Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 9 sinflarda fizika predmetini molekulyar fizika bo’limini o’qitishda o’quvchilarning o’zlashtirish bilim va malakalrini baholashning usul va vositalarini barpo etish

UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARINING 9 SINFLARDA FIZIKA PREDMETINI MOLEKULYAR FIZIKA BO’LIMINI O’QITISHDA O’QUVCHILARNING O’ZLASHTIRISH BILIM VA MALAKALRINI BAHOLASHNING USUL VA VOSITALARINI BARPO ETISH (GAZLAR MAVZUSIDA)

Farg’ona davlat universiteti magistranti G.Rahimova

Umumiy o’rta ta’lim maktablarida 9-sinf fizika fanining malekulyar fizika bo’limini gazlar mavzusini asosiy mazmunini aks ettiruvchi asosiy o’quv elementlari katoligi

№	Atama va tushunchalar	Kattaliklar	O’lchov birliklari	Formulalar	Jarayonlar	Qonunlar	Hodisalar	Doimiylar	Asboblar
1	Molekula	Tezlk	m/s		Izobarik jarayon	Molekulyar-kinetik nazariya	Bug’lanish	Avagadro doimiysi	Shtativ
2	Kinetik energiya	Modda miqdori	mol		Izoxorik jarayon	Bpyl-Mariot qonuni	Issiqlik uzatish	Bolsman doimiysi	Mikroskop
3	Tortishish kuchi	Molyar massa	Kg/mol		Izotermik jarayon	Gey-Lyussak qonuni	Diffuziya	Universal gaz doimiysi	Kalorimetr
4	Zarra	Issiqlik sig’imi	J/K		Adiabatik jarayon	Sharl qonuni	Xaotik harakat		Termometr
5	O’g’irlik kuchi	Solishtirma issiqlik sig’imi	K			Termodinamikaning 1-qonuni
6	Atom	Temperatura				Termodinamikaning 2- qonuni
7	Ichki energiya	Konsentratsiya	Pa			Energiyaning saqlanish qonuni
8	Jism og’irligi	Ideal gaz bosimi
10	Real gaz
12	Ideal gaz
3	Kaloriya

O’qitish maqsadlarini
Bilim.	Bu kateoriya o’rgatilgan materyalni hotirlash va qaytatiklashni ifodalaydi. Ushbu kategoriyani umumiy hislati- kerakli ma’lumotlarni eslashdir
Tushinish.	O’rganilgan materyalni mohiatini tushinish qobilyatini ko’rsatkichi bo’lib. Materyalni bir ko’rinishdan ikkinchi ko’rinishga. Tushinish darajasi sifatida esa o’quvchi tomonidan materyalni tushuntirish uni qisqa bayon qilish yoki hodisalarni davom etish yo’llari bo’yicha taklif bera olish qabul qilinishi mumin. Bunday o’qitishning natijalai materyalni oddiy yodlashdan ustun turadi.
Uslublar, qoidalar, umumiy tushinchalarni qo’llash.	Bunga qoidalar, tushunchalar, prinsiplar nazariyalarni qo’llash kiradi. O’qitishning natijasi, materyalini tushinish darajasidan yuqoriroq uslubda bilishni talab qiladi
Tahlil.	Bir butun tushuncha, ma’no, hodisani, bilish bilishni elementlariga bo’la olish, ularni ketma-ketliginituza olish, ular orasidagi o’zaro munosabatlarni bilish va qolaversa bir butunlikni tashkil qilish pirinsipini aniqlash. Bu holda o’qitish natijalari tushinish va qo’llash kategoriyalaridagi natijalardan ko’proq yuqoriroq intelektual usulda bo’ladi. Bunga sabab bu holda, o’quv materyalini ham mazmunini ham uni ichki tuzilishini aniqlash talab qilindi.

DTS talablaridan kelib chiqib 1- jadvalda ajratilgan elementlarni o’quvchilar tomonidan o’zlashtirishiga qo’yiladigan talablar

№	O'quv elementlari	Yod bilish	Tushunish	Taxlil qilish	Xulosa chiqarish	Qo'llay olish
I	Atama va tushunchalar
1	Molekula	+	+	+	+	+
2	Kinetik energiya	+	+	+	+	+
3	Tortishish kuchi	+	+	+	+	+
4	Zarra	+	+	-	-	+
5	O’g’irlik kuchi	+	+	+	+	+
6	Atom	+	+	+	+	+
7	Ichki energiya	+	+	+	+	+
8	Jism og’irligi	+	+	+	+	+
9	Real gaz	+	+	+	+	+
10	Ideal gaz	-	-	+	-	-
11	Kaloriya	-	-	-	-	+
II	Kattaliklar
1	Tezlk	+	+	-	-	+
2	Modda miqdori	+	+	-	-	+
3	Molyar massa	+	+	-	-	+
4	Issiqlik sig’imi	-	+	+	+	-
5	Solishtirma issiqlik sig’imi	+	+	+	+	+
6	Temperatura	+	-	-	-	+
7	Konsentratsiya	-	-	-	-	+
8	Ideal gaz bosimi	-	-	+		+
III	O’lchov birliklari
1	m/s	-	+	+	-	+
2	Mol	-	+	+	+	-
3	Kg/mol	-	+	+	+	-
4	J/K	-	-	+	-	+

Baholash natijalaridan u yoki bu maqsadda foydalanish uchun ular uchta xususiyatga ega bo’lishi lozim:

• 
  - ular “ko’lamli” bo’lishi kerak (o’qituvchining dasturiga aniq mos kelishi);
  
• 
  - o’ta ob’ektiv va barqaror bo’lishi kerak (ya’ni o’zgartirilmasligi, vaqt yoki baholanuvchining xarakteri ta’siri tushmasligi);
  
• 
  - “hammabop” ( ya’ni uni ishlab chiqish turi va o’tkazish vaqti, ilmiy kuchi davlat uchun qulay bo’lish kerak)
  

O’quv bahosi va belgining psixologik farqlari. Baho, belgi va ballar orasidagi farqlar

Baho baholanayotgan shaxsning ma’lum bir xususiyatini tasnif darajasini, shuningdek, uning faoliyati yoki faoliyati natijalarining miqdoriy va sifat ko’rsatkich bahosini o’z ichiga oladi. Masalan, maktab belgilar ana shundaydir. Ular o’quvchining mutloq va nisbiy yutug’ini ballarda ifodalaydi. Mutloqlik shu ma’nodaki, belgining o’zi o’quvchini xulqi yoki bilimining sifatidan darak beradi, nisbiylik deganda esa belgilar yordami turli bolalarni qiyoslash mumkinligi tushuniladi.

Ko’pingina psixologik va ayniqsa, pedagogik adabiyotlarda “baho” va “belgi(ball)” tushunchasi tenglashtiriladi. Biroq mazkur tushunchalarning ma’nosidagi farqlarni anglash psixolog-pedagogik, didaktik va tarbiyaviy aspektlarda, pedagoglarning baholash faoliyatida o’ta muhimdir. Birinchidan, baho – bu jarayon, baholanuvchining faoliyati, inson tomonidan amalga oshiriladi. Bizning barcha mo’ljal va butun faoliyatimiz baho bilan aniqlanadi. Aniq va to’liq bahoni aniqlash maqsad sari ratsionallik harakat belgilaydi.

Shuni ta’kidlash lozimki: O’quvchilar bilimini adolatli baholash uchun DTS talablaridan kelib chiqqan holda o’quvchilar bilim va malakalarini baholashning usul va vositalarini barpo etish rejalashtirilgan

Adabiyotlar

1. O’zbekistоn Respublikasi Оliy Majlisining 2013 yil 124 sonli qarori bilan tasdiqlangan Davlat talim standarti.

2. A.I. Vоrоbev va bоshqalar. Mehnat ta’limi didaktikasi. T., “O’qituvchi”, 1992 y.

3. Umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. 4-maxsus sоn. Ta’lim taraqqiyoti.

4. М.Б. Чeлышкова. Тeория и практика конструирования пeдагогичeских тeстов (Тeкст): учeб, пособиe /М.Б. Чeлышкова.-М.: Логос, 2002 г./

5. A.A. Kuznetsоva. Trebоvaniya k znaniyam i umeniyam shkоlnikоv (Tekst) pоd red.-M.: Pedagоgika, 1987g.

6. K. Ingekamp. Pedagоgicheskaya diagnоstika (Tekst). M.: Pedagоgika, 1991 g.