Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti bank aktivlarining daromadliligi va likvidliligi


Download 1.01 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/3
Sana24.05.2020
Hajmi1.01 Mb.
#109493
  1   2   3
Bog'liq
bank aktivlarining daromadliligi va likvidliligi ortasidagi mutanosiblikni taminlash yollari


O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 

 OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 

 

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI 

 

KREDIT-IQTISOD FAKULTETI 



 

 

 

BANK AKTIVLARINING DAROMADLILIGI VA LIKVIDLILIGI 

O‘RTASIDAGI MUTANOSIBLIKNI TA’MINLASH YO‘LLARI 

 

 



KURS ISHI 

 

 

Ilmiy rahbar:k.o’q. Egamova M.  

Bajardi: Jamolov B. KBI-95 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TOSHKENT-2015 

 

 

 

Reja: 

Kirish  

1. Likvidlilik va daromadlilik tushunchalarining mazmuni va mohiyati  

2. Respublikamizning ba’zi banklarida daromadlilik va  likvidlilikning  holati 

va tahlili 

3. Daromadlilik va likvidlilik o‘rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash yo‘llari 

Xulosa  

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati 

 

«..bugungi kunda bank tizimini isloh qilish, ularga yanada 



ko‘proq  mustaqillik  berish,  banklarning  o‘z  aktivlarini  va 

ustav  fondini  ko‘paytirish,  sarmoyalash  imkoniyatlarini 

oshirish muammolariga katta e’tibor berayotganimiz bejiz 

emas,  albatta.  Nega  deganda,  bank  kapitali  orqasida  o‘z 

aktivlarining 

ko‘payishidan, 

banklarning 

samarali 

ishlashidan, foyda ko‘rishidan manfaatdor bo‘lgan haqiqiy 

mulkdorlar turishi, ayniqsa, ulkan ahamiyatga ega»

1



I.A.Karimov 

Kirish. 

Bozor  munosabatlarining  muhim  bo‘g‘inlaridan  biri  bo‘lgan  bank  tizimini 

isloh  qilish  va  erkinlashtirish,  iqtisodiyotni  rivojlantirish,  xalqaro  bank  tizimi 

talablariga  mos  keluvchi  mahalliy  banklar  faoliyatini  tashkil  qilish  va  ular 

faoliyatini yanada takomillashtirish shu kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi. 

YAxshi  taraqqiy  etgan  bank  tizimi  va  banklar  faoliyatiga  ega  bo‘lmagan  jamiyat 

rivojlana olmaydi.  

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  tomonidan  Vazirlar  Mahkamasining 

2014  yil  16  yanvarda  o‘tkazilgan  yig‘ilishida  belgilab  berilgan  2014  yilda 

mamlakatni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning  ustuvor  yo‘nalishlari  doirasida 

amalga  oshirilgan  chora-tadbirlar  natijasida  respublikamizda  makroiqtisodiy 

barqarorlik  va  iqtisodiyotning  mutanosibligi  hamda  yuqori  iqtisodiy  o‘sish 

ta’minlandi

2

.  Iqtisodiyotni  samarali  boshqarish  uning  muhim  sub’ekti  bo‘lgan 



tijorat  banklar  faoliyatini  o‘rganishni,  ularning  ishlash  mexanizmi,  funksiya  va 

operatsiyalarini bilishni taqozo qiladi.  

2014  yilda  respublika  bank  tizimidagi  islohotlar  O‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining  2010  yil  26  noyabrdagi  PQ-1438-sonli  Qarori  bilan  tasdiqlangan 

“2011-2015  yillarda  respublika  moliya-bank  tizimini  yanada  isloh  qilish  va 

barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko‘rsatkichlariga erishishning 

ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar” Dasturi hamda respublika 

                                                           

1

  Karimov  I.A.  Bank  tizimi,  pul  muomalasi,  kredit,  investisiya  va  moliyaviy  barqarorlik  to‘g‘risida.-T.: 



O‘zbekiston.2005.-528 b. 

2

  I.A.Karimovning  2014  yilning  asosiy  yakunlari  va  2015  yilda  O‘zbekistonni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning 



ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan  Vazirlar Mahkamasidagi nutqidan, 2015

 


moliya-bank tizimini rivojlantirishga oid boshqa hujjatlarda belgilangan vazifalarni 

bajarishga qaratildi, jumladan: 

- bank  nazorati  tizimini  yanada  takomillashtirish,  bank  nazorati  bo‘yicha  Bazel 

qo‘mitasining  yangi  tavsiyalarini  tatbiq  etish  bilan  bog‘lik  tadbirlarni  davom 

ettirish; 

- mamlakat  bank  tizimi  va  tijorat  banklari  faoliyatini  etakchi  xalqaro  reyting 

tashkilotlari  tomonidan  qo‘llaniladigan  me’yor,  andoza  va  ko‘rsatkichlar  asosida 

baholash amaliyotini kengaytirish; 

- tijorat banklarining resurs bazasini ularning kapitallashuv darajasi hamda aholi va 

xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning bo‘sh pul mablag‘larini depozitlarga jalb qilish 

orqali yanada oshirish; 

- tijorat  banklari  aktivlarini,  shu  jumladan,  ularning  investitsion  faolligini  hamda 

ishlab  chiqarishni  texnik  va  texnologik  qayta  jihozlash  bo‘yicha  loyihalarni 

kreditlash hajmlarini oshirish; 

- tijorat banklari  balansiga  olingan  iqtisodiy  nochor korxonalar  faoliyatini tiklash, 

ular  bazasida  tashkil  etilgan  yangi  korxonalarni   strategik  investorlarga  sotish 

ishlarini yanada faollashtirish; 

- kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlikni  moliyaviy  qo‘llab-quvvatlash,  birinchi 

navbatda, investitsiya maqsadlari, boshlang‘ich kapitalni shakllantirish uchun uzoq 

muddatli kreditlar ajratish hajmini kengaytirish; 

- xalqaro  andozalar  va  tamoyillar  hamda  mamlakatimizda  bozor  munosabatlari 

rivojlanishining hozirgi real holatidan kelib chiqqan holda moliya-bank sohasining 

qonunchilik bazasini yanada takomillashtirish ishlari amalga oshirildi. 

Ayni  paytda  banklarimizning  umumiy  aktivlari  hajmi  aholi  va  yuridik 

shaxslarning hisob  raqamlaridagi  mablag‘lardan ikki barobardan ham  ko‘pdir. Bu 

esa ushbu mablag‘larni ishonchli himoya qilish hamda ularga o‘z vaqtida va to‘la 

hajmda xizmat ko‘rsatishni kafolatlaydi.  

Ma’lumki,  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  farmoniga  binoan 

fuqarolarning  banklar  depozitlaridagi  omonatlari,  ularning  miqdoridan  qat’iy 

nazar, davlat tomonidan to‘la kafolatlanadi. Bu esa o‘z novbatida tijorat banklarini 



resrus  bazasini  mustahkamlanishiga  va  buning  natijasida  bank  aktiv 

operatsiyalarini hajmini oshishiga olib keladi. 

Aktivlarning  strukturasi  va  sifati  sezilarli  darajada  bankning  likvidliligi  va 

tulov  kobiliyatini  ya’ni,  uning  ishonchliligini  belgilaydi.  Kapitalning  etarliligi  va 

kabul  kilingan  kredit  risklari  darajasiga  bank  aktivlarining  sifati,  aktiv  va 

passivlarning xajm va muddat buyicha kelishuviga – kabul kilinadigan valyuta va 

foiz risklari darajasiga bog‘liq. 

Tijorat  banklari  faoliyatining  pirovard  maqsadi  olinayotgan  foydani 

maksimallashtirishdan  iborat  bo‘lib,  ushbu  maqsadga  erishish  bank  aktivlarining 

daromadligini  barqaror  tarzda  oshirib  borishni  taqozo  qiladi.  Ayni  vaqtda 

respublikamiz  tijorat  banklari  daromadligini  oshirish  borasida  bir  qator 

muammolarning  mavjudligi  kuzatilmoqda.  Xususan,  bank  aktivlari  tarkibida 

daromad  keltirmaydigan  aktivlarni  yirik  miqdorda  to‘planib  qolishiga  yo‘l 

qo‘yilmoqda.  Bundan  tashqari,  respublikamiz  tijorat  banklarining  qimmatli 

qog‘ozlar bilan bog‘liq operatsiyalari ham rivojlanmay qo‘ydi. 


1.  Likvidlilik va daromadlilik tushunchalarining mazmuni va mohiyati  

 

Likvidlik  tijorat  banklari  faoliyatida  eng  asosiy  tushunchalardan  biridir. 



Likvidlik  tijorat  banklari  ishonchliligi  va  barqarorligi  asosini  tashkil  etadi  va 

ularning  to‘lov  qobiliyati  bo‘lishiga  zamin  yaratadi.  Banklar  likvidligi  ularning 

to‘lov qobiliyati va ishonchli bo‘lishini ta’minlashda zarur kategoriya hisoblanadi. 

Shu  o‘rinda  banklarning  likvidligi,  to‘lov  qobiliyati  va  ishonchliligi 

to‘g‘risida  fikr  bildirsak.  Tijorat  banklarining  mijozlar  va  kreditorlar  oldida  uz 

imijini  saqlab  qolishi  uchun  eng  avvalo  ularning  likvidligi  va  to‘lov  qobiliyati 

mustahkam  bo‘lishi  lozim.Banklar  ishonchliligi  deganda  ularning  o‘z  mijozlari 

oldidagi majburiyatini, ya’ni birinchi talab bilanoq amalga oshirish layoqatiga ega 

bo‘lgan faoliyatini tushunamiz.  

Tijorat  banklari  likvidligining  nazariy  asoslarini  taxlil  etish  uchun  uning 

lug‘aviy ma’nosini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. 

Shunday qilib, "likvidlik" atamasi lotincha "liqiudus" so‘zidan olingan bo‘lib 

"oquvchan", "suyuqlik" ma’nosini anglatadi. Tushunchaning iqtisodiy moxiyatidan 

kelib chiqadigan bo‘lsak, bu moddiy qiymatliklarning va boshqa aktivlarning tezda 

sotilishi va pulga aylanishini ifodalaydi. 

Bank  aktivlari  likvidligi  deb  bank  aktivlarining  tez  xamda  xech  qanday 

yo‘qotishlarsiz  pul  mablag‘lariga  aylanish  qobiliyatiga  aytiladi.  Bank  aktivlari 

qanchalik  likvid  bo‘lsa,  ularning  chetdan  resursga  ehtiyoji  shuncha  kam  bo‘ladi 

xamda  banklar  mavjud  likvid  aktivlar  doirasida  o‘z  majburiyatlarini  bajaradi.  Bu 

erda  banklar  qo‘shimcha  xarakat  qilishiga  o‘rin  qolmaydi.  YA’ni  qo‘shimcha 

resurs jalb qilinmaydi va bu eng arzon usul xisoblanadi. Lekin masalaning ikkinchi 

tomoni  shundan  iboratki,  bank  aktivlari  likvidligi  yuqori  bo‘lishi  uning 

daromadliligiga  teskari  mutanosiblikda  bo‘ladi.  SHuning  uchun  banklar  uz 

likvidligi va daromadliligini samarali boshqarishi lozim. 

Banklar  o‘z  faoliyatlarini  amalga  oshirishlari  uchun  kerakli  qimmatliklar: 

binolar,  asbob-uskunalar,  hozirgi  zamonda  tezkor  hisob-kitobni  amalga  oshirish 

uchun  zarur  bo‘lgan  kompyuterlar,  naqd  pul  mablag‘lari  va  kreditga  berilgan 



mablag‘lari bo‘ladi. Banklarning mavjud bunday mablag‘lari banklar buxgalteriya 

balansida  iqtisodiy  mazmuniga  ko‘ra  (asosiy  vositalar,  nomoddiy  aktivlar.  naqd 

pullar  va  x.k)  qiymatlari  guruhlashtirilib  bank  balansining  aktiv  tomonida 

ko‘rsatiladi. SHuning uchun ham xalqaro miqyosda bank mablag‘larini – aktivlari 

deb  aytishadi.  Bank  mablag‘lari  hozirgi  kunda  bizda  ham  aktivlar 

deyilmoqda.Bank  aktivlari  –  bu  bankka  tegishli  hamda  moddiy  qiymatga  ega 

bo‘lgan qiymatliklar: naqd pul mablag‘lari, qarzga berilgan mablag‘lar, binolar va 

asbob-uskunalardan  tashkil  topadi.  Bulardan  tashqari,  bankda  nomoddiy  aktivlar 

ham  mavjud  bo‘lib,  bular  o‘zlarining  moddiy  shakliga  ega  bo‘lmaydilar,  ammo 

bankning asosiy faoliyatida faol ishtirok etadi. 

Bank aktivlari juda turli-tuman bo‘lishi mumkin, lekin hamma tijorat banklari 

o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, bir xil turdagi aktivlarga ega. Ularning bir 

qismi  maxsus  jihozlangan  banklar  naqd  pullarni  saqlash  uchun  seyflar  yoki  temir 

shkaflar,  komp’yuterlar,  avtomashinalar  tashkil  etadi.  Bunday  aktivlar  banklarda 

ko‘p yil ishlatiladi va asosiy vositalar deb yuritiladi. 

Bank aktivi deganda passivlar joylashtirilishi tushuniladi. Uning tarkibiy tuzilmasi 

deganda  esa  har  bir  aktiv  turining  jami  aktivlarga  bo‘lgan  nisbati  tushuniladi. 

Tijorat  banklarining  aktivi  va  uning  tarkibi  quyidagilar  bilan  tavsiflanadi.  (1-

jadval). 

1-jadval 

Tijorat banklarning aktivi va uning turlari

3

 

 

№ 

Aktivlar 

1.   


Kassadagi naqd va unga tenglashtirilgan pullar 

0,2 - 12,9 

2.   

Kreditlar (ssudalar) 



19,9 - 83,2 

3.   


Investitsiya va qimmatli qog‘ozlar 

2,1 - 23,9 

4.   

Boshqa turli aktivlar 



0,2 – 7,8 

 

Jami aktivlar 

100 

Jadvaldagi ma’lumotlardan quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin: 



   bank  aktivining eng asosiy  qismini  ssudalar,  ya’ni bank kreditlari tashkil 

                                                           

3

 



Yo.Abdullaev “Bank ishi” O‘quv qo‘llanma, 2003 yil, 532 bet

  


qiladi – 19,9 dan to 83,2 foizgacha; 

  ikkinchi  o‘rinda  investitsiya  va  qimmatli  qog‘ozlar  bilan  bo‘ladigan 



operatsiyalar tashkil qiladi – 2,1 foizdan to 23,9 foizgacha; 

   uchinchi o‘rinda kassadagi naqd pullar – 0,2 dan 12,9 foizgacha; 



   boshqa  turli  aktivlar,  ya’ni  asosiy  fondlarga  qo‘yilmalardan  tortib,  to 

bankning  turli  hisob  operatsiyalarigacha  –  0.2  foizdan  to  7,8  foizgachani  tashkil 

qiladi. 


Tijorat  banklarining  aktivlari  o‘ziga  xos  belgilariga  ko‘ra,  likvidlik  va  risk 

darajasiga hamda daromad keltirishiga qarab bir necha guruhlarga bo‘linadi. 

Bank  balansida  aktivlar  likvidlik  darajasiga  qarab  aks  ettiriladi  va  likvidlik 

darajasiga qarab ular 3 guruhga bo‘linadi: 

  yuqori darajadagi likvid aktivlar; 



  likvid aktivlar; 

  uzoq muddatli likvid aktivlar. 



YUqori darajadagi likvid aktivlarga quyidagilar kiradi: 

  naqd pullar va unga tenglashtirilgan mablag‘lar; 



  Markaziy bank hisob varag‘idagi mablag‘lar; 

  davlatning qarz majburiyatlari; 



  norezident banklar korschyotlaridagi mablag‘lar; 

  davlatning ichki zayomlari uchun ajratilgan mablag‘lar. 



Bu  mablag‘larni  zaruriyat  tug‘ilishi  bilanoq  bank  hisobvarag‘i-dan  olib 

ishlatish mumkin. 



Likvid  aktivlar  tarkibiga  yuqori  likvid  aktivlari  tarkibiga  kiruvchi 

mablag‘lardan tashqari quyidagilar ham kiradi: 

  yaqin  30  kun  ichida  qaytarish  sharti  bilan  so‘mda  va  chet  el  valyutasida 



berilgan kreditlar; 

  yaqin  30  kun  ichida  mazkur  bank  hisob  varag‘iga  o‘tkazilishi  kutilgan 



to‘lovlar. 

Uzoq muddatli likvid aktivlar tarkibiga quyidagilar kiradi: 



  bir  yilgacha  qaytarish  sharti  bilan  so‘mda  va  chet  el  valyutasida  bank 

tomonidan berilgan kreditlar; 

  50  foiz  kafolat  sharti  bilan  bir  yildan  ko‘proq  muddatda  qaytarish  sharti 



bilan berilgan kreditlar; 

  hukumat tomonidan kafolatlangan muddati kechiktirilgan ssudani chegirib 



tashlangan qoldiq kredit; 

  garovdagi qimmatli qog‘ozlar; 



  garovdagi nodir metallar. 

Uchinchi guruh – nolikvid (past likvidli) aktivlar. 

 

Bularga: 



  Muddati o‘tgan ssudalar; 

  Muddati o‘tgan foizlar; 



  Sud aralashuvi bilan o‘zlashtirilishi ko‘zda tutilgan ssudalar; 

  Tugallanmagan ishlab chiqarish; 



  Asosiy vositalar kiradi. 

Bank doimiy tarzda o‘zining likvidligini ma’lum bir darajada saqlashi kerak, 

ya’ni o‘zining to‘lovga qobilligini shubha ostida qoldirmasligi kerak. Likvidlikka 

bo‘lgan  talab  aktivlardan  keladigan  daromadni  oshirish  faoliyatiga  ma’lum 

darajada  qarshi  turadi.  Bankning  aktivlari  qanchalik  darajada  likvidli  bo‘lsa, 

shunchalik  ular  bilan  bog‘liq  risk  kichik  bo‘ladi,  ammo  shunga  qaramay,  ularga 

to‘lanadigan foiz ham shunchalik kam bo‘ladi. 

 

Belgilangan  to‘lovga  qobillik  doirasidan  chiqmagan  holda  aktivlarga 



joylashtirilgan  kapitaldan  daromadni  oshirish,  bankda  boshqarish  san’atini 

belgilaydi. 

 

Bank likvidlikni ikki xil yo‘l bilan ta’minlashi mumkin: 



1. Ortiqcha likvidli aktivlarni yig‘ish orqali. 

2. Jahon  amaliyotida  keng  qo‘llanilayotgan  usul  –  likvidlikni  kam  daromad 

keltiruvchi va tez sotiluvchi qimmatli qog‘ozlarga investitsiyalash usulidir. 

Daromad keltirishiga qarab bank aktivlari ikkiga bo‘linadi:  

1.  Daromad keltiruvchi aktivlar 


2.  Daromad keltirmaydigan aktivlar. 

Daromad keltiruvchi aktivlarga quyidagilar kiradi. 

 Barcha berilgan kreditlar (jumladan, banklararo kreditlar) 



 

O‘ziga tegishli investitsiyalar  



 Xazina veksellari  

 Davlat obligatsiyalari  



 Qimmatli qog‘ozlar  

 Va boshqalar  



Daromad keltirmaydigan aktivlarga quyidagilar kiradi: 

 Pul aktivlari guruhi  



 Asosiy vositalar  

 Kapital xarajatlar  



 Barcha moddiy aktivlar  

 Nomoddiy aktivlar  



 Va boshqa aktivlar kiradi. 



Tijorat bank aktivlari daromadliligiga karab 

 

 



daromad keltiradigan aktivlar   

daromad keltirmaydigan aktivlar 

 

- berilgan kreditlar;                                        -  asosiy vositalar 



- qimmatli qog‘ozlar;                                         -  nomoddiy aktivlar 

- turli investitsiyalar.                                      - pul mablag‘lari  

                                                                            - kapital xarajatlar 

 

 1-rasm. Tijorat bank aktivlarini daromadliligi bo‘yicha tasnifi.  



Ikkinchi  guruh  aktivlariga  bank  faoliyatida  katta  e’tibor  berilishi  lozim, 

chunki  bu  guruhda  aktivlar  sifatini  pasaytiruvchi  aktivlar,  muddati  kechiktirilgan, 

foizsiz  ssudalar,  muddati  o‘tgan  ssudalar  va  foizi  to‘lanmagan  ijara  va  boshqalar 

bo‘lishi  mumkin.  Aktivlarning  maqsadga  muvofiq  joylashishi  bo‘yicha  umumiy 



ko‘rsatkich - daromad keltiruvchi aktivlarning umumiy aktivlar summasiga nisbati 

orqali aniqlanadi. 

Daromad keltiruvchi aktivlar 

--------------------------------------- 

Umumiy aktivlar 

 

Tijorat  banklarining  daromad  keltiruvchi  asosiy  aktivlari-  mijozlarga 



berilgan  kreditlardir.  Banklarning  ikkinchi  daromad  keltiruvchi  aktiv  turi  –

davlatning  qisqa  muddatli  obligatsiyalari  (DQMO)  ga  jalb  qilingan  banklararo 

kreditlar  va  investitsiyalar  kichik  salmoqni  tashkil  etadi.  Muddati  o‘tgan 

aktivlarning salmog‘i umumiy aktivlar hajmining 3 foizidan oshmasligi kerak.  



 

2.  Respublikamizning  ba’zi  banklarida  daromadlilik  va  likvidlilikning 

holati va tahlili 

 

Bugungi  kunda  Respublikamiz  tijorat  banklari  aktivlarining  tahlil  qilishda 



ularning sifatini oshirishda tegishli qonun hujjatlari ishlab chiqilmoqda va amalga 

tadbiq etilmoqda. Buning natijasida tijorat banklarida ham aktivlarni tahlil qilishda 

katta  etibor  qaratilmoqda  va  ular  bo’yocha  muammolarni  bartaraf  etish  hamda 

takomillashtirish borasida ham ishlar olib borilmoqda. Aktivlar tahlili deganda, har 

bitta  tijorat  banki  tomonidan  aktivlarning  tarmoqlar  bo’yicha,  ularning  riskliligi 

bo’yicha,  likvidliligi  bo’yicha,  daromad  keltirish  bo’yicha,  tasniflanishi  bo’yicha 

guruhlarga  ajratish,  yillar  bo’yicha  taqqoslash  kabi  amaliy  metodlarni  qo’llash 

tushiniladi.  

Aktivlar  tahlilini  amalga  oshirishdan  maqsad  bir  turdagi  aktivlarni  bir 

tarmoqda  to’planib  qolmasligi,  ularning  qay  biri  yuqori  daromad  keltirishi,  eng 

yuqori  likviligi  aktiv  qanchaligi,  riskli  aktivlar  salmog`i  qanchaligi,  ular  bo’yicha 

yaratilayotgan  zaxiralarning  meyyoriy  hujjatlarga  mos  ravishda  shakllantirishdir. 

Bundan tashqari bank tomonidan ajratilgan mablag`lar ya’ni aktivlar bir tarmoqda 

to’lanib  qoladigan  bo’lsa,  bu  tarmoqda  keyinchalik  ma’lum  bir  sabablarga  ko’ra 

muammolar  chiqishi  mumkin  natijada  bu  aktivlar  bank  uchun  samara  bermasligi 


mumkin. Yuqorida takidlaganimizdek, aktivlar daromadliligi, riskliligi , likvidliligi 

bilan  chambarchas  bog`liq  bo’lib,  ular  bir-biriga  teskari  va  tog`ri  proparsional 

hisoblanadi.  Chunki  likvidlilik  qanchalik  yuqori  bo’lsa,  daromad  ham,  risk  ham 

shunchalik,  past  bo’ladi.  Agar  likvidlilikni  past  saqlab  daromad  olish  uchun 

sarflasa,  bunda  daromad  ham  risk  ham  yuqori  bo’ladi.  Shuning  uchun  ham  bu 

aktivlarni  me’yorida  ushlab  turish  kerak,  ya’ni  kam  xarajat  qilib  ko’proq  foyda 

olish  nazarda  tutilmoqda.  Shundagina  aktivlar  tahlili  natijalari  o’z  samarasini 

berishi mumkin.  

Tijorat banklarida daromad keltiruvchi aktivlarni boshqarish usul va vositalari 

bank  kengashi  tomonidan  tasdiqlangan  ichki  siyosatlarda    belgilanadi  hamda 

banklar tomonidan kredit tavakkalchiliklarini pasaytirish va aktiv operatsiyalarning 

daromadliligini  oshirish  maqsadida  amalga  oshirilishi  lozim  bo‘lgan  chora-

tadbirlar majmuasini ifoda etadi. 

Daromad  keltirmaydigan  aktivlarni  boshqarishda  esa  mazkur  aktivlar 

tarkibiga  kiruvchi  qimmatliklarni  bank  Kengashi  tomonidan  har  yili 

tasdiqlanadigan  biznes  rejada  ko‘rsatilgan  miqdordan  oshib  ketmasligini  nazorat 

qilish amalga oshiriladi. 

Tijorat  banklarida  aktivlarni  samarali  boshqarishdan  asosiy  maqsad  ishlab 

chiqilgan strategiya (kredit, foiz, investitsiya siyosati va boshq.) asosida o‘z va jalb 

qilingan  mablag‘lar  nisbati  o‘rtasidagi  ijobiy  mutanosiblikni  ta’minlash 

hisoblanadi.  Ushbu  maqsaddan  kelib  chiqib,  tijorat  banklarida  aktivlarni 

boshqarish aktivlar tuzilmasini bank oldiga qo‘yilgan maqsaddan asoslangan holda 

o‘zaro muvofiqligini tahlil qilib borish; aktiv operatsiyalarning diversifikatsiyasini 

amalga oshirish chora-tadbirlarini belgilash; aktivlarni xususiyatlariga qarab to‘g‘ri 

tasniflash,  aktivlar  bo‘yicha  tavakkalchiliklarni  minimallashtirib  borish  va  zarur 

darajada zahiralar yaratish; aktivlarni daromadlilik darajasini saqlab turish kabi bir 

qator asosiy tamoyillarga asoslanadi. 

YUqoridagi fikrlar va yondashuvlardan kelib chiqqan holda, tijorat banklarida 

aktivlarni  samarali  boshqarish  zaruratini  banklarning  vakillik  hisobvaraqlaridagi 


mablag‘lar  samaradorligi  va  ularning  likvidlilik  darajasini  oshirish  orqali  amalga 

oshiriladi. 

 Jadval  orqali  respublikamizning  etakchi  banklaridan  biri  bo‘lgan 

Aksiyadorlik  tijorat  Aloqabankning  aktivlar  strukturasining  solishtirma  tahlili 

keltirilgandir. 


Download 1.01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling