Topshiriq: tabiatni muhofaza qilishga oid 18 tavsiya sinf

---

Topshiriq: TABIATNI MUHOFAZA QILISHGA OID 18
TAVSIYA
Sinf: 5-6
Mazmun sohasi: Tabiat ne’matlari (I chorak)
Matn asosida 4 ta savol va topshiriq mavjud.
Bizning har birimiz o‘z imkoniyatlarimizdan ortiq narsani qila
olmaymiz. Ammo siz ushbu foydali tavsiyalarga rioya qilsangiz, bunga
o‘z hissangizni qo‘shishingiz mumkin. Buning oqibatida boshqalar ham
sizning ortingizdan qaytarishni boshlaydi, natijada bizda bir qancha
imkoniyatlar paydo bo‘lishi aniq.
1. Uyingizga flouratsent lampochkalarni o‘rnating. Ular biroz
qimmatroq bo‘lishiga qaramasdan, bitta shunday lampochka energiyani
75 %gacha tejash imkoniyatiga ega hamda oddiy lampaga qaraganda 10
ming soat ko‘proq xizmat qila oladi. Bu sizga elektrenergiya uchun
sezilarli tarzda xarajatlarni kamaytirish imkonini beradi. Shuningdek,
shunday lampochkani 10 yil ishlatish orqali siz yoqilg‘i bilan
ishlaydigan
elektrostansiyalar
tomonidan
korbonat
angidrid
chiqindilarini 590 kggacha qisqartirgan bo‘lasiz.
2. Quyidagi eslatmani unutmaslikka harakat qiling: “Ketish
oldidan chiroqni o‘chiring!”. Agar zarurat yo‘q bo‘lsa lampa, televizor,
kompyuter, magnitofon va boshqa elektr jihozlarini yoqiq holatda
qoldirmang. Yodda tuting: siz qancha ko‘p elektrenergiyasini
ishlatsangiz, elektrstansiyalari uni ishlab chiqarish uchun shuncha ko‘p
yoqilg‘i sarflaydi. Bu esa atmosferaga zararli moddalarning ko‘proq
tarqalishiga sabab bo‘ladi.
3. Lampochkalarni tez-tez changdan tozalab turing. Chunki chang
yorug‘lik tarqalishining deyarli ikki barobar qisqarishiga sabab bo‘ladi.
Siz esa buning ta’sirida qo‘shimcha lampochkalardan foydalanishga
ehtiyoj sezasiz. Bu esa o‘z navbatida elektrenergiyani ko‘proq
sarlaflashga olib keladi.
TABIATNI MUHOFAZA QILISHGA OID 18 TAVSIYA

---

4. Tarkibida fosfatlar mavjud bo‘lmagan tozalovchi vositalarni
xarid qilishga harakat qiling. Ushbu vositadan foydalanish natijasida
daryolar, ariqlar va ko‘llarda zararli moddalar hosil bo‘ladi, suvning
rangi o‘zgarib, xiralashib qoladi. Suv yuzasidan yetarlicha yorug‘likning
o‘tmasligi suv o‘simliklarining fotosintez jarayonini sekinlashtiradi, bu
esa kislorod almashinuvining kamayishiga sabab bo‘lib, suv
o‘simliklarining katta qismi nobud bo‘lishiga olib keladi.
5. Imkon qadar shisha idishdagi ichimliklarni sotib oling. Bir marta
ishlatiladigan plastik idishlarni qayta ishlatib bo‘lmaydi. Bunday
chiqindilar barcha maishiy chiqindilarning qariyib 6 %ini, yonmaydigan
chiqindilarning taxminan 50 va biologik parchalanmaydigan, aksariyat
hollarda yo‘l chetida yotuvchi axlatning taxminan 90 % ini aynan
shunday chiqindilar tashkil etadi.
6.
Bir
marta
ishlatiladigan
mahsulotlar:
ustara,
o‘t
yondirgich(zajilgalka), qog‘oz stakanlar, likopchalar, salfetkalarni sotib
olishdan qochishga harakat qiling, bunday mahsulotlar chiqindi
miqdorini oshiradi, xolos.
7. Xarid uchun magazin yoki bozorga ketayotganingizda o‘zingiz
bilan xo‘jalik sumkasini olishni unutmang. Xarid chog‘ida tekinga
beriladigan paketlar qayta
ishlov berilmaydigan
va qayta
ishlatilmaydigan vosita sanaladi. Ko‘pgina plastik qadoqlash materiallari
bilan biologik parchalanish jarayoni sodir bo‘lmasligini siz juda yaxshi
bilasiz.
8. Makulatura, shisha idishlar, batareykalar, konserva idishlarini
maishiy chiqindilar qabul qilinadigan joyga topshirishni boshlang.
Imkon qadar qayta ishlov berish mumkin bo‘lgan materiallardan
tayyorlangan buyumlar: shisha idishlar, hojatxona va yozuv qog‘ozlarini
xarid qilishga harakat qiling. Chiqindilarni tashlab yuborishdan ko‘ra
ularni qayta ishlash uchun topshirsak, biz chiqindi hajmining
kamayishiga hamda tabiiy resurslarning tejalishiga ko‘maklashgan
bo‘lamiz.
9. Iloji bo‘lsa, avtomashina uchun etil bo‘lmagan yoqilg‘idan
foydalanishga harakat qiling.

---

10. Avtomashina xarid qilishda unga katalitik gaz konvertori
o‘rnatilganligiga e’tibor bering. O‘zida uglevodorodlar va uglerod oksidi
saqlaydigan gaz chiqindilari ushbu konvertor orqali zararsiz karbonat
angidrid va suv bug‘iga oksidlanadi.
11. Bugungi kunda avtomashinadan foydalanishga qanchalik
ehtiyojingiz borligi haqida o‘ylab ko‘ring. Agar siz uzoq yo‘lga
otlanishga hozirlik ko‘rmayotgan bo‘lsangiz, jamoat transportidan
foydalanganingiz ma’qul. Bu taxminan yana shuncha yoqilg‘ini tejash
imkonini beradi hamda jamoat transporti bir vaqtning o‘zida juda ko‘p
insonlarni o‘zlari ko‘zlagan masofaga yetkaza oladi. Velosipeddan
foydalanish yoki shunchaki piyoda yurish sizning o‘zingizga ham, atrof-
muhit uchun ham juda foydali.
12. Mashinangizni yuvish paytida shlangdan emas, chelakdan
foydalanishga harakat qiling. Bu ko‘p miqdordagi suvning tejalishiga
yordam beradi.
13. Agar sizda tanlov imkoni bo‘lsa, sayohatni samolyotda emas,
poyezdda amalga oshirganingiz ma’qul.
14. Qishda uyingizda juda issiq haroratning bo‘lishi sizga qay
darajada kerak deb hisoblaysiz? Hatto eng qattiq sovuqlarda ham
uyingizdagi haroratni 18-20° C darajasida ushlab turish yetarli sanaladi.
Agar shunda ham sovuqligini his qilsangiz, bunday holatda issiqroq
kiyinib olish eng to‘g‘ri yo‘l hisoblanadi!
15. Choy uchun yoki boshqa maqsadda suv qaynatmoqchi
bo‘lsangiz, idishlarni juda to‘ldirib yuborish shart emas. O‘z ehtiyojingiz
darajasidagi suvni idishga to‘ldirib, uni qaynatganingiz ma’qul. Idish
qopqog‘ini yopishni unutmang!
16. Chiqindilarni rakovina va hojatxona quvurlariga tashlamang.
Har yili dengizga million tonnadan ortiq shunday chiqindilar kelib
tushadi, bu esa hayvon va o‘simliklar o‘limiga sabab bo‘lmoqda. G‘
17. Chiqindi va axlatlarni faqat konteynerlarga tashlang. Agar
yaqin atrofda bunday qutilar bo‘lmasa, shunday joylarni qidirib topib,
o‘sha yerga axlatni tashlashdan erinmang. Yoki axlatni paketga solib,
uni bir chekkaga olib qo‘ying, keyinroq uni tashlab kelish mumkin. Axir

---

chiqindilarning tabiiy qayta ishlanishi uchun ko‘p yillar, hattoki yuz
yillar atrofida vaqt ketishi mumkin.
Shisha idish - 1mln yil.
Konserva idish – 80-100 yil.
Poyabzalning rezinka tagligi – 50-80 yil.
Charm – 50 yil.
Neylondan tayyorlangan buyum – 30-40 yil.
Fototasma joylashgan plastmassa idish – 20-30 yil.
Polietilen paket – 10-20 yil.
Sigareta qoldiqlari - 1-5 yil
Jun paypoq – 1-5 yil.
Apelsin yoki banan pochog‘i - 2-5 hafta
18. Ta’til paytida yo‘qolib ketish darajasida turgan hayvon va
o‘simliklar: marjon, fil suyagi, toshbaqalardan tayyorlangan suvenirlarni
xarid qilmang.
Ushbu ma’lumotlarni olishda Umumjahon yovvoyi tabiat Fondi
materiallaridan foydalanildi.
http://my.mail.ru/community/environment/57D6050444B069DA.h
tml