Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Samarqand filiali “Kompyuter injiniringi” yo’nalishi 21-04-guruh talabasi Mamatova Maxzunaning Kiberxavfsizlik

Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Samarqand filiali “Kompyuter injiniringi” yo’nalishi 21-04-guruh
talabasi Mamatova Maxzunaning Kiberxavfsizlik asoslari fanidan tayyorlagan

Mustaqil ishi
Mavzu: Risklarni baholash usullari

Bajardi: Mamatova Maxzuna
Tekshirdi: Rahmatullayev Ilhom

SAMARQAND 2023
Risklarni baholash usullari
Ishdan maqsad: Korxonalarda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan kiberxavfsizlik risklarni galstuk-babochka (bow-tie analysis) usulida baholashga oid bilimlarga ega bo’lish.
Nazariy qism
“Galstuk-babochka” usulida tahlillash hodisani sodir bo’lish sababidan oqibatigacha rivojlanishini tahlillab, sxematik ko’rinishda bo’ladi.
Bu usul o’z ichiga nosozliklar daraxti yordamida hodisa sabablarini o’rganish va hodisalar daraxti yordamida oqibatlarni tahlillash jarayonlarini oladi. Biroq,bu usulda asosiy e’tibor sabablar va xavfli hodisalar, xavfli hodisa va oqibatlar orasidagi to’siqlarga qaratilgan.
Bu usuldagi tahlil bo’lishi mumkin bo’lgan tahdidlar va oqibatlar oralig’ini ko’rsatish asosida risklarni o’rganish uchun foydalaniladi. Bundan aniq bir riskni o’rganish va uni boshqarishda samarali hisoblanadi. Sabablar va oqibatlarga risklarni dekompozitsiyalash risk amalga oshganda zarar darajasi va ehtimolligini baholash hamda risklar orasidagi o’zaro bo’gliqliklarni aniqlash imkonin beradi. Usulda kiruvchi ma’lumotlar to’siqlar, risklar, xavfli hodisalarning oqibatlari va sabablari hamda ularni kamaytirish yoki oldini olish haqidagi axborot hisoblanadi.
“Galstuk-babochka” usuli korxonaning mavjud yoki kompleks risklari uchun qo’llanilishi mumkin. “Galstuk-babochka” diagrammasi aniqlangan nosozliklar daraxti va hodisalar daraxti asosida qurilishi mumkin, lekin odatda uni bevosita aqliy hujum jarayonida quriladi.
Topshiriq
Ixtiyoriy korxona misolida “Galstuk-babochka” usulidan foydalangan holda korxonaga bo’lishi mumkin bo’lgan tahdidlar va risklarni diagramma ko’rinishida o’rganish
Galstuk-babochka (bow-tie analysis) usulida risklar dekompozitsiyasiga misol- Korxona hududida yong’in sodir bo’lishi

Korxona hududida yong’in sodir bo’lishi

Kompyuter ma’lumotlarining o’chib ketishi

Qisqa tutashuv sodir bo’lishi

Kompyuterlarning katta tok kelishi oqibatida kuyishi

Eksportning pasayishi

Importning ko’payishi

Korxonalar o’rtasida mavqiyening tushishi

Qoidalarni tushunmaslik

Qoidalarga tushunmaslik

Xodimlarni qoidalar bilan tanishtirmaslik

Qoidalarni mensimaslik

Qoidalarni bilmaslik

Rahbarning layoqatsizligi

Xodimlarning yaxshi tanlanmaganligi

Omborxonadagi kuchli zarar

Talafotning yuqori bo’lishi

Arxiv qog’ozlarining yonib ketishi



Texnika xavfsizligi qoidalariga rioya etmaslik

Korxona hududidagi kompyuterlarning ishdan chiqishi

Xodimlarning e’tiborsizligi



Korxonaning ichki tartib-qoidalarini bilmaslik

Korxonaning ish sifatining susayishi





Korxona rahbarining befarqligi

Korxona hududida yong’in chiqishi


Xodimlarning bilimsizligi


Xulosa
Men Galstuk-babochka (bow-tie analysis) usulida Risklarni baholash usullari mavzusida mustaqil ish tayyorladim. Bu yerda risk “Korxona hududida yong’in sodir bo’lishi ” hisoblanadi. Bu riskning sabab va oqibatlarini quyidagi ko’rinishdan batafsil keltirib o’tdim.