Toshkent to’qimachilik va yengil sanoat instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI   TOSHKENT TO’QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI To’qimachilik sanoati texnologiyasi fakulteti “Kimyo” kafedrasi “POLIMERLAR FIZIKASI VA KIMYOSI” fani 4-laboratoriya ishi. “Polivinilatsetatdan polivinilspirtini olish”.      

Mashg’ulotning maqsadi: Polivinil atsetatdan ishqoriy yoki kislotali muhitda polivinil spirt olish. 1) Polivinilatsetat-ishqoriy (kislotali) gidrolizlash. 2) Hosil bo’lgan sopolimer tarkibini gidroksil guruhi orqali aniqlash. 3) Boshlang’ich polimer va hosil bo’lgan sopolimerning eruvchanligini aniqlash.

• Ishni bаjаrish tаrtibi:
• 1. Ishqoriy usul.
• 3 og’izli 250 ml kolbaga 15g polivini atsetat va 100g etil spirti solinib 60-700C da aralashtiriladi va eritiladi.Hosil bo’lgan eritma 30-350C gacha sovutiladi. Eritma ustiga aralashtirilib turgan holda 20% li NaOHning spirtli eritmasi quyiladi. Ishqorning miqdori polivinil atsetatga 1:5 nisbatda bo’ladi. Hosil bo’lgan sopolimer eritmadan gel holda cho’ktiriladi, reaksiya 2-3 soat olib boriladi. Cho’kmaga tushgan gelni yaxshilab aralashtirilib 30ml sovuq etil spirti quyiladi va bunda kukunsimon mahsulot bo’ladi. So’ngra aralashmani qaynaguncha qizdirilib sovunlanish reaksiyasini 20-30 min davom ettiriladi. Hosil bo’lgan polimerni Byuxner voronkasida filtrlab olinadi va bir necha marta atseton yoki etil spirti bilan yuviladi. Olingan mahsulot vakuum-quritish shkafida 50-600 C haroratda quritiladi.

Olingan polimerni tozalik darajasini oshirish uchun uni 60-700C da distillangan suvda eritiib mo’l miqdordagi atseton yoki etil spirtida cho’ktiriladi. Cho’ktirilgan polimer filtrlanib quritiladi va doimiy og’irlikka kelguncha vakuum quritish shkafida quritiladi. 2.Kislotali usul. 3 og’izli kolbaga 10g (PVA) polivinilatsetat va 100g etil spirti solinadi va 60-700C da eritiladi. Polimer eritmasini 300C gacha sovutilib, tomchi voronkasi orqali 15ml etil spirtida eritilgan sulfat kislota doimiy aralashtirilib turgan holda kolbaga quyiladi. Keyin kolba 4-5 soat davomida qaynab turgan suv hammomida shiddatli aralashtirilib turgan holda qizdiriladi. Reaksiya tugagandan so’ng kolbadagi reaksiya mahsuloti sovutiladi. Sovunlanish reaksiyasidan hosil bo’gan polimer filtrlanib, bir necha marta eritilib cho’ktirilib tozalanadi.

Ish natijalarining tahlili; xulosani shakllantirish. Ish oxirida talaba quyidagi ishlarni bajarishga jalb etiladi. 1. Lаbоrаtоriya ishining bаyonini lаbоrаtоriya dаftаrigа yozing vа o’zlаshtiring. 2. Lаbоrаtоriya ishini bаjаrish vаqtidа kuzаtilаdigаn hоdisаlаrni dаftаrgа yozing vа izоhlаng. 3. Reaksiya tengamasini yozing. 4. Polivinilspirtning hosil bo’lish unumi hisoblanadi.

• Suvda eruvchan polimerlar polivinil spirt bilan poliaminlar polimerlanish reaksiyasi bilan hosil qilib bo’lmaydi, chunki ularning monomerlari beqaror birikmalardir.

Nazorat sаvоllаri. Makromolekulyar reaksiyalar polimerlar molekulyar massasining o'zgarishiga qarab necha guruhga bo'linadi? Polimeranalogik o'zgarishlarning qanday o’ziga xos jihatlari bo’ladi? Makromolekulalararo reaksiyalar necha turga bo’linadi? Polivinilspirtning hosil bo’lish reaksiya tenglamasini yozing.