Toshkent axborot texnologiy
Download 214 Kb.
|
3-топшириқ. Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги. АМАЛИЁТ OEL-005 Jumamuratov Sardor
|
Ilova 1 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI “Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi “Hayot faoliyati xavfsizligi” fanidan AMALIYOT TOPSAIRIQ №3 Bajardi:DIF ta’lim yo‘nalishi ___OEL-005__guruh Jumamuratov Sardor Toshkent 2020 “Hayot faoliyati xavfsizligi” fandan № 3 T O P SH I R I Q (AMALIYOT) 1 - jadval
Eslatma: talabalar 2-jadvalda keltirilgan variant nomeri bo‘yicha o‘z variantlarini tanlab oladilar va nazariy savollar nomerlari bo‘yicha savollarga javob tayyorlaydilar. 2 - jadval
I. Nazariy savollar: “Atrof – muhitning elektromagnit ifloslanishi” tushunchasini tushuntiring. “Yong’in”ga izox bering? Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida xalqaro xamkorlik qilish. Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasidagi ahborotlarni yigish, ishlab chiqish, almashish va berish. Aholi va ob’ektlarni bosqinchi-terrorchilikdan muhofaza qilish. Aholi va xududni texnogen tusdagi FVlardav muhofaza qilish. Aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida davlat ekspertizasi, nazorati va tekshiruvini amalga oshirish. Aholini,boshqaruv organlarining, mansabdor shaxslarini, FVDT kuchlari vositalarini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga tayyorlash. Boshqaruv organlari va tizimlarning favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish uchun mo’ljallangan kuch va vositalarining doimiy tayyorligini ta'minlash. Boshqaruv organlari va tizimlarning favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish uchun mo’ljallangan kuch va vositalarining doimiy tayyorligini ta'minlash. Ekologik tusdagi FVlar va ularning tavsifi. Elektr toki urishining turlari. Elektr tokining kanday kiymati inson xayoti uchun xavfli xisoblanadi? Elektromagnit maydonlar energiyasi oqimi zichligi, elektr va magnit maydonlar kuchlanganliklarini shlchash uchun qanday uslublar va asboblar qo‘llaniladi? Elektromagnit maydonning biologik ob’ektlarga ta’sir darajasi qaysi parametrlar bo‘yicha aniqlanadi? Elektromagnit nurlanishlardan texnik va shaxsiy himoya vositalari. Favqulodda epidemik, epizootik, epifitotik vaziyatlar va ularning oldiniolish tadbirlari. Favqulodda vaziyat davlat tizimining asosiy vazifalari. Favqulodda vaziyatlar (FV) to’g’risida umumiy tushuncha. FVlarda aholi va hududni muhofaza qilish davlat tizimi (FVDT). Favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish. Favqulodda vaziyatlarda iqtisodiyot tarmoqlarining barqarorligini oshirish usullari nimalardan iborat? Favqulodda vaziyatlarda iqtisodiyot tarmoqlarining uzluksiz ishlashini ta’minlash uslublarini tushuntirib bering. Favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida aholining, shu jumladan ularning oqibatlarini bartaraf etishda bevosita qatnashgan shaxslarning huquqiy va majburiyatlarini amalga oshirish. Favqulodda vaziyatlardan zarar ko’rgan aholini ijtimoiy muhofaza qilishga oid tadbirlarni amalga oshirish. Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxiralarini yaratish. Favqulodda vaziyatlarning oldini olishga, odamlar xavfsizligini ta'minlashga, xavfli texnologiyalar va ishlab chiqarishlarning tavakklchiligini pasaytirish, mulkchilik shaklidan va idoraviy bo’ysunishidan qat'i nazar, iqtisodiyot tarmoqlari, korxonalar,muassasalar va tashkilotlar faoliyat ko’rsatishining barqarorligini oshirishga qaratilgan maqsadi va kompleks ilmiy-texnik dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish. Fuqaro muhofazasiga o’qitishni tashkil etish va o’tkazish tadbirlari. Fuqaro muhofazasining asosiy vazifalari, ularning kuch va vositalari. Fuqarolarni FM ga tayyorlash qanday tartibda amalga oshiriladi va ularning xususiyatlari qanday? Fuqarolarni FM ga о‘qitishda qanday uslublar qо‘llaniladi? Fuqarolarni FM ga о‘qitishning prinsiplari nimalardan iborat? Fuqarolarning fuqaro muhofazasi sohasidagi huquq va majburiyatlari. Gazsimon moddalarning yonishi va portlash xususiyatlari. Geologik FVlar, ularning kelib chiqish sabablari. Gidrometeorologik FVlar, ularning kelib chiqish sabablari. Har bir ishchi uchun ishlab chiqarish binosi balandligining, shuningdek, hajmi va maydonining me’yorlari qanday? Havo almashunuvi karraliligi nima va uni ishlab chiqarish binolarida qanday aniqlanadi. Havoning sanitar-gigienik sifati nima. Hayot faoliyati xavfsizligida mehnat tarbiyasi. Hozirgi vaziyatda “Fuqaro muhofazasi”ning maqsadi va ahamiyati. Hozirgi vaziyatda fuqarolarni fuqaro muhofazasiga o’qitishning dolzarbligi, muhofazalanish qoidalariga o’rgatish. Ijtimoiy tusdagi FVlar. Aholi va ob’ektlarni bosqinchi-terrorchilikdan muhofaza qilish. Inson faoliyatining qaysi sohalarida O‘YuCh – diapazoni maydonlari keng qo‘llanilishga ega? Inson organizmiga elektr toki qanday ta’sir xarakteriga ega? Inson organizmiga radioaktiv va rentgen nurlanishlarining ta’sirini ayting. Inson organizmining tashqi muhitga moslashuvi. Inson tanasi qarshiligiga qaysi omillar ta’sir kiladi? Insonni elektr toki urish xafviga ta’sir etuvchi asosiy omillar. Ionlashgan nurlanishlar qanday asboblarda o‘lchanadi? Ionlashgan nurlanishlardan himoyalash uchun ekranlar qanday materiallardan tayyorlanadi? Ionlashgan nurlanishlarning asasiy fizik tafsiflarini ayting. Iqtisodiyot tarmoqlarining barqarorligi nimalardan iborat? Iqtisodiyot tarmoqlarining uzuksiz ishlashiga ta’sir etadigan omillarni ayting. Ish joyi muhitining ob-havo sharoiti. Ish joyini nurlanish manbaidan ekranlash qanday amalga oshiriladi. Ish sharoitini yaxshilashda mehnat faoliyati xavfsizligi. Ishdan mahrum bo‘lgan holatda ijtimoiy kafolatlar. Ishlab chiqarish binolarida akkumulyatorssexlarini joylashtirishga qanday talablar quyiladi? Ishlab chiqarish binolarida qanday ventilyasiya tizimlari mavjud. Ishlab chiqarish binosining metrologik sharoitlari nima bilan xarakterlanadi? Ishlab chiqarish changining qanday tutish va haydash uslublari mavjud. Ishlab chiqarish mikroiqlimining gigienik me’yorlari. Issiqlik ajralmasi va aralashmalarga qarshi kurashish uslublarini tushuntiring Jarohatlanish, baxtsiz hodisa va kasb kasalliklari. Kasb kasalliklarini o‘rganish usullari. Kaskaddan o‘tadigan O‘YuCh to‘lqin faza – chastotaviy tavsifini ayting. Kirish o‘tkazuvchanligi qanday aniqlanadi? Kuchaytirishni o‘kazish qobiliyati nima? Kuchlanish ostida bo’lgan elektr qurilma yonishni boshlaganda qanday yong’in o’chirish vositalarini qo’llash mumkin bo’ladi? Markaziy Osiyoda tabiiy tusdagi FVlar va ularning tavsifi. Mehnat faoliyati xavfsizligini ta’minlash. Mehnat faoliyatini ta’minlash kafolatlari. Mehnat shartnomasi asosida mehnat faoliyati xavfsizligini ta’minlash. Mehnatni muhofaza qilish nazorati. Mehnatni muhofaza qilishning huquqiy kafolatlari. Mehnatni muhofaza qilishning nomenklatura chora-tadbirlari. Nima maqsadda va qay yo‘sinda himoyaviy erga ulash o‘rnatiladi, qanday tarmoqlarda qo‘llaniladi. Nolinchi o‘tkazgichning qayta erga ulanishining vazifasi (sxemalar, formulalar). Nurlanish dozasi bog‘liq bo‘lgan asosiy kattaliklarni ayting. Nurlanishning ionlashish va kirish qobiliyatlari nimalarga bog‘liq. O‘rta, uzun to‘lqinlar, shuningdek O‘QT manbalari bilan ishlaganda nurlanish jadalligining qanday chegaraviy ruhsat etiladigan qiymatlari mavjud? O‘t o‘chirish vositalari. O‘YuCh – diapazoni maydoni qaysi parametrlar orqali xarakterlanadi? O‘YuCh – diapazoni maydonining tarqalish avzalliklarini ayting. O‘YuCh – diapazoni maydonlaridan himoya. O‘YuCh – diapazonining asosiy tavsiflarini ayting. O‘YuCh kaskadi nima? O‘YuChning tanlovchanlik koeffitsienti nima? O‘zbekiston respublikasi mehnat qonunchiligida xayot faoliyati xavfsizligini ta’minlanishi. O‘zbekiston respublikasining mehnat kodeksida mehnat muhofazasining yoritilishi. Portlash deb nimaga aytiladi? Portlash xavfi bor xududlar (zonalar) ning nechta sinfi mavjud va ular nima asosda o’rnatiladi? Qadamiy kuchlanish deb nimaga aytiladi? Qadamiy kuchlanishdan ximoya choralari. Qonunchilikda mehnatni muhofaza qilishga oid munosabatlar. Respublika hududida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan texnogen va tabiiy xususiyatli favqulodda vaziyatlarni prognozlash, ularning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarini baholash. Ruhsat etiladigan nurlanish jadalliklarini ayting. Shaxsiy himoya vositalarini ayting va ularga tavsif bering. Tabiiy ofat rо‘y berganda sanitar gigiyena va epidemiyaga qarshi qanday tadbirlar amalga oshiriladi? Tabiiy tusdagi FVlar ro’y berganda aholi va hududni himoya qilish chora - tadbirlari va harakatlanish qoidalari. Tabiiy tusdagi FVlar to’g’risida tushuncha, ularning tasnifi. Talafot kо‘rganlarga tibbiy yordamni tashkil etish qanday bo‘ladi? Tegish kuchlanishi nima? Tegish kuchlanishidan himoya choralari. Texnogen tusdagi FVlar to’g’risida rushuncha. Texnogen tusdagi FVlarning kelib chiqish sabablari. Texnogen tusdagi FVlarning tasnifi. Tinchlik va harbiy davrda aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish. Turli tarmoqlarga ikki tomonlama tegish. Ventilyasia tizimining unumdorligi qanday aniqlanadi. Ventilyasiya qanday turlarga bo‘linadi? Xonaning kategoriyalari portlash va yong’in xavfi bo’yicha berilganlarga asosan o’rnatiladi? Yong’inni o’chirish vositalarning turlarini sanab o’ting? Yong’inni o’chirishning qanday usullari mavjud? Yonish jarayoni deb nima qabul qilingan? Yonish jarayonini rivojlantirish va hosil qilish uchun qanday tarkibiy qismlar (komponentlar) zarur? Yonuvchi aralashmaning chaqnash harorati uning alangalanish haroratidan nima bilan ajralib turadi? YuCh – diapazonga qanday uzunlikdagi to‘lqinlao kiradi? YuCh – diapazoni elektromagnit maydoni ta’sir qilganida inson salomatliligida qanday buzilishlar bo‘ladi? YuCh, O‘YuCh diapazonlari elektromagnit maydonlari nurlanishining qanday chegaraviy ruhsat etiladigan me’yorlari mavjud? YuCh, O‘YuCh diapazonlari elektromagnit maydonlarining asosiy manbalari. YuCh, O‘YuCh diapazonlari elektromagnit maydonlarining inson organizmiga ta’siri. Yutilgan, ekspozitsion va ekvivalent nurlanish dozalari nima? Zilzila. Zilzila oqibatlarini kamaytirish tadbirlari. Variant №25 Savol №25 Savol: Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxiralarini yaratish. 1-savolga javob: Favqulodda vaziyatlarda ularni oldini olish va harakat qilish davlat tizimi (FVDT)ning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat; -Tinchlik va harbiy davrda aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida huquqiy va iqtisodiy-me`yoriy hujjatlarning yagona konsepsiyasini belgilash, ishlab chiqish va uni amalga oshirish; -Respublika hududidagi mumkin bo`lgan texnogen va tabiiy favqulodda vaziyatlarni ifodalash, bashoratlash ularning oqibatlarini baholash; -Favqulodda vaziyatlarning oldini olish, odamlar xavfsizligini ta`minlashga,xavfli texnologiyalar va boshqa ishlab chiqarishlarning barqarorligini ta`minlashga qaratilgan ilmiy-texnik dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; -Boshqaruv organlari va tizimlarining favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish uchun muljallangan kuch va vositalarning doimiy tayyorligini ta`minlash; -Aholini,boshqaruv organlari boshliqlarini, FVDT kuch va vositalarini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga tayyorlash; -Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxirasini yaratish; -Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish; -Favqulodda vaziyatlardan zarar ko`rgan aholini ijtimoiy himoya qilishga oid tadbirlarni amalga oshirish; -Favqulodda vaziyatlardan zarar ko`rgan aholini ijtimoiy himoya qilishga oid tadbirlarni amalga oshirish; -Favqulodda vaziyatlarda aholini muhofaza qilish sohasida, shu jumladan ,ularni bartaraf etishda bevosita qatnashgan shaxslarning huquq va majburiyatlarini amalga oshirish; -Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida halqaro hamkorlik qilish. Respublika darajasidagi FVDT boshqaruv organlarinig asosiy vazifasi quyidagilardan iborat: -Tabiiy favqulodda vaziyatlar oqibatlarini imkoni boricha pasaytiruvchi chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishga rahbarlik qilish, FV sharoitida xalq xo`jalik tarmoqlarining barqaror faoliyat ko`rsatishlarini ta`minlash; -Aholi va hududlarni FVlardan muhofaza qilish sohasida Respublika maqsadli va ilmiy–texnik dasturlarni ishlab chiqishda qatnashish; -Respublika markazlashtirilgan xabar berish tizimini yaratish va uni doimiy tayyor holda saqlash; -Atrof-muhit hamda kuchli xavfli ob`yektlarning holatini kuzatish va nazorat qilish tizimini tashkil etish, FVlarni bashoratlash; -Boshqaruv organlari, FVDT kuchlari va vositalarining FVlarda harakat qilishga tayyorgarligini ta`minlash; -Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo`lmaydigan ishlarni, shu jumladan, evakuatsiya ishlarini o`tkazishga oid tadbirlarning bajarilishini ta`minlash, zarar ko`rgan aholi uchun hayot sharoitini yaratish; - Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun Respublika moliyaviy va moddiy resurslar zahirasini yaratish; -FVlardan zarar ko`rgan aholini ijtimoiy muhofaza qilishga oid tadbirlarni amalga oshirishda qatnashish; -Favqulodda vaziyatlarda idoraga qarashli ob`yektlarning rahbarlari tarkibi, kuch va bositalarini, shuningdek xodimlarini tayyorlashni muvofiqlashtirish va boshqa ishlarni bajarish. FVDT boshqaruv organlarining ob`yektlar darajasidagi bazifalari quyidagilardan iborat: -Favqulodda vaziyatlarni oldini olish va ularni bartaraf etish,ob`yektlar ishining FVlar chog`ida ishonchliligi va barqarorliligini oshirishga doir tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishga rahbarlik qilish; -Boshqaruv organlarining, ob`yektlar kuch va vositalarining FV chog`ida harakatlarga tayyorgarligini ta`minlash; -Avariya–qutqaruv hamda boshqa kechiktirib bo`lmaydigan ishlarga shu jumladan, ob`yektlar xodimlarini evakuatsiya qilishga rahbarlikni amalga oshirish; -Favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxiralarini yaratish; -Ob`yektlarning rahbarlar tarkibi, kuch va vositalari, shuningdek xodimlarini FVlardagi harakatlarga tayyorlashni tashkil etish; -Har bir korxonaning FM boshligi FMni tashkil etilishini, uning holatini, kuchlarini, texnikasini doimiy tayyor holatda bo`lishligini nazorat etadi, hamda qutqaruv va qayta tiklash ishlariga rahbarlik qiladi. Korxona FMning boshlig`i shu korxona joylashgan rayon FMga va shu korxonaning yuqori tashkiloti FMsiga bo`ysunadi.
Moddalarning fundamental oʻzgarishlari bilan bogʻliq boʻlgan yadro P.lari ham mavjud. Bu P. atom yadrosiningtarkibiga kiruvchi elementar zarra (proton, neytron) larning bogʻlanish energiyasi ajralib chikishiga asoslangan. Modda ato-mi yadrosining parchalanishi natijasida nisbatan yengil yadroli elementlar hosil boʻladi. Yadrolarning parchalanishi natijasida hosil boʻlgan yangi neytronlar boshqa yadrolarning parchalanishiga olib keladi va, nixryat, parchalanish soni juda tez usadi. Shunday oʻz-oʻzini tezlatuvchi jarayonga zanjir reaksiyasi deyiladi. 100 kg uran yoki plutoniy yadrolarining parchalanishi uchun kerakli vaqt 10~6 s ni tashkil kiladi. Boshkariladigan zanjirli yadro reaksiyasi yadro reak-torida amalga oshiriladi. Katta miqdordagi energiya ajralib chikadigan yadro reaksiyasining yana boshka turi — yengil yadrolar sintezi reaksiyasi. Yuqori temperaturada yuz beruvchi sintez jarayeni termoyadro reaksiyasi deyiladi. Deyteriy yadrosining (vodorod izotopi 2N) sintezida shuncha massadagi uranning parchalanishida ajralib chiqadigan energiyadan 3 marta koʻp energiya ajralib chiqadi. Sintezga kerakli temperaturaga erishish uchun uran va plutonning yadro reaksiyasidan foydalaniladi. Yuqorida koʻrsatilgan P. turlarida ajralib chiqadigan energiya moddalarning molekulyar va yadro bogʻlanish energiyasidir. P. ning yana shunday turlari borki, ularda ajralib chiqadigan energiya tashqi manbadan yuboriladi. Shunday P.ga misol qilib muhitning kuchli elektr razrya-dini olish mumkin. Bunda elektr energiyasi razryadli oraliqda muhitni yuqori temperatura va bosimli ionlashgan gazga aylantiruvchi issiqlik koʻrinishida ajralib chiqadi. Fokuslantirilgan lazer nurini jismga taʼsir qildirish yoʻli bilan ham P. hodisasini hrsil qilish mumkin. Tabiatda P.ni hosil qiladigan juda koʻp hodisalar mavjud. Chaqmoq vaqtida atmosferadagi elektr razryadlari, vulqonlarning toʻsatdan otilishi, yirik meteoritlarning yer yuziga tushishi turli P.larga misol boʻla oladi. Tungus meteoritining (1907) Yerga tushishi natijasida yuz bergan portlashda ~107 t trinitroluolning portlashida hosil boʻladigan energiyaga teng energiya ajralib chiqqan. Kimyoviy portlovchi moddalar buzish ishlarida asosiy vosita hisoblanadi. Yadro P.larining buzish qobiliyati yuqori. Bitta yadro bombasining P.idagi energiya 10 mln. t kimyoviy portlovchi moddaning energiyasiga ekviva-lentdir. P. ilmiy tadqiqot ishlarida ham keng qoʻllaniladi. P. gaz, suyuqlik va qattiq jismlarning yuqori bosim va temperaturadagi xususiyatlarini tekshirishda, fizikaning nomuvozanat jarayonlarida — turli muhitlarda massa, energiya va impulslarning uzatilishini, moddalarning faza oʻtishlari mexanizmlarini, kimyoviy reaksiya va boshqa hodisalarni oʻrganishda juda muhim. P. foy-dali qazilmalar joylashgan yerni aniklash va ularni ochishda, yoʻl, toʻgʻon va togʻlardagi tonnel qurilishlarini bajarishda P. jarayonidan keng foydalaniladi. II. Hisobot tayyorlash. Hisobot tayyorlashda qo‘yidagilarga amal qidinadi: 1. Titul varog‘i (ilova 1 ga qarang). 2. Topshiriq shaklini o‘zgartirilmagan holatda to‘ldirish (word da yozish va tahrirlash qonun qoidalariga qatiy rioya etgan holda). 3. Nazariy savollarga javob berish. 4. Bajarilgan ishlar bo‘yicha xulosa chiqarish. (ilova 2 ga qarang). 5. Foydalanilgan adabiyotlar va internet xavolalari ruyhati. 6. Baholash mezoni: №3 topshiriq bali 10 bal.
Fan bo‘yicha umumiy ballar: jami-100 bal Ma’ruza: 70 ball – har bir mavzu bo’yicha 10 ta test savollari (0.2 baldan, jami 2 ball) 15 ta mavzu 30 ball, 40 ball oraliq nazorat ishiga (nazorat assisment shaklida o‘tkaziladi). Amaliyot: 30 ball – 10 baldan 3 ta topshiriq. 10 ball topshiriq: “5” – 9-10; “4” – 7-8,9; “3” – 6-6,9. 2 ilova Bajarilgan ishlar bo‘yicha xulosa chiqarish. (xulosa qo‘lda yoziladi) ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ Foydalanilgan adabiyotlar va internet xavolalari ruyhati ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ Download 214 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|