Unlilar tasnifi

ABITURIYENTLAR UCHUN MA’LUMOTNOMA 

 

 

 

 

UNLILAR TASNIFI

 

 

                                           

old qator

                                

orqa qator

 

                                                

                                                                        

   

                                                                            

 

                                                       

i

                                                

u

                    yuqori tor         

 

 

 

                                         

                                          

e

                                                                        

o‘

                   o‘rta keng 

 

                                                                                                                           

 

                               

a

                                                                                              

o

               quyi keng 

 

 

 

 

 

 

 

A 

Old qator, quyi  keng, lablanmagan 

E 

Old qator, o`rta keng, lablanmagan 

I 

Old qator, yuqori  tor, lablanmagan 

O 

Orqa qator, quyi  keng, lablangan 

U 

Orqa qator, yuqori  tor, lablangan 

O‘ 

Orqa qator, o`rta keng, lablangan 

 

UNLILAR TASNIFI 

 U, O‘, O unlilarini  talaffuz qilganingizda  lab oldinga  qarab cho‘chchayadi 

A, E, I unli  tovushlarini  talaffuz qilganingizda  lab o‘z holicha  qoladi.   

A  unlisini  talaffuz etganingizda  og‘iz  katta ochiladi.  Til gorizontal  holda  pastki jag‘  ustida yotadi. 

I, U unlilarini  talaffuz etganingizda  og‘iz  ozgina ochiladi,  tilning  o‘rtasi esa yuqori  tanglayga qarab ko‘tariladi.   

1) lablangan  unlilar  (u, o‘ );  

2) lablanmagan  unlilar  (e, a, i ).  

Bu jihatdan  o unlisi  oraliq holatda qoladi. 

Og‘izning  ochilish  darajasi belgisiga  ko‘ra esa uch darajaga bo‘linadi: 

a)  tor unlilar  (til  o‘rtasining  tanglayga  tomon  yuqori  ko‘tarilishi  natijasida  hosil  bo‘ladi.  Shuning  uchun  yuqori  ko‘tarilish 

yoki  yuqori  tor ham deyiladi):  u, i; 

b)  o‘rta tor yoki  o‘rta keng unlilar:  e, o‘ ; 

d) keng unlilar  (quyi  ko‘tarilish  yoki quyi  tor):  a, o. 

 

 

KENG UNLILAR 

e, o‘, a, o 

QISQA UNLILAR 

a, i, e 

CHO‘ZIQ UNLILAR 

u, o‘, o 

 

 

 

 

 

 

 

                            

 

 

 

ABITURIYENTLAR UCHUN MA’LUMOTNOMA 

 

 

UNDOSHLAR TASNIFI 

Hosil bo`lish o`rniga ko`ra 

1.   

LAB UNDOSHLARI 

1.    Lab-lab 

b, m, p 

2.   

2.    Lab-tish 

v, f 

3.   

 

TIL  UNDOSHLARI 

1.    Til  oldi 

d, j, l, n, r, s, t, z, sh, ch 

4.   

2.    Til  o`rta 

y 

5.   

3.    Til  orqa 

g, k, ng 

6.   

4.    Chuqur til  orqa 

q, g`, x 

7.   

BO‘G‘IZ  UNDOSHI 

h 

 

Hosil bo`lish usuliga ko`ra 

1.   

PORTLOVCHILAR 

b, d, g, k, p, q, t, m, n, ng, j 

2.   

SIRG‘ALUVCHILAR 

f, h, s, v, h, y, z, g`, sh, l, r 

j (ж) 

3.   

QORISHIQLAR 

ch 

 

Tovush paychalarining ishtirokiga ko`ra 

(Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko`ra) 

JARANGLI 

b 

d 

g 

j 

j 

(ж) 

v 

z 

g‘ 

y 

l 

m 

n 

r 

ng 

- 

- 

JARANGSIZ 

p 

t 

k 

ch 

sh 

f 

s 

x 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

q 

h 

 

Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko`ra 

SONORLAR (OVOZDORLAR) 

m, n, l, r, y 

1.   

Burun tovushlari 

m, n, ng 

2.   

Yon tovush 

l 

3.   

Titroq tovush 

r 

SHOVQINLILAR 

Sonorlar (m, n, ng, l, r) dan boshqa barcha undoshlar 

 

Tarkibiga ko`ra 

SOF UNDOSHLAR 

“ch” dan boshqa barcha undoshlar 

QORISHIQ UNDOSHLAR 

ch 

 

 

Unli  tovushlarning  hosil  bo`lishida  muhim  ahamiyatga ega nutq a`zolari 

1.   

Ovoz paychalari 

2.   

Til 

3.   

Lab 

 

Undosh tovushlarning  hosil  bo`lishida  muhim  ahamiyatga ega nutq a`zolari 

1.   

Bo`g`iz bo`shlig`i 

2.   

Og`iz bo`shlig`i 

3.   

Til  

 

 

Nutq tovushlarining  fiziologik tomonida 

hosil bo‘lish o‘rni 

 

ANIQLANADI

 

hosil bo‘lish usuli 

Nutq tovushlarining  akustik tomonida 

jarangli-jarangsizligi 

sof yoki qorishiqligi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

Tuzuvchi:  Rustamjon O‘RINOV