Urganch davlat universiteti "fizika-matematika" fakulteti "fizika" kafedrasi "optika" fanidan

---

1 

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM 
VAZIRLIGI 
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI 
 
“FIZIKA-MATEMATIKA” FAKULTETI “FIZIKA” KAFEDRASI 
“OPTIKA” FANIDAN 
KURS ISHI 
Mavzu:Izotrop va anizatrop kristallar va ularning qo’llanilishi
Bajardi:2-kurs Olimboyeva Nozima 
Ilmiy rahbari:KarimovMuxtor_____ _ 
Topshirgan sanasi:_________ 
Himoya qilgan sanasi: ____________________________ 
Baho: ____ 
Urganch – 2022 

---

2 
Mundarija 
I.Kirish……………………………………………………………………………3 
1.1 Qattiq jismlar haqida ma’lumot………………………………………………3 
1.2 Metallarning optik xossalarining xarakteristikasi…………………………...8 
II.Asosiy qism……………………………………………………………………..10 
2.1 Izotrop kristallar va anizotrop kristallar……………………………………..10 
2.2 Izotrop va anizotrop kristallarning optik muhit sifatida qo’llanilishi………….12 
2.3 Izotrop va anizotrop muhitlarning optik xossalari …………………………..15 
III. Xulosa………………………………………………………………………...29 
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………………30 
 

 
 
 
 
 

---

3 
 

 
 
 
Kirish. 
 
1.1Qattiq jismlar haqida ma’lumot 
Qattiq jismlar ma’lum bir shaklga va hajmga ega bo’lishlari bilan 
xarakterlanadi. Qattiq jismlar bir-biridan ichki tuzilishi jihatidan farq qiluvchi 
kristall va amorf jismlar ko’rinishida uchraydi. Lekin hozirgi zamon fizikasida qattiq 
jism deganda kristall jismlar nazarda tutiladi, amorf jismlar o’ta qovushoq suyuqlik 
sifatida qaraladi. Gazlar qanday idishga solinishidan qat’iy nazar idishning butun 
hajmi bo’yicha taqsimlanib idish hajmini butunlay egallaydi. Suyuliklar esa gazlar 
kabi idishning hajmi bo’yicha taqsimlanmasdan solingan idishning shaklini egallab 
ma’lum hajmigina egallaydi. Qattiq jismlar esa gaz va suyuqliklardan aniq 
geometrik shaklga ega bo’lishi bilan tamomila farq qiladi. 
Moddalarning qatti holadi faqat molekulalarining bir-birlari bilan juda 
kuchli bog’langanligi bilangina emas ,balki doimiy hajmi va shaklini (kristallar) 
saqlanishi bilan ham xarakterlanadi. 
Qattiq jismlar turli xususiyatlariga asoslanib ikki turga, kristall va amorf 
jismlarga ajraladi. Kristall jismlarning asosiy xususiyati shundan iboratki, uning 
ba’zi fizik xossalari unda tanlab olingan yo’nalishga bog’liq, ya’ni kristallning 
xossalarini xarakterlovchi mexanik mustahkamlik, elektr o’tkazuvchanlik, nur 
sindirish ko’rsatkichlari, yorug’lik, issiqlik tarqalish tezligi kabi kattaliklar kristall 
ichida olingan turli yo’nalishlarda turlicha qiymatga ega bo’ladi. Moddalarning fizik 
xossalarining (mexanik, optik, elektrik va boshqalar) turli yo’nalishlarda turlicha 
bo’lishi anizotropiya deb ataladi. Barcha yo’nalishlarning teng kuchliligi izotroplik, 
teng kuchli emasligi anizotroplik deyiladi. Amorf jismlar esa izotropdir. 
Shuningdek, gazlar va ko’plab suyuqliklar ham izotrop moddalarga kiradi. 
Kristallarning anizotropligiga sabab zarralarning (atomlarning, molekulalar, ionlar) 
fazoviy panjara hosil qilib batartib joylashganligidir. Kristall jismlarning hammasi 
anizotrop jismlardir. Ular aniq erish temperaturasiga ega bo’ladi. Har

---

4 
uchala yo’nalish bo’yicha ham zarralar joylashuvining davriy ravishda takrorlanishi 
bilan xarakterlanuvchi tuzilish kristall panjara deyiladi.Zarralar joylashgan nuqta, 
aniqrog’i atrofida zarralar tebranma harakat qiladigan nuqta kristall panjaraning 
tuguni deyiladi.