Тошкент давлат аграр университети қишлоқ ХЎжалигида экологик хавфсизлик ва ботаника кафедраси


ЎҚУВ ТАНИШУВ АМАЛИЁТИНИНГ УЧИНЧИ КУНИ


Download 207.32 Kb.
bet2/2
Sana27.06.2020
Hajmi207.32 Kb.
#122016
1   2
Bog'liq
HOMITOVA MARJONA 1-27 HISOBOT


ЎҚУВ ТАНИШУВ АМАЛИЁТИНИНГ УЧИНЧИ КУНИ

Ҳовлимизда ўсаётган дарахт ва буталарни лотинча номланишини аниқладим, уларнинг ҳаётий шакллари, ўсиш баландлиги, йўғонлиги, шохларининг типлари, баргларнинг ўсимликда жойлашиш тартиби билан танишдим. Ўсимликлардан гербарийлар йиғдим ва уларни оилаларга ажратдим. Гербарий учун терган ўсимлик намуналарини морфологик таҳлил қилишни ўргандим.



5-топшириқ.

Томорқангизда ўсаётган дарахт ва буталарни аниқланг ва морфологик тавсифномасини ёзинг.




Дарахт ва буталар


Морфологик таърифи


Ўзбекча номи


Лотинча номи

1

Gilos


Cerasus avium

raʼnoguldoshlar (atirgullilar oilasi)ga mansub danakli meva daraxti. Yovvoyi holda Oʻrta va Jan. Yevropa, Eron, Kavkaz, Ukraina, Moldovada uchraydi. Yevropa mamlakatlari, Turkiya, Eron, Afgʻoniston, Xitoy, Yaponiya, Ukrainaning jan., Kavkaz, Boltiqboʻyi va Oʻrta Osiyoda ekiladi.

G. daraxtining boʻyi 10—15 m (baʼzan 30 m gacha boradi), shoxlari qalin, yoyilib oʻsadi. Bargi choʻziq-tuxumsimon, toʻq yashil. Guli oq, ikki jinsli, gulbandi uzun. Mevasining shakli dumalo q, yuraksimon, eti shirali, sirti tekis. Eng ertagi danakli meva. Tarki-bida 7—15% qand, 0,36—1,1% kislota, vitaminlar, 0,2% oshlovchi va 0,7% gacha pektin moddasi bor. Yangiligida isteʼmol qilinadi, kompot, murabbo, tayyorlanadi. G. asal beradigan oʻsimliklar qatoriga kiradi. Danagi magʻzida 30% gacha parfyumeriya sanoatida ishlatiladigan moy bor.

G. unumdor, nam, moʻʼtadil yerlarda yaxshi oʻsadi, yorugʻlik va issiqlikka talabchan. Koʻchati ekilgandan keyin 4— 5-yili hosilga kiradi. Daraxti 100 yilgacha yashaydi, tupi 150—300 kg hosil beradi. Asosan mart—apr.da gullaydi, may—iyunda pishadi. Yozi issiq xududlarda yaxshi oʻsmaydi. 


2

Olma


Malus

Boʻyi 15 m gacha boradi. Oʻzbekistonda O. aprel oyida gullaydi. Guli 5 boʻlakli, gultojibargi oq, pushti, ayrimlari qizil. Mevasi, naviga qarab, iyun— oktabrda pishadi. Bir dona mevasi vazni 15 g dan 400 g gacha boradi


3

Anor


Punica granatum L

Anordoshlar (anorgullilar oilasi)ga mansub, subtropik meva o‘simligi; bo‘yi 2–10 m daraxt yoki buta. Динарра Афзалова, [09.06.20 22:52]

Barglari mayda, nashtarsimon, shoxlari tikanli (shirin meva-lisida tikani kamroq). Iyun–iyulda gullaydi. Gullari ikki jinsli, yirik (diametri 8 sm gacha), och kizil, shoxi uchida bitta, ikkita, ba’zan beshtagacha joylashadi.



4

Limon


Citrus limon

Limon shamollashda eng birinchi yordamchi vazifasini o’taydi. Ammo bundan tashqari uning foydali xususiyatlari juda serob bo’lib, shu sababdan uni qadim zamondan ishlatib kelishgan. Shunday qilib, limonning o’ziga xos xususiyatlari quyidagicha: limon o’zida ko’p biriktiruvchi to’qima va kislotalarni saqlab, ovqat haz qilishni yaxshilaydi;limon moddalar almashinuvini yaxshilaydi;o’zida temir moddasini saqlashi sabab ham, kamqonlikda ham foydalidir;limon yurak-tomir tizimini mustahkamlaydi;shamollash va anginada u nafaqat C guruh vitamini borligi sababidan foydalidir, balki u shamollashga qarshi samarali kurashadi;garmonlar muvozanatini ushlab turadi;immunitetni mustahkamlaydi


5

Yong'oq


Juglans regia

 Yong’oqdoshlar oilasiga mansub daraxtlar turi, yongʻoqmevali daraxt. Yovvoyi holda Kichik Osiyo, , KavkazEron,Xitoyda oʻsadi. O'rta Osiyo tog’larida tabiiy yongʻoqzorlar koʻp. Jahondagi koʻpgina mamlakatlarda ekma yongʻoqzorlar barpo qilingan. Yo. Oʻzbekistonning togʻli zonalarida va deyarli barcha sugʻoriladigan mintaqalarida oʻstiriladi. Boʻyi 15—30 m, yoʻgʻonligi 1,5—2 m gacha boradi. Shoxshabbasi qalin, keng sharsimon yoki qubbasimon, ildiz tarmogʻi baquvvat, 4 m va undan ortiq chuqurlikka boradi. Bargi yirik (20—40 sm), 5—11 bargchalardan tuzilgan murakkab barg , hushboʻy (efir moyli). Guli bir uyli, ayrim jinsli, changchisi (otalik guli) — kuchalasi oʻtgan yilgi novdada toʻdatoʻda, urugʻchisi (onalik guli) yangi novda uchida va barg qoʻltigʻida bitta yoki 2—3 tadan, ayrim navlarida 5—10 donadan shingil shaklida joylashadi. Mevasi — yong'oq, dumaloq yoki choʻziqroq, poʻchogʻi qattiq, yumshoq, gʻalvirak tuzilishga ega. Bir dona yongʻogʻi 5—23 g atrofida (magʻzi 40—75%). 150—200 yil xrsil beradi, 300—400 yil yashaydi. Yo. yorugʻsevar oʻsimlik. Yer osti suvlari yuza boʻlmagan, lekin nami yetarli, karbonatli, qumoq, shagʻalli tuproklarda yaxshi usadi. Vegetatsiya davri 165 — 210 kun. Apr.—mayda gullaydi, mevasi sent.— okt.da pishadi.

ЎҚУВ ТАНИШУВ АМАЛИЁТИНИНГ ТЎРТИНЧИ КУНИ

Адабиётлар ёрдамида фитоценоз ва агроценозлардаги (суғориш тармоқлари чеккаларига, беда даласига ва бош.) ўсимликларни таҳлил қилишни ўргандим. Бундан ташқари ўсимлик жамоаларидаги турлар таркиби, турлар ўртасидаги сонлар ва сифат муносабатлари, баланд пастлиги, яруслиги, физиоаномияси, даврилиги, яшаш жойи, ўхшашлиги, жамоани ташкил этувчи турларнинг мўллиги, қоплам ҳаётийлиги ёки аспект (мавсумийлик) ва синузияси, доминант, эдификатор турлар ҳақида маълумотларга эга бўлдим.


6-топшириқ.

Ҳовлингиздаги фитоценоз ёки агрофитоценозни аниқланг, ундаги ўсимлик турларини ўрганиш учун 1 м2 майдонча олинг. Жамодаги ўсимлик турларини фитоценологик жиҳатдан таҳлил қилинг..





Турлар


Синузияси


Яруслиги


Ҳаёт цикли


Қоплами


Зичлиги(1 м2 даги экземпляр сони)

1

Lola

O'tsimon

O'rta yaruslika

Ko'p yillik




3

2

Kiyiko't

O'tsimon

Past yaruslik

Ko'p yillik




8

3

Sholg'om

O'tsimon

Past yaruslik

Ikki yillik




6

4

Nastarin

Buta

Baland yaruslik

Ko'p yillik




1

5

Ajriq

O'tsimon

Past yaruslik

Ko'p yillik




150

6

Ttarvuz

O'tsimon

Past yaruslik

Bir yillik




2


ЎҚУВ ТАНИШУВ АМАЛИЁТИНИНГ БЕШИНЧИ КУНИ

Аниқлагич ёрдамида ўсимликларни аниқлаш усулларини ўзлаштирдим. Ўқув гербарийларининг яъни интернет сайтларидаги гербарийлар ва уй шароитида ўзим тайёрлаган гербарийларнинг рўйхатини туздим. Оила, туркум ва турларини аниқлашни ўргандим.



7-топшириқ.

Қуйидаги ўсимликларни лотинча номи ва қайси оилага мансублигини ёзинг.












Оиласи


Ўзбекча номи


Лотинча номи

1

Оқ лола


Tulipa

Loladoahlar


2

Ош пиёз


Allium cera L

Loladoshlar

3

Хушбўй номозшомгул

Mirablis odorota L

Nomozshomguldoshlar oilasi

4

Ангрен чиннигули

Dianthus angrenicus

Chinniguldoshlar oilasi

5


Майдагул хина


Bovistanigrescena

Gasteromitsetnamolar oilasi

6

6


Бухоро тугмачагули

Malva bucharica iljin

Gulxayridoshlar oilasi

7


Сассиқ коврак

Ferula L

Ziradoshlar oilasi

8

Ингичкабаргли хапри

P.angustifolia Kudr

Labguldoshlar

9

Нафис кийикўт

Z.tenuior L.

Labguldoshlar

10

Оддий райҳон

Ocimum basilicum

Labguldoshlar oilasi













8-топшириқ.

Уй шароитида амалиёт ўтаётган жараёнингизни (гербарий учун ўсимлик намунасини тераётганингизни, ўсимлик қуритаётган ҳолатингизни) расмга олинг ва жойлаштиринг.



9-топшириқ. Ўзбекистон “Қизил Китоби”га киритилган ўсимликларни лотинча номи ва қайси оилага мансублигини ёзинг.












Оиласи


Ўзбекча номи


Лотинча номи

1

Yovvoyi uzum

Vitisvinifera L

Tokdoshlar oilasi

2

Qizil lola

Tulipa greigii

Loladoshlar oilasi

3

Yovvoyi anjir

Ficus carica L

Tutdoshlar oilasi

4

Oloy hiyoli

Physochlaina alaica korotkova ex kovalevsk

Ra'nodoshlar oilasi

5

Margarita marmaragi


Salvia margaritae B.

Labguldoshlar oilasi

6

Greyg lolasi

Tulipa greigii

Loladoshlar oilasi

7

Sassiq kovrak

Ferula assa-foetida L.

Ziradoshlar oilasi

8

Tojik kovragi

Ferula tadshikorum pimenov

Ziradoshlar oilasi

9

Sharq chinori

Plantanus orientalis L

Chinordoshlar oilasi

10

Qizilmiya

Glycyrrhiza glabra L.

Bug'doydoshlar oilasi














10-топшириқ.

Хулоса (ёзинг)

Amaliyot darsimiz tufayli biz mustaqil gerbariy qilish,o'simliklar bilan qanday ishlash kerakligi,ularni saqlash,o'simlik turlariga qarab ehtyotkorlik bilan texnik qoidalarga amal qilgan holatda ishlashni o’rganib oldim.Gerbariy qilganimizda o'simlik qurigan holatida ham o'z ko'rinishini butkul yo'qotmasdan saqlab qolishiga imkon beradi.Yil davomida olgan bilimlarim asosida hisobot yozar ekanman bilganlarimni mustahkamlab oldim. Bilganlarim o’qiganlarim asosida ushbu amaliy mashg’ulotni bajarishga harakat qildim. Bilmaganlarimni esa kitobdan, internetdan olishga harakat qildim. Bilimlarimni boyitdim. Bundan juda xursandman. Bizga ko'makdosh bo'lgan amalyot domlalarimizga o'z minnatdorchiligimni bildiraman.
Download 207.32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling