etish. Ma`ruzaning samaradorlik shartlari. Ma`ruza turlarining o`ziga xos xususiyatlari. Ma`ruzada o`qitish tеxnologiyasining jarayonli tuzilmasi. Ma`ruza darslarida pеdagogik tеxnologiyalardan foydalanish. Sеminar mashg`uloti haqida tushuncha va uning asosiy vazifalari. Sеminarning samaradorlik shartlari. Sеminar turlarining o`ziga xos xususiyatlari. Sеminar mashg`uloti o`qitish tеxnologiyasining jarayonli tuzilmasi. Tarix fanini o`qitishda o`yinli tеxnologiyalardan foydalanish.
Ta'lim jarayonining muvaffaqiyati uning shakligagina emas, balki qo‘llanilayotgan metodlar va vositalar samaradorligiga bog‘liq bo‘lib, u ta'lim nazariyasida asosiy o‘rinlardan birini egallaydi. “Metod” — yunoncha “metodos” – “yo‘l” degan so‘zdan paydo bo‘lib, u, tadqiq qilish ma'nosini anglatadi. Ta'lim metodi ta'lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchilarning aniq maqsadga erishishiga qaratilgan birgalikdagi faoliyatdir. Ta'lim metodlari - o‘qitishning o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlariga erishish usullarini hamda o‘quv materialini nazariy va amaliy yo‘naltirish yo‘llarini anglatadi.
O‘qitishning zamonaviy metodlarini qo‘llash o‘qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib keladi. Bu metodlarni har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga muvofiq. An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda uni ta’lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan turli-tuman metodlar bilan boyitish ta’lim oluvchilarning o‘zlashtirish darajasi o‘sishiga olib keladi. Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash borasida katta tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritilmoqda.
4-Mustaqil ish.
Mavzu: Aniq fanlarni olib borishda qo’llaniladigan kreativ metodlar tahlili
Mamlakatimiz ta'lim tizimida aniq fanlarni o'qitishda axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish dolzarb mavzudir. Axborot texnologiyalari - bu o'quvchilarga nafaqat bilim, ko'nikma va qobiliyatlarni, balki shaxsiy fazilatlarni ham egallashga yordam beradigan va ularning bilimga bo'lgan qiziqishini qondirishga yordam beradigan butun dunyo bo'ylab ta'lim vositasidir. Pedagogik-psixologik tadqiqotlarga ko'ra, axborot texnologiyalari o'quvchilarning nazariy, ijodiy va refleksiv tafakkurini rivojlantirishga katta ta'sir ko'rsatadi. Jarayonning metaforik tasviri o'quv mazmunini boyitib, o'quvchining u yoki bu hodisani eslab qolishida ilmiy o'zlashtirishga yordam beradi. Ushbu maqolada aniq fanlarni o'qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish haqida so'z boradi.
Kalit so'zlar: Aniq fanlar, axborot texnologiyalari, zamonaviy ta'lim, rivojlanish, ta'lim tizimi, interfaol metodlar.
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ta'lim tizimi uchun yaratilmagan, ammo aynan shu texnologiyalar ta'lim inqilobiga olib keldi [1].
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini o'quv jarayoniga joriy etishning asosiy maqsadi bugungi axborot olamiga xos bo'lgan yangi turdagi ta'lim faoliyatining paydo bo'lishiga yordam berishdir. Boshlang'ich ta'lim odatda ta'lim tizimining tamal toshi sifatida tanilgan bo'lib, o'quvchilarning ta'lim sifati unga bog'liq bo'lib, bu boshlang'ich sinf o'qituvchilariga katta mas'uliyat yuklaydi. Uzoq vaqt davomida boshlang'ich maktab "mahorat maktabi" sifatida qaralib, keyingi bilim olish uchun o'quvchi o'qish, yozish va hisoblash kabi asosiy ko'nikmalarni egallashi kerakligini anglatadi. Bu ta'lim bosqichi deb hisoblanadi. Bugungi dunyoda boshlang'ich ta'limga boshqa nuqtai nazardan qaraladi. Bugungi kunda u ta'lim tizimida bolaning birinchi tajribasi — ta'lim olish kuchlarini sinash joyi bo'lib qolishi kerak. Ushbu bosqichda faollikni, mustaqillikni rivojlantirish, idrok etish faolligini saqlab qolish va bola ta'lim dunyosiga shaxdam kirib borishi uchun sharoitlar yaratish, uning salomatligini va emotsional xususiyatlarini mustahkamlash muhim. Bugungi kunda o'quvchilarning aynan mana shu sifatlari ta'lim jarayoniga axborot texnologiyalarini joriy etish bilan rivojlanayotganligining guvohi bo'lmoqdamiz.
O'z faoliyatimizda ta'lim jarayoniga axborot texnologiyalarini joriy etib, ulardan foydalanib va o'quv jarayonida axborot texnologiyalaridan foydalanish bo'yicha ma'lum
tajribalarni to'plab bormoqdamiz. Axborot texnologiyalaridan foydalanish bo'yicha tajribam an'anaviy dars doirasida axborot texnologiyalarini didaktik jihatdan to'g'ri qo'llanilgan hollarda o'quv jarayonini individuallashtirish va differensatsiyalash uchun cheklanmagan imkoniyatlar paydo bo'lishini ko'rsatdi. Ular o'quvchilarga axborot manbalaridan foydalanish imkonini beradi, mustaqil ishlar samaradorligini oshiradi, ijodkorlik, malaka va ko'nikmalarni egallash va mustahkamlash uchun umuman yangi imkoniyatlar beradi, ta'limning yangi shakllari va metodlarini amalga oshirishga imkon beradi.
Har bir o'quvchida shaxsiy o'quv yo'nalishini rivojlantirishni ta'minlaydi. O'quv jarayonida uni muvaffaqiyatli bilim olish uchun zarur bo'lgan asosiy jarayonlar sifatida fikrlashni, tasavvurni rivojlantirishga yo'naltirilgan katta o'zgarishlar sodir bo'ladi; o'quvchilarning idrok etish faoliyatlarini samarali tashkil qilish ta'minlanadi. axborot texnologiyalaridan foydalanilganda ta'limda shaxsga-yo'naltirilgan yondashuvni amalga oshirish oson bo'lib qoldi, butun o'quv jarayonini samarali tashkil qilish imkoniyati paydo bo'ldi. Dars jarayonida tayyor multimediali mahsulotlari va kompyuter ta'limi dasturlaridan, o'quv va sinfdan tashqari ishlarda Internet tarmog'i vositalaridan foydalanib, multimediali ta'lim dasturlari va taqdimotlar, loyihalar yaratildi. Axborot texnologiyalarini barcha o'quv fanlarda qo'llash mumkin. Darslarda o'quv va o'yin dasturlaridan foydalanish katta samara beradi. Ona tili va Rus tili darslarida savodxonlikni oshirish bo'yicha mashqlar yordam beradi, bunda bolalar kompyuterlarda turli xildagi amaliy topshiriqlarni bajaradilar. Boshlang'ich sinflar o'quvchilari uchun turli didaktik materiallar to'plamidan foydalanib, ko'rgazmali-mashq, nazorat-mashqlari va test sinovlari modullari kiritilgan aralash kompyuter dasturlarini tayyorlash mumkin. Unga fanga oid qoidalarni joriy o'rganish va umumlashtirilgan takrorlash uchun uchta variantlarda berilgan grammatika-orfografik mavzular bo'yicha boy va turli-tuman materiallardan foydalanish yaxshi samara beradi.
1-sinfda o'qish darsida elektron o'quv qo'llanmalari tayyorlab, foydalanish mumkin. Unda so'zni tovushli-harfli tahlil qilish, so'zning bo'g'inlari tuzilishi, ba'zi orfogrammalar o'rganilishi turli qiziqarli ko'rgazmali va ovozli material berish mumkin. Yorqin rasmlar, g'aroyib, qiziqarli topshiriqlar kichik yoshdagi o'quvchilarda ona tiliga qiziqishni oshirishga yordam beradi, o'yin shaklida o'quv materiali bilan tanishish imkonini beradi, o'zini nazorat qilish va o'quv refleksiyasi uchun keng imkoniyatlar taqdim etadi. Ushbu qo'llanma bo'yicha ta'lim jarayonini differensiatsiyalashga turli darajadagi murakkablikdagi topshiriqlarni tanlab olish yordamida erishiladi. Savodxonlikka o'qitish bo'yicha tematik rejalashtirishni ishlab chiqishda rejalashtirishga tegishli elektron mavzular va bo'limlarni kiritish mumkin.

5-Mustaqil ish.

Mavzu: ”Raqamli jamiyatda men va ICT” mavzusida doklad tayyorlash

Jurnalist Nikolas Karr 2008-yilda «Google bizlarni ahmoqlarga aylantiryapti» nomli munozarali essesini omma e’tiboriga havola etgan edi. Muallif internet insonning fikrlash qobiliyati, xotirasi, diqqat-e’tibori va dunyoqarashiga qanchalik ta’sir o‘tkazayotgani haqida fikr yuritadi: «Oxirgi paytlarda menda noxush hissiyotlar paydo bo‘la boshladi: go‘yo kimdir yo nimadir mening miyamni o‘zgartirayotganday, asab tizimlarimni chigallashtirayotganday, xotiramni qayta dasturlayotganday. Mening fikrlashim o‘zgardi. Buni, ayniqsa, mutolaa paytida yaqqol sezaman. Ilgarilari men kitobga butun borlig‘im bilan soatlab sho‘ng‘ib ketardim. Endi esa bir necha satrlarni o‘qigach diqqatim oshadi. Asabiylashishni boshlayman, boshqa narsalarga chalg‘iyman, mutolaani biror boshqa mashg‘ulot bilan teng olib borish istagi paydo bo‘ladi. Mutolaaga borlig‘im bilan sho‘ng‘ish yakkama-yakka jang bilan barobar mashaqqatga aylandi».
Zamonaviy neyrotadqiqotlarga ko‘ra, inson hayoti davomida orttirgan odatlari va tajribalari miya neyron tizimlarini o‘zgartirishga qodir. Misol uchun, harf tanimaydigan odam bilan o‘qishni biladigan odamning miya faoliyati o‘rtasida farq bor. Agar mutolaa odamning miya faoliyatini o‘zgartirishga qodir bo‘lsa, tasavvur qiling, raqamli texnologiyalar qanchalik ta’sir etishi mumkin.
Neyrobiolog olimlar raqamli turmush tarzi odamlarining miya faoliyatidagi o‘zgarishlari haqida xulosa qilishga hali erta, chunki bu dunyoga kirib kelganimizga ko‘p bo‘lgani yo‘q, deyishadi. Lekin dastlabki kuzatuvlarning natijalari xavotirlar o‘rinli ekanini ko‘rsatmoqda.
1. Diqqat-e’tiborni jamlash qobiliyatimiz qisqardi
Smartfonlar, planshetlar va boshqa zamonaviy internet vositalari davrigacha yashagan insonning miyasi o‘rtacha 12 soniyagacha yuqori konsentratsiya (diqqatni jamlash) xususiyatiga ega edi. Bugun bu muddat 8 soniyagacha qisqardi, ya’ni inson miyasi akvarium baliqchasichalik eslab qolish qobiliyatiga ega emas.
Biz diqqat-e’tiborimizni jamlay olmaslikdan qiynalamiz: matnni to‘liq o‘qish o‘rniga havolalar orqali boshqa matnlarga o‘tamiz, messenjerlarda kelgan xabarlarga chalg‘iymiz, elektron pochtamizni ochamiz va hokazo. Natijada shaxsiy munosabatlarimizdan tortib bilim olish jarayoni kabi jiddiy o‘zlashtirish qobiliyatlarimiz sustlashadi. Samaradorlik pasayadi. Chunki bu jarayon diqqat-e’tiborni talab etadi.
2. Biz bir vaqtning o‘zida bir necha vazifani bajarishga urinamizBiz bir vaqtning o‘zida YouTubeda videorolik ko‘ra turib, telefonda gaplashib, yozma xabarlarga javob beramiz. Biroq, tadqiqotchilarning fikricha, inson miyasi bir vaqtning o‘zida bir nechta vazifani bajarish qobiliyatiga ega emas. Bu multitasking (lotinchadan «multi» — ko‘p, inglizchadan «task» — vazifa) qobiliyat, go‘yo, aslida esa bir faoliyatdan boshqasiga tez-tez o‘tish miya faoliyati samradorligini pasaytiradi. 
O‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, multitasking, ya’ni bir nechta vazifani bir vaqtning o‘zida bajarish qobiliyatini inson o‘zlashtirishi mumkin. Hatto ba’zilar raqamli sharoit muhitida bir vaqtning o‘zida bir nechta vazifalarni bajarishni uddalaydi. Lekin oddiy turmush sharoitidagi real vazifalarni bir vaqtning o‘zida bajarish qobiliyatiga ega emas. Virtual «chaqqon» real muhitda bir vazifadan ikkinchisiga o‘tishi mushkulligi aniqlandi.
3. Xotiramiz yomonlashyapti
Tadqiqotchilar keksa avlod vakillari xotirasidan ko‘ra yosh avlod vakillarining xotirasi yomon ekanligini aniqladilar. Bu zamonaviy texnologiyalardan uzluksiz foydalanishning ta’siri deb taxmin qilmoqdalar. Biror bir axborotni eslab qolish uchun zamonaviy inson ma’lumotni ishchi xotiradan doimiy xotiraga o‘tkazishi kerak bo‘lyapti. Chunki inson miyasi doimiy ravishda yangilanib turgan axborot oqimini o‘zlashtirish qobiliyatiga ega emas.
Raqamli avlod xotirasining yomonlashuviga yana bir sabab: ma’lumotni «sun’iy eslab qolish» ko‘nikmasiga tayanishidadir. Buni tadqiqotchilar «raqamli amneziya» deb nomlaganlar. Zamonaviy inson tug‘ilgan kun sanasi, uchrashuv joyi, ismlar, telefon raqamlari, sonlar kabi ma’lumotlarni eslab qolish uchun «tashqi xotira»ni ishga soladi, ya’ni mobil telefon, planshet, kompyuterlardan foydalanadi.
4. Miyamizga hordiq bermayapmiz Biz doimiy ravishda axborot oqimi ichidamiz, miyamiz bilan yolg‘iz qolib, o‘y-xayollarga berilishni unutdik. Olimlar xayollarga erk berish miya uchun zarur ekanligini aniqladilar. Bu defolt-tizim deyiladi. Miya tashqi axborotdan o‘zini chegaralab, yig‘ilib qolgan ma’lumotlarni qayta ishlashi, turli axborotni o‘zaro bog‘lashi, shular asosida bilimini boyitishi zarur jarayon.

6- mustaqil ish

Mavzu: Kreativ metodlar yoritilgan online platformalar tahlili keltirilgan doklad tayyorlash
Ta’lim-tarbiya mazmuni, maqsad va vazifalari davrlar o’tishi bilan kengayib taraqqiy etib borishi natijasida uning shakl, usul va vositalari ham takomillashib bormoqda. Hozirgi inson faoliyatining asosiy yo’nalishlari shu faoliyatdan ko’zda tutilgan maqsadlarni to’liq amalga oshirish imkoniyatini beruvchi yaxlit tizimga, ya’ni texnologiyalarga aylanib bormoqda. Xuddi shu kabi ta’lim-tarbiya sohasida ham so’nggi yillarda ta’lim texnologiyalari faol tarzda amal qila boshladi. Ma’lumki, ta’lim-tarbiya jarayoni katta avlod tomonidan o’z bilim va tajribalarini o’sib kelayotgan avlodga o’rgatishdan iborat bo’lib, bu jarayonda, asosan, inson hayoti uchun zarur axborotlarni avloddan- avlodga uzatish amalga oshiriladi. Inson hayoti axborotlar bilan chambarchas bog’liq. Insonning har bir harakati axborot olish va uzatish yoki undan foydalanish, 7 uni o’rganish, o’zlashtirish, saqlash va boyitishdan iborat. Shuning uchun ham hozirgi insoniyat sivilizatsiyasi axborot sivilizatsiyasi deb ataladi.
XXI asrni ham bejizga axborot asri deb atashmagan. “Sivilizatsiya – axborotni to’plash, tahlil qilish va undan foydalanish hamda atrof-muhit va o’zi haqida axborot yaratish uchun eng ko’p ma’lumot olishga qodir bo’lgan moddaning yuqori turg’un holatidir”. Bu ta’rifdan axborotni avloddan-avlodga uzatishning, ya’ni ta’limtarbiya ishining ahamiyati qanchalik muhim ekanligi ko’rinib turibdi. Ya’ni, ta’lim-tarbiya sivilizatsiyaning mavjudlik sharti hisoblanadi. Texnologiya so’zi (yunon. “texno” – san’at, mahorat, malaka, “logos” – fan, ta’limot, tushuncha, fikr, ma’no) so’zi ishlab chiqarishda yangi sifat va miqdor o’zgarishlariga olib keluvchi samarali usullar yig’indisi, tizim ma’nosida qo’llaniladi. Ta’limni texnologizatsiyalashtirish – ta’limni rivojlantirish masalalarini sifatli hal qilish, ta’lim maqsadlariga erishishda o’qitish jarayonini o’qituvchining shaxsiy mahoratiga bog’liqbo’lmagan holda universal tarzda loyihalashtirishni bildiradi.
Ta’lim texnologiyasining turli xil ta’riflari mavjud bo’lib, ularning ayrimlarini ko’rib chiqamiz: Texnologiya – biror ishda, mahoratda, san’atda qo’llaniladigan usullar, yo’llar yig’indisi (Izohli lug’at). Texnologiya – ishlov berish, holatni o’zgartirish san’ati, mahorati, qobiliyati va metodlar yig’indisi (V.M.Shepel). Pedagogik texnologiya – o’qitishning, ta’limning shakllari, metodlari, usullari, yo’llari, tarbiyaviy vositalarning maxsus yig’indisi va komponovkasi (joylashuvi)ni belgilovchi psixologik va pedagogik tartiblar (ustanovka)lar majmuasi; u pedagogik jarayonning tashkiliy- uslubiy vositalaridan iborat (B.T.Lixachev). Pedagogik texnologiya – rejalashtiriladigan ta’lim natijalariga erishish jarayoni tavsifi (I.P.Volkov). Ta’lim texnologiyasi – didaktik tizimning tarkibiy jarayonli qismi (M.Choshanov). Pedagogik texnologiya – o’quvjarayonining o’quvchilar va 8 o’qituvchi uchun so’zsiz qulay sharoitlar ta’minlashni loyihalash, tashkil qilish va o’tkazish bo’yicha hamma detallari o’ylab chiqilgan birgalikdagi pedagogik faoliyat modeli (V.M.Monaxov). Pedagogik texnologiya – bu butun o’qitish va bilimlarni o’zlashtirish jarayonida o’z oldiga ta’lim shakllarini samaradorlashtirish vazifasini qo’yuvchi texnik hamda shaxs resurslari va ularning o’zaro aloqasini hisobga olgan holda bilimlarni yaratish, qo’llash va belgilashning tizimli uslubidir (YuNeSKO). Pedagogik texnologiya – pedagogik maqsadlarga erishish uchun foydalaniladigan barcha shaxsiy imkoniyatlar, jihozlar va metodologik vositalarning tizimli yig’indisi va ularning amal qilish tartibini bildiradi (M.V.Klarin).
Kreativ muhitda pedagog bo’lajak o’qituvchilar diqqat-e‟tiborini jalb etish maqsadida biror bir yangilikdan foydalanadi. Qiziquvchanlik va shubhani uyg’otuvchi ma‟lumot, bo’lajak o’qituvchilarni o’ziga jalb etib, ularda o’qishga bo’lgan intilishni kuchaytiradi. Oliy ta‟lim muassasalarida ham pedagoglar bo’lajak o’qituvchilarda kreativ fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishda ularning jamoa bo’lib, kichik yoki katta guruhlarda ishlashlari uchun zarur shart-sharoitni yaratib bera olishlari zarur. Zero, katta va kichik guruhlarda ishlash jarayonida bildirilgan har qanday fikrni kreativ jihatdan rivojlantirish imkoniyati yuzaga keladi. Pedagog kreativlik darslarida jamoa tuyg’usining ahamiyatini anglagan holda, doimiy ravishda guruhlarni o’zgartirib, bo’lajak o’qituvchilarda jamoa bo’lib ishlash, boshqalar qobiliyati va mahoratini hurmat qilish ko’nikmasini shakllantiradi. Vaholanki, yakka tartibda ishlash ma‟lum vaziyatlarda samara bersa, kreativlik darslarida kichik guruhlarda ishlash maqsadga muvofiqdir, chunki kreativlik ko’nikmasi ijtimoiy fenomendir; A.J.Rouning fikriga ko’ra, kreativ qarashlar jamoa bo’lib ishlash jarayonida va kreativ hamkorlik natijasida shakllanadi
Pedagogik texnologiya – rejalashtiriladigan ta’lim natijalariga erishish jarayoni tavsifi (I.P.Volkov). Ta’lim texnologiyasi – didaktik tizimning tarkibiy jarayonli qismi (M.Choshanov). Pedagogik texnologiya – o’quvjarayonining o’quvchilar va 8 o’qituvchi uchun so’zsiz qulay sharoitlar ta’minlashni loyihalash, tashkil qilish va o’tkazish bo’yicha hamma detallari o’ylab chiqilgan birgalikdagi pedagogik faoliyat modeli (V.M.Monaxov). Pedagogik texnologiya – bu butun o’qitish va bilimlarni o’zlashtirish jarayonida o’z oldiga ta’lim shakllarini samaradorlashtirish vazifasini qo’yuvchi texnik hamda shaxs resurslari va ularning o’zaro aloqasini hisobga olgan holda bilimlarni yaratish, qo’llash va belgilashning tizimli uslubidir (YuNeSKO
7-Mustaqil ish
Mavzu: Bo’lajak mutaxassislarda kreativ kompetentlikni aniqlashga qaratilgan online va offline web sahifalar tahlili

Bo’lajak oqituvchilar ozlarining kreativ fikrlash qobiliyatlarini qulay muhitda to’la namoyon qilishlari mumkin. Agar bolajak oqituvchilarda muvaffaqiyatsizlikka uchrash va qo’rquv hissi mavjud bo’lsa yoki tanqidga uchrasalar bunday vaziyatda ularda kreativ fikrlash konikmalarini samarali shakllantirish yoki rivojlantirish mumkin bo’lmaydi. Bo’lajak pedagoglarda kreativlikni odatga aylantirish orqaligina kreativ fikrlash ko’nikmasini muvaffaqiyatli shakllantirish mumkin. Bu jarayonda ular tomonidan mavzu mazmunining puxta anglanishi va kreativ fikrlash ko’nikmalarini baholashda qo’llaniladigan metod va vositalar muhim ahamiyat kasb etadi. Bo’lajak o’qituvchilarda kreativ fikrlash ko’nikmalarini shakllantirishda pedagog alohida o’rin tutadi. Bu jarayonda “pedagogning roli auditoriyada kreativlik muhitini yaratishdan iborat. Vaholanki, pedagog guruhda bo’lajak o’qituvchilar o’zini erkin seza oladigan va o’z fikrlari, g’oyalari bilan bo’lisha oladigan muhit yaratishi lozim. Bo’lajak o’qituvchilar inson ongida yuz berayotgan jarayonlarni yanada faollashtirish uchun o’rnatilgan qonun qoidalar, standartlardan chetga chiqib, turli savollar berishda erkin harakat qilishlari kerak. Pedagog bo’lajak o’qituvchilardagi kreativlikni noodatiy g’oyalarni o’rtaga tashlash va ularni verbal va noverbal tarzda rag’batlantirish orqali qo’llab-quvvatlaydi. Pedagogning bo’lajak o’qituvchilar berayotgan kreativ g’oyalariga nisbatan to’g’ri munosabati ularning mumkin bo’lgan va mumkin bo’lmagan shartlarni anglashida muhim ahamiyatga ega. Mazkur elementlarning barchasi pedagog-talaba munosabatining muhim qismi bo’lib, bo’lajak o’qituvchilar muvaffaqiyatini ta‟minlaydi.
Kreativ muhitda ta‟lim olayotgan bo’lajak o’qituvchilarda asta-sekin kreativ vazifalarni bajarishga nisbatan qiziqish ortadi, shuningdek, kreativ tafakkurga ega pedagogni kuzatish natijasida kreativ fikrlashga moyil bo’ladi. Kreativlik xarakteridagi o’quv-bilish muhiti bo’lajak o’qituvchilarda ta‟lim jarayonida katta ahamiyatga ega bo’lgan tanqidiy va kreativ fikrlash ko’nikmasining rivojlanishiga olib keladi. Bo’lajak o’qituvchilarning kreativ tafakkurga ega bo’lishlari ularda ijodiy muhitning qanchalik tarkib toptirilganligiga bog’liq. To’laqonli kreativlik xarakteriga ega ta‟lim muhitini yaratish puxta o’ylangan rejaga tayanadi.
Pedagoglar agarda o’zlarining kreativ o’qitish metod va strategiyalarini qo’llash (ya‟ni keng ko’lamda o’ylash va kreativ fikrlash jarayonini tashkil etish)da katta samaradorlikka erishishni istasalar, buni bo’lajak o’qituvchilar ongiga singdirishlari va o’z vazifalarini sidqidildan bajarishlari lozim. Qolaversa, “kreativ xarakterga ega muhitdagina bo’lajak o’qituvchilar o’rganayotgan mavzuning mazmuni, o’quv axborotlar o’rtasidagi o’zaro aloqani tushunish imkoniyatiga ega bo’ladi va bu haqida fikrlashni boshlashadi. Muayyan omillar pedagoglarda kreativlik sifatlari, malakalarini rivojlantirishga to’sqinlik qiladi. Shu sababli pedagogik jarayonda pedagoglar ushbu omillarni bartaraf etishga e‟tibor qaratishlari lozim.
Quyidagi omillar shaxsda kreativlikni rivojlantirishga to’sqinlik qiladi: 1) tavakkal qilishdan qochish; 2) fikrlash va xatti-harakatlarda qo’pollikka yo’l qo’yish; 3) shaxs fantaziyasi va tasavvurining yuqori baholanmasligi; 4) boshqalarga tobe bo’lish; 5) har qanday holatda ham faqat yutuqni o’ylash[5]. Kreativ muhitda pedagog bo’lajak o’qituvchilar diqqat-e‟tiborini jalb etish maqsadida biror bir yangilikdan foydalanadi. Qiziquvchanlik va shubhani uyg’otuvchi ma‟lumot, bo’lajak o’qituvchilarni o’ziga jalb etib, ularda o’qishga bo’lgan intilishni kuchaytiradi. Oliy ta‟lim muassasalarida ham pedagoglar bo’lajak o’qituvchilarda kreativ fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishda ularning jamoa bo’lib, kichik yoki katta guruhlarda ishlashlari uchun zarur shart-sharoitni yaratib bera olishlari zarur. Zero, katta va kichik guruhlarda ishlash jarayonida bildirilgan har qanday fikrni kreativ jihatdan rivojlantirish imkoniyati yuzaga keladi.
Pedagog kreativlik darslarida jamoa tuyg’usining ahamiyatini anglagan holda, doimiy ravishda guruhlarni o’zgartirib, bo’lajak o’qituvchilarda jamoa bo’lib ishlash, boshqalar qobiliyati va mahoratini hurmat qilish ko’nikmasini shakllantiradi. Vaholanki, yakka tartibda ishlash ma‟lum vaziyatlarda samara bersa, kreativlik darslarida kichik guruhlarda ishlash maqsadga muvofiqdir, chunki kreativlik ko’nikmasi ijtimoiy fenomendir; A.J.Rouning fikriga ko’ra, kreativ qarashlar jamoa bo’lib ishlash jarayonida va kreativ hamkorlik natijasida shakllanadi
8-Mustaqil ish
Mavzu: Bo’lajak mutaxassislarda kreativ kompetentlikni aniqlashga qaratilgan online va offline web sahifalar tahlili. Talabalar portifilolarini shakllantirish va amaliyotga tatbiq etish.


Bugungi globallashuv kuchaygan davrda har qaysi jamiyat kreativ shaxslarga ehtiyoj sezadi. Bu tabiiy hol albatta. Chunki dunyoda har daqiqada sodir bo’layotgan o‘zgarishlar shuni taqozo qilmoqda. Shu munosabat bilan turli soha olimlarining e’tibori pedagogik jarayon sharoitida talaba shaxsining kreativ salohiyatini ochish va rivojlantirish muammosiga qaratilgan. Demak, zamonaviy ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonni tashkil etishning yangi paradigmatik asoslarini ishlab chiqish zarurati tug‘iladi va bu esa pedagogikaning yangi innavotsion yo‘nalishi ya’ni kreativ pedagogikaga murojaat qilishga imkoniyat yaratadi. Kreativ pedagogika muammolari yaxlit pedagogik nazariya va boshqa ijtimoiy fanlar tizimida: pedagogika tarixi va ta’lim falsafasi, umumiy va kasbiy pedagogika va psixologiya, o‘qitish va tarbiyalash usullari va texnologiyalari, kasbiy etika va boshqalarda ko‘rib chiqiladi.
Doimiy o'zgarib turadigan tashqi va ichki dunyo, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar va faoliyat mazmuniga mos keladigan kreativ shaxsning shakllanishi va rivojlanishi inson ontogenezining butun davri - tug'ilishdan to umrining oxirigacha davomiylik, uzluksizlik va qamrab olishni talab qiladi. Mahalliy pedagogikada shaxsning kasbiy va ijodiy salohiyatini shakllantirish va rivojlantirish asosida uning kasbiy va ijodiy faoliyati tajribasini shakllantirish va rivojlantirish bo'yicha tadqiqotlar deyarli yo'q. An'anaviy professional tajriba bilim, ko‘nikma va malakalarning birlashuvi sifatida aniqlanadi. Bu faoliyatni o'zlashtirish jarayonida tajribaning shakllanishi o'z-o'zidan sodir bo'lishini anglatadi. Ijodiy faoliyat tajribasini o'rganish masalasi umuman ko'tarilmaydi.
Kreativlik nima? Amerikalik psixolog Avraam Maslouning fikricha, bu har bir kishiga xos bo‘lgan, lekin mavjud tarbiya, ta’lim va ijtimoiy amaliyot tizimi ta’sirida ko‘pchilik tomonidan yo‘qolgan ijodiy yo‘nalishdir. Kreativlik qobiliyati "Xudoning in’omi" va shuning uchun kreativlikni o‘rgatish mumkin emas degan ancha keng tarqalgan fikrdan farqli o‘laroq, M.M. Zinovkina boshqacha yondasuvga ishora qiladi. Texnologiya va ixtirolar tarixini o‘rganish, atoqli olim va ixtirochilarning ijodiy hayoti tahlili shuni ko‘rsatadiki, ularning barchasi yuqori (o‘z davri uchun) fundamental bilimlar bilan bir qatorda maxsus bilimlar ombori yoki algoritmik fikrlash, shuningdek, ma’lum bilimlar, shu jumladan evristik usullar va texnikalarga ega bo‘lishgan . Ingliz psixologi E.P.Torrens kreativliknig quyidagi jihatlarini ilgari surgan: - muammo yoki ilmiy farazlarni ilgari surish; - taxminlarni tekshirish va o‘zgartirish; - qaror natijalarini shakllantirish asosida muammoni aniqlash; - muammoni hal qilishda bilim va amaliy harakatlarning o‘zaro qaramaqarshiligiga nisbatan sezgirlikni ifodalash.
Lotinchada "kreativlik" tushunchasi quyidagicha. "Creatio" - "yaratish", "ijodkor" - "yaratuvchi", degan ma’nolarni anlatadi, lekin mohiyatan bu tushuncha insonning ijodiy qobiliyatining namoyon bo‘lishidir. Ijodkor shaxslar - bu rassomlar, haykaltaroshlar, yozuvchilar, shoirlar, fotosuratchilar - turli xil ijod turlarida o‘z qobiliyatlarini amalga oshiradigan odamlar. Ijodkorlik, qoida tariqasida, ishbilarmonlarga xos xususiyatdir: dizaynerlar, reklama beruvchilar, marketologlar, brend-menejerlar va boshqalar.
Kasbiy va ijodiy faoliyatni faol o'zlashtirish, uni samarali amalga oshirish nafaqat ko'nikma va ko'nikmalarni rivojlantirish va integratsiyalashuvini, kasbiy ishni bajarishning individual uslublari va usullarini ishlab chiqishni, balki kasbiy ijod metodologiyasini o'zlashtirishni, ijodiy fikrlashni rivojlantirishni va o'z ichiga oladi. Ijodiy shaxsning shakllanishini amalga oshirilgan ijodiy faoliyatga va olingan ijodiy natijalarga mos keladigan shaxsning shakllanishi va rivojlanishi deb ta'riflash mumkin. Bu jarayonning sur'ati va traektoriyasi biologik va ijtimoiy omillar, shaxsning o'z faoliyati va ijodiy fazilatlari, shuningdek, sharoitlar, hayotiy voqealar va kasbiy jihatdan aniqlangan omillar bilan belgilanadi. Ijodkor shaxsni shakllantirish va ijodiy ta'lim o'rtasida yaqin bog'liqlik mavjuddir. Asosiy qism. Ijod madaniyat singari, inson hayotiga, demak, ta’lim tizimiga ham kirib borishi kerak. Binobarin, ijodiy pedagogikaning ijtimoiy fanlari tizimida
Ijodiy shaxsning shakllanishini amalga oshirilgan ijodiy faoliyatga va olingan ijodiy natijalarga mos keladigan shaxsning shakllanishi va rivojlanishi deb ta'riflash mumkin. Bu jarayonning sur'ati va traektoriyasi biologik va ijtimoiy omillar, shaxsning o'z faoliyati va ijodiy fazilatlari, shuningdek, sharoitlar, hayotiy voqealar va kasbiy jihatdan aniqlangan omillar bilan belgilanadi. Ijodkor shaxsni shakllantirish va ijodiy ta'lim o'rtasida yaqin bog'liqlik mavjuddir. Asosiy qism. Ijod madaniyat singari, inson hayotiga, demak, ta’lim tizimiga ham kirib borishi kerak. Binobarin, ijodiy pedagogikaning ijtimoiy fanlari tizimida ya’ni pedagogikaning yangi tarmog‘i sifatida rivojlanishi uchun qator shart-sharoitlar mavjud. Kreativ pedagogika - bu ijodiy ta’lim fani va san’atidir. Bu pedagogikaning majburlash pedagogikasi, hamkorlik pedagogikasi, tanqidiy pedagogika kabi pedagogika turlariga qarama-qarshi bo‘lgan pedagogikaning bir turi hisoblanadi. Kreativ pedagogika o’quvchilarni ijodiy fikrlashga, kelajagini yaratuvchisi bo‘lishga o‘rgatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik Òzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. 2017.
2.Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bòlishi kerak. Òzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag’ishlangan majlisidagi Òbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. Xalq sòzi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, № 11.
3.Baro’sheva T.A., Jigalov YU.A. Psixologo-pedagogicheskie osnovò razvitiya kreativnosti. SPb, 2006. -285s.
4.Psixologiya. Uchebnik dlya gumanitarnòx vuzov G’ Pod obh. red. V. N. Drujinina. — SPb.: Piter, 2001. — 656 s.: il. — (Seriya «Uchebnik novogo veka»)
5.Axmetova D., Gure L. Prepodovatel vuza i innovatsionnòye texnologii G’G’ Vòsshee obrazovanie v Rossii. ̶ 2001. ̶ №4. ̶ S.138