Urganch davlat universiteti «tasdiqlandi»
Download 393.1 Kb. Pdf ko'rish
|
Ishchi dastur. (Neft va tabiiy gaz kimyosi) (1)
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
«TASDIQLANDI» O’quv ishlari bo’yicha prorektor __________ dots. S.U.Xodjaniyazov « ___» ____________ 2020 yil
NEFT VA TABIIY GAZ KIMYOSI
FANINING ISHCHI O’QUV DASTURI (4 kurs kimyo)
100 000 – Gumanitar Ta’lim sohasi: 140 000
– Tabiiy fanlar Ta’lim yo’nalishi: 5140500
– Kimyo
Semestr Mashg’ulotlar VII
Jami Ma’ruza
28 28
Laboratoriya 20
20 Amaliy
12 12
Seminar 12
12 Mustaqil 50 50
Jami: 122
122
Urganch-2020 2 Ushbu ishchi dastur bakalavrning 5140500 - «Kimyo» ta’lim yo’nalishi uchun O`z.R OO`MTV tomonidan 25.08.2018 yil №744 buyrug’i bilan tasdiqlangan va 18.08.2018 yil № BD 5140500 – 4.04 raqam ostida ro`yxatga olingan o’quv dastur asosida tuzilgan bo’lib, bakalavriat yo’nalishi uchun «Neft va tabiiy gaz kimyosi» fanining mavzularini o’rganish uchun mo’ljallangan.
Ishchi o’quv dasturi Urganch Davlat universiteti Kеngashining 202__ yil «___» ______dagi ____-sonli bayoni bilan tasdiqlangan.
M.D.Vapayev - UrDU, “Kimyo” kafedrasi kata o’qituvchisi, f.d. (PhD) Tаqrizchilаr: A.K. Kulimov – Xorazm viloyati xalq ta'limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi, “Aniq va tabiiy fanlarni o’qitish metodikasi” kafedrasi mudiri, kimyo fanlari nomzodi, dotsent.
R.Sh. Kuryazov – UrDU, “Kimyo” kаfеdrаsi dotsenti, kimyo fаnlаri nоmzоdi.
UrDU Tabiiy fanlar fakulteti dekani: «___» _____ 2020 yil ___________________ J.Sh.Ruzimov
«Kimyo» kafedrasi mudiri: «___» _____ 2020 yil ___________________ E.U.Eshchanov (imzo)
3
I. KIRISH “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ta’limning tabiiy yo’nalishi bo’limida ko’rsatib o’tilgan talabalarning tabiat haqidagi dunyo qarashini boyitish, ularda mustaqil fikrlash tuyg’ularini
qaror toptirish, olingan nazariy va amaliy bilimlarni hayotga tadbiq etishni amalga oshirishga qaratilgan. Oliy o’quv muassasalaridan kimyo sohasidagi nazariy va amaliy bilimlarni puxta biladigan va ulardan amaliyotda foydalana oladigan kadrlarni tayyorlash talab etiladi. Bunday kadrlarni tayyorlashda oliy ta’lim muassasalarida o’qitiladigan Neft va tabiiy gaz kimyosi fanining ahamiyati kattadir. Neft va tabiiy gaz kimyosini o’qitish talabalarni neftning fraktsion va element tarkibi, neft mahsulotlarining fizik-kimyoviy tavsiflari va ishlatilish sohalari, tabiiy gazning tarkibi, xossalari, neft va tabiiy gazni tozalash va qayta ishlash usullari, neftni qayta ishlashdagi katalitik jarayonlar va ularning mexanizmlari, neft va tabiiy gazni krekinggi va reforming asoslarini, neftni rektifikatsiyasini, tabiiy gaz pirolizi mexanizmini, neft va tabiiy gaz asosida monomerlar sintez qilish usullari bo’yicha mantiqiy fikrlashga va uni amaliyotga tadbiq etishni bilishga o’rgatishdan iboratdir. 1.1. Fanning maqsad va vazifalari Fanni o’qitishdan maqsad – talabalarga Respublikamizdagi neft-gaz sanoati haqida, neftni qayta ishlashdagi katalitik jarayonlar va ularning mexanizmlari, neft va tabiiy gaz krekingi va riformingi asoslarini, neftni rektifikatsiyasini, tabiiy gaz pirolizi mexanizmini, neft va tabiiy gaz asosida monomerlar sintez qilish, neft uglevodorodlari asosida organik birikmalar sintez qilish jarayonini, neft tarkibidagi uglevodorodlarning harorat ta’sirida kimyoviy o’zgarishini o’rgatishdan iborat.
Neft va tabiiy gaz kimyosi kimyo fanining bir boʻlimi bo’lib, neft va tabiiy gaz kom-ponentlarining tarkibi, tuzilishi, xossalari va kimyoviy oʻzgarishlarini, shuningdek, ularni qayta ishlash jarayonlarini oʻrganadi. Neft va tabiiy gaz kimyosining bosh masalasi – neft va tabiiy gaz komponentlarini (asosan, uglevodorodlar, turli yonilgʻilar, surkov moylari, monomerlar, erituvchilar, sirt faol moddalar va boshqa olishda qoʻllaniladigan katta miqdordagi organik mahsulotlar) qayta ishlash jarayonlarini oʻrganish va samarali usullarini topish zarur ekanligini talabalarga o’rgatish orqali ularning nazariy va amaliy bilimlarini boyitadi. Respublikamizdagi neft va gazni qayta ishlash sanoat korxonalari, ularning rivojlanish bosqichlari, neft va gaz qazib olinadigan asosiy hududlar, neft va gazni qazib olish usullari va ularni qayta ishlashga tayyorlash, neftning fizikaviy-kimyoviy xossalari, neft va tabiiy gaz xomashyolarni qayta ishlash, neft va tabiiy gazni qayta ishlashni kinetikasi va mexanizmi, neft va neft mahsulotlarining xossalari, neft va 4 tabiiy gaz asosida monomerlarni sintez qilishni talabalarga o’rgatishdan iborat. Neft va tabiiy gaz kimyosi fani xalq xo’jaligi uchun yangi turdagi mahsulotlarni- tibbiyot, qishloq xo’jaligi ehtiyoji uchun biologik faol moddalarni sintez qilishning eng qulay usullarini ishlab chiqishda muhim rol o’ynashini talabalarga o’rgatadi.
Neft va tabiiy gaz kimyosi fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan ishlar doirasida talabalar: neftning fraktsion va element tarkibi, neft mahsulotlarining fizik-kimyoviy tavsiflari va ishlatilish sohalari, neft va tabiiy gazni tozalash va qayta ishlash usullari, neftni qayta ishlashdagi katalitik jarayonlar, Respublikamiz neft-gaz sanoati haqida tasavvurga ega bo’lishi kerak. Neftni qayta ishlashdagi katalitik jarayonlar mexanizmini, neft va tabiiy gazni krekingi va riformingi asoslarini, neftni rektifikatsiyasini, tabiiy gaz pirolizi mexanizmini, neft va tabiiy gaz asosida monomerlar sintez qilish, biogen va geterogen katalizni tahlil qila olish, neft va neft mahsulotlarining fizik, fizik- kimyoviy xossalarini aniqlay olish, tabiiy gazni tozalashda erituvchilardan foydalana olish ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak. 1.3. Fanning o’quv rejalagi boshqa fanlar bilan o’zaro bog’liqlign va uslubiy jihatdan uzviyligi Neft va tabiiy gaz kimyosi fanini talabalarning etarlicha o’zlashtirib olishlari uchun oliy o’quv yurtigacha bo’lgan organik kimyodan elementar tushunchalarga ega bo’lishi bilan birgalikda noorganik kimyo, analitik kimyo kabi fanlardan yetarlicha ma’lumotlarga ega bo’lishlari lozim. Organik kimyo fani bakalavriatda o’qitiladigan o’quv rejadagi “Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi”, “Bioorganik kimyo”, “Organik birikmalarning tuzilish nazariyasi”, magistraturada o’qitiladigan “Geterotsiklik birikmalar kimyosi”, “Organik sintez” kabi fanlarni o’zlashtirishda asos bo’lib xizmat qiladi. Neft va tabiiy gaz kimyosi fani kimyo yo’nalishida ta’lim olayotgan talabalarga 7- semestrdan boshlab kimyoning noorganik kimyo, organik kimyo, kimyo tarixi. analitik kimyo. fizikaviy kimyo, kimyoviy texnologiya, yuqori molekulyar birikmalar kimyosi kabi fanlarni o’zlashtirganlaridan so’ng o’qitiladi. Semestr davomida talabalarga neft-gaz sanoati haqida, neftni qayta ishlashdagi katalitik jarayonlar va ularning mexanizmlari, neft va tabiiy gazni krekingi va riformingi asoslarini, neftni rektifikatsiyasini, tabiiy gaz pirolizi mexanizmini, neft va tabiiy gaz asosida monomerlar sintez qilish, neft uglevodorodlari asosida organik birikmalar sintez qilish jarayonini, neft tarkibidagi uglevodorodlarning harorat ta’sirida kimyoviy o’zgarishiga oid ma’ruza mashg’ulotlari va fanning barcha bo’limlariga oid laboratoriya mashg’ulotlari olib boriladi. 5 Shu bilan birgalikda Respublikamizda Neft va tabiiy gaz kimyosi sohasidagi erishilayotgan yutuqlar, mavjud muammolar, istiqboldagi rejalar haqida ma’lumotlar beriladi. 1.4. Fanning ishlab chiqarishdagi o’rni Talabalar "Neft va tabiiy gaz kimyosi" fanini o’zlashtirish davomida olgan bilimlari asosida Neft va gazni qayta ishlash karxonalarida ishlashlari va shu sohaning muammolari, ilmiy-tadqiqot institutlari laboratoriyalarida, ishlab chiqarish korxonalari laboratoriyalarida ishlari davomida foydalanishlari mumkin. Shuningdek talabalar maktab, akademik litsey, kasb-hunar kolejlarida, hamda oliy o’quv yurtlarida faoliyat yuritganlarida ham "Neft va tabiiy gaz kimyosi" kursidan olgan bilimlarn asosida o’z ilmiy va pedagogik izlanishlarini davom ettirishlari mumkin.
Talabalarning Neft va tabiiy gaz kimyosi fanini o’zlashtirishlari uchun o’qitishning ilg’or va zamonaviy usullaridan foydalanish, Yangi axborot- pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. Fanni o’zlashtirishda darslik, o’quv va uslubiy qo’llanmalar, ma’ruza matnlari, tarqatma materiallar, elektron materiallar foydalaniladi. Ma’ruza va laboratoriya, amaliy, seminar mashg’ulotlarini olib borishda ilg’or pedagogik texnologiyalardan foydalaniladi. Ma’ruza mashg’ulotlarini tashkil etishda tegishli tajribalar namoyish etilishi ko’zda tutilgan. Talabalarning Neft va tabiiy gaz kimyosi fanidan olgan bilimlari fan bo’limlari bo’yicha mustaqil ishlar tarzida mustahkamlanadi.
1.
Neft va tabiiy gaz kimyosi faniga kirish, fanning maqsad va vazifalari 2 2.
Neft to’g’risida umumiy ma’lumotlar 2 3. Neftning sinflanishi 2 4. Neft va tabiiy gazlarni qayta ishlash maxsulotlari asosida kimyoviy sintezlar 2 5.
Neftning fraktsion va element tarkibi 2 6. Neft va neft maxsulotlarining tarkibini aniqlash usullari 2 7. Neft va neft gazlarining tarkibidagi alkanlar (parafinlar) 2 8. Neft va neft gazlarining tarkibidagi arenlar 2 9. Neft tarkibidagi qo’shimcha mahsulotlar 2
6 10. Neftni termik qayta ishlash 2 11. Tabiiy gazni tozalash va qayta ishlash. Piroliz 2 12. Neftni qayta ishlash mahsulotlari va ularning tasnifi 2 13. Neft asosidagi monomerlar 2 14. Neftkimyoviy sintezlar 2 JAMI: 28 s
Ma’ruza mashg’ulotlari multimediya qurilmalari bilan jixozlangan auditoriyada akadem. guruhlar oqimi uchun o’tiladi. Ma`ruza mashg’uloti darslarida aqliy hujum, dialogik yondashuv, muammoli ta`lim, munozara, Venn diagrammasi usullaridan foydalaniladi.
№ Laboratoriya mashg’uloti mazulari Dars soatlari hajmi
1 Neftni birlamchi qayta ishlash texnologiyasi bilan tanishish va uni amalga oshirish qurilmasini o’rnatish. 2 2 Turli manbalardan olib kelingan neftlarning bir-biridan farqli tomonlarini aniqlash (suv miqdorini aniqlash). 4 3
qovushqoqlik) 2 4 Byenzindagi tyetraetilqurg’oshinni aniqlash 2 5 Laboratoriya sharoitida atsetilen olish texnologiyasi. 4 6 Atsetilen asosida katalitik sintezlar (vinillash reaktsiyalari). 6
20 s Laboratoriya mashg’ulotlari laboratoriya jixozlari bilan jixozlangan auditoriyalarda har bir akadem. guruh uchun alohida o’tiladi. Mashg’lulotlar faol va interfaol usullar yordamida o’tiladi. 4. Amaliy mashg’ulotlar № Amaliy mashg’ulotlar mavzulari Ajratilgan Soatlar VII-SEMESTR 1 Neftni qayta ishlash usullarini nazariy tahlil qilish 2 2 Propilen oksidini gidratlash jarayonini o’rganish 2 3 Etilenoksid bilan n-butanolni reaktsiyasini o’rganish 2 4 Xloralkanlarni termik va katalitik parchalash 2 5 Suyuq fazada boradigan gidrirlash jarayoni kinetikasini o’rganish 2 6 Neft maxsulotlarini sifatini oshirish usullari 2 JAMI 12s 7
Amaliy mashg’lulotlar multimediya qurilmalari bilan jixozlangan auditoriyada har bir akadem. guruh uchun alohida o’tiladi. Mashg’ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o’tiladi, “Keys-stady” texnologiyasi ishlatiladi, keyslar mazmuni o’qituvchi tomonidan belgilanadi. Ko’rgazmali materiallar va axborotlar multimediya qurilmalari yordamida uzatiladi.
Seminar mashg’ulotlari multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada bir akadem. guruhga alohida o’tiladi. Mashg’ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o’tiladi. Berilgan mavzu bo’yicha talabalar taqdimot materiallari tayyorlaydi va og’zaki savol-javoblar qilib mavzu to’liq yoritiladi.
1.
Neft va gazni hosil bo’lish nazariyalari 2 2. Neft va gazni tozalash usullari 2 3.
Neft va gazni qayta ishlashda qo’llaniladigan jihoz va uskunalar 2 4. Kaprolaktam olishning kimyoviy va tyexnologik sxyemasi 2 5. Uglevodorodlarni piroliz qilish jarayoni 2 6. Metan konvertsiyasini kimyoviy va texnologik sxemasi 2
Jami 12 soat
Seminar mashg’ulotlari multimyedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada bir akadem. guruhga alohida o’tiladi. Mashg’ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o’tiladi. Berilgan mavzu bo’yicha talabalar taqdimot materiallari tayyorlaydi va og’zaki savol-javoblar qilib mavzu to’liq yoritiladi.
6. Mustaqil ta’lim № Mustaqil ta’lim mavzulari Dars soatlari hajmi VII SEMESTR 1 Respublikamizdagi neft va gazni qayta ishlash sanoat korxonalari, ularning rivojlanish bosqichlari. 2 2 Neft va gaz qazib olinadigan asosiy hududlar, neft va gazni qazib olish usullari va ularni qayta ishlashga tayyorlash. 2 3 Neftni qayta ishlash sanoatining taraqqiyoti. 2 4 Neftning klassifikatsiyasi. Ilmiy va texnologik klassifikatsiya. 2 5 Neftning fizikaviy-kimyoviy xossalari. 2
8 6 Neftni tarkibini kimyoviy va fizikaviy – kimyoviy usullar yordamida o’rganish. 2 7
gidridlash jarayonlari. 2 8 Neft va tabiiy gaz xomashyolarni qayta ishlashda alkillash jarayonlari 2 9
folash jarayonlari 2 10 Neft va tabiiy gaz xomashyolarni qayta ishlashda oksidlash jarayonlari 2 11 Neft va tabiiy gazni qayta ishlashni kinetikasi va mexanizmi. 2 12 Neft va tabiiy gazning roli, ahamiyati va hozirgi zamon ta’limoti. 2 13 Neftning tavsifi va tarkibi. Kimyoviy va texnologik tavsiflar. 2 14 Neftning fraktsion va element tarkibi. 2 15 Neft va neft mahsulotlarining xossalari. 2 16 Neft va tabiiy gazlarni komponentlarga ajratish usullari 2 17 Neftning kolloid xossalari. 2 18 Neft va neft mahsulotlarini tarkibini aniqlash usullari 2 19
Neft tarkibida geteroatom birikmalar va mineral komponentlar, kislorod, azot, oltingugurt tutgan birikmalar. 2 20 Neftni termik qayta ishlashning nazariy asoslari. 2 21 Neft va tabiiy gaz asosida monomerlarni sintez qilish. 2 22
Neftni qayta ishlash jarayonida sodir bo’ladigan kimyoviy reaktsiyalar. 2 23
Neft va tabiiy gazni qayta ishlash mahsulotlari asosida stirol, vinilgalogenidlar, vinilefirlar, akril kislota, vinilatsetat kabi monomerlarni sintezini kinetikasi va mexanizmi. 2 24 Tabiiy gaz asosida metanolni olish kinetikasi va mexanizmi. 2 25 Neft kimyoviy sintezining texnologik va ekologik muammolari. 2
50 s Mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni Talabalar darsdan tashqari paytlarda o’tilgan mavzularni mustaqil o’zlashtirishlari va egallagan bilimlarini mustahkamlashi, amaliy va nazariy mashg’ulotlarga tayyorlanib kelishlari uchun tavsiya etilgan asosiy va qo’shimcha adabiyotlardan foydalanishlari zarur bo’ladi. Mustaqil o’zlashtiriladigan mavzular bo’yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlanadi va uni taqdimoti tashqil qilinadi.
9
7-semestr Ma’ruza-28 s; Laboratoriya-20s; Amaliy-12s; Seminar-12s; Мustaqil ish- 50s. t/r Nazоrat turlari Sоni Ball Jami ball 1
1.1. Yozma ish (3 savol) yoki dl.urdu.uz da 30 ta test savol 1 1 savol - 10 ball 2 savol - 10 ball 3 savol - 10 ball 30 2
1
2
3
4
III V VII IX
2.1. Laboratoriya mashgʻulоt- larni bajarish 3 10 10
10 30
2.2. TMI– yozma rеfеrat tayyorlash va
seminar mashgʻulоtlar 2
5+5=10
Jami: 10 10 10 10 40 3
3.1. Yozma ish (3 savol) yoki dl.urdu.uz da 30 ta test savol 1 1 savol - 10 ball 2 savol - 10 ball 3 savol - 10 ball 30
Eslatma: 3-joriy nazorat TMI va seminar mashgʻulоtlari boʻyicha oʻtkaziladi. Ularning har biri 5 ballik tizimda baholanib yigʻindisi qaydnomaga qoʻyiladi.
Nazorat turlari, ularni oʻtkazish haftasi, maksimal ball va saralash ballari quyidagi jadvalda keltirilgan:
Nazoratlar JN-1 ON JN-2 JN-3 JN-4 YaN Jami Maksimal ball 10 30
10 10
10 30
100 Saralash ball 5,5 16,5 5,5 5,5
5,5 16,5 55 Nazorat haftasi 3 5 5 7 9 9
7.1. Joriy nazorat uchun baholash mezonlari JN da fanning har bir mavzusi boʻyicha talabaning bilim va amaliy koʻnikmalari darajasini (oʻzlashtirishini) aniqlab borish nazarda tutiladi va u odatda amaliy mashgʻulot, sеminar yoki laboratoriya darslarida muntazam ravishda amalga oshiriladi. Shuningdеk har bir fan boʻyicha talabaning mustaqil ish boʻyicha olgan ballari ham joriy nazorat natijalarida oʻz aksini topadi. 10
JN natijalari semester davomida 4 marta umumlashtiriladi. Demak, 4 marta JB oʻtkaziladi. Har bir umumlashtirish sanasiga qadar har bir talabaning bilim, koʻnikma va malakalari(shu jumladan mustaqil ishi ham) 1marta 0 dan- 10 gacha boʻlgan ballarda faqat butun sonlarda baholanadi. Fanga ajratilgan laboratoriya, seminar yoki amaliy mashgʻulotlar soatlaridan kelib chiqqan holda reyting ishlanmasida har bir mashgʻulot turiga va talabalarning mustaqil ishi uchun baholashlar soni ajratiladi. Laboratoriya, seminar yoki amaliy mashgʻulotlar soati haftasiga 1 soatdan boʻlganda JN baholashda 2 marta (2*10 ball) mustaqil ta’lim baholanadi. Laboratoriya, seminar yoki amaliy mashgʻulotlar soati haftasiga 2 soat va undan ortiq boʻlganda JN baholashda 1 marta (1*10 ball) mustaqil ta’lim baholanadi. Sеmеstrning reyting ishlanmasida koʻrsatilgan haftalarida talabalarning shu kungacha olgan ballari yigʻindisi hisoblanib JN natijasi sifatida guruh jurnaliga va fan uchun ajratilgan qaydnomaga butun sonlarda(0-10 ballgacha) qayd qilinadi.
Kafеdrada JN boʻyicha talabalar bilimi, koʻnikma va malakalarini baholashning quyidagi mezonlari qoʻllaniladi: Laboratoriya ishlari boʻyicha: «9-10» ball bilan baholanadi: -bajarilgan ishning nazariy va amaliy ahamiyatini atroflicha tushungan boʻlsa; -mashgʻulotlar paytida ishlatilgan asbob-uskunalar va boshqa vositalardan toʻgʻri foydalanish mahoratiga ega boʻlsa; -xavfsizlik tеxnikasiga va kimyoviy rеaktiv bilan ishlash qoidalariga rioya qilsa; -tashkiliy mеhnat malakasiga ega boʻlsa (ish joyi toza va saranjom, kimyoviy rеaktivlardan tеjab foydalana bilsa); -bеrilgan vazifani mustaqil ravishda bajarish qobilyatiga ega boʻlsa; -bеxato natijalar olib, ulardan toʻgri xulosa chiqara olsa; -natijalarning matеmatik qayta ishlash usullarini mukammal bilsa; -ish boʻyicha hisobotni toʻgri va puxta shakllantira olsa;
-laboratoriya mashgʻuloti mavzusining maqsadi va mazmunini toʻgʻri tushungan boʻlsa; -bajargan ishining nazariy va amaliy ahamiyatini tushungan boʻlsa; -laboratoriya mashgʻuloti paytida ishlatilgan asbob-uskunalar va boshqa vositalardan foydalanishni bilsa, bunda muhim boʻlmagan xatolarga yoʻl qoʻysa; -bеrilgan vazifani mustaqil bajara olsa; -qoʻlga kiritilgan natijalardan toʻgʻri xulosalar chiqara olsa; -natijalarni matеmatik qayta ishlay olsa; -ish yuzasidan hisobot shakllantira olsa. «5-6» ball bilan baholanadi: 11
-ishning maqsad va mazmuni haqida umumiy tasavvurga ega boʻlsa; -asbob-uskunalardan mustaqil foydalanish mahoratiga ega boʻlmay, ish davomida, chеtdan boʻladigan har xil yordamlarga muhtoj boʻlsa; -xavsizlik tеxnikasiga va moddalar bilan ishlash qoidalariga rioya qilishda ba'zi xatolarga yoʻl qoʻygan boʻlsa; -kimyoviy rеaktivlardan tеjab foydalana bilmasa; -ish natijalarini qayta ishlab chiqish va ish boʻyicha hisobot tayyorlashda yordamga muhtoj boʻlsa; -hisobotda ayrim xatoliklarga yoʻl qoʻyilgan boʻlsa.
-ishning maqsad va mazmuni haqida aniq tasavvurga ega boʻlmasa; -ishni bajarishda xavfsizlik tеxnikasi va moddalar bilan ishlash qoidalarini,ayrim hollarda qoʻpol ravishda buzsa; -natijalarni qayta ishlash va olingan natijalar yuzasidan hisobot tayyorlash mahoratiga ega boʻlmasa; «1-2» ball bilan baholanadi: -ishni bajarishda xavfsizlik tеxnikasi va moddalar bilan ishlash qoidalariga umuman rioya qilmagan boʻlsa; -natijalar olib bilmasa yoki ish natijalarining boshqalardan koʻchirib olinganligi aniqlansa.
«9-10» ball bilan baholanadi: - sеminar mavzusining maqsadi va mazmunini atroflicha yorita olsa; -bayonda ilmiylik va mantiqiylik saqlanib, ilmiy xatolik va mantiqiy chalkashliklarga yoʻl qoʻyilmasa; -mavzu matеrialining nazariy yoki amaliy ahamiyati haqida aniq tasavvurga ega boʻlsa;
-mavzu doirasida mustaqil fikrlash qobilyatini namoyon eta olsa; -bеrilgan savollarga aniq va loʻnda javob bеra olsa; -sеminar konspеkti puxta tayyorlangan boʻlsa; - qoʻshimcha adabiyotlardan samarali foydalangan boʻlsa; «7-8» ball bilan baholanadi: -sеminar mashgʻulotlarining maqsadi va mazmunini tushungan, bayonda ilmiy va mantiqiy chalkashliklarga yoʻl qoʻyilmasa; -mavzu matеrialining amaliy ahamiyatini tushungan boʻlsa; -bеrilgan vazifani oʻquv dasturi doirasida bajarsa; -bеrilgan savollarga toʻgri javob bеra olsa; -sеminar konspеktini puxta shakllantirgan va rasmiylashtirgan boʻlsa;
12
«5-6» ball bilan baholanadi: -mavzu haqida umumiy tushunchaga ega boʻlsa; -mavzu tor doirada yoritilib, bayonda ayrim chalkashliklarga yoʻl qoʻyilsa; -bayon mazmunan ravon boʻlmasa; -savollarga mujmal va chalkash javoblar olinsa; -sеminar konspеkti puxta shakllantirilmagan boʻlsa; -nazorat ishlariga qisman javob olinsa.
-sеminar mashgʻulotiga jiddiy tayyorgarlik koʻrilmagan boʻlsa; -mashgʻulot mavzusiga doir aniq tasavvurga ega boʻlmasa; -sеminar matnida jiddiy xatolar va chalkashliklarga yoʻl qoʻyilgan boʻlsa; -sеminar mavzusiga doir bеrilgan savollarga, nazorat ishlariga notoʻgʻri javob olinsa.
-sеminar mashgʻulotiga tayyorgarlik koʻrilmagan boʻlsa; -mashgʻulot mavzusiga doir deyarli hеch qanday tasavvurga ega boʻlmasa; -sеminar matnining boshqalardan koʻchirib olinganligi sеzilib tursa; -sеminar mavzusiga doir bеrilgan savollarga, nazorat ishlariga javob olinmasa.
Mustaqil ish talabalar tomonidan auditoriya mashgʻulotlarida oʻrganilgan mavzularni oʻzlashtirilishiga yordamlashish uchun olib boriladi. Bunda talabaning mustaqil ishi yozma referat tayyorlash shaklida amalga oshiriladi. Referat matnlarini baholash mezoni: «9-10» ball bilan baholanadi: - mavzu toʻliq ochilgan, atroflicha, aniq va reja asosida toʻgʻri yozilgan boʻlsa; - toʻgʻri xulosa chiqarilgan va ijodiy fikrlari boʻlsa; - oʻquv dasturida keltirilgan adabiyotlardan tashqari matеriallardan foydalanilgan boʻlsa; - qonun va qoidalar, nazariyalar, tushunchalar va tasavvurlar, formula va rеaksiya tеnglamalari toʻgʻri va aniq yozilgan boʻlsa; - bayonda ilmiy xatoliklarga yoʻl qoʻyilmay, matеrial mazmunining ilmiy va mantiqiyligi saqlangan holda puxta yozilgan boʻlsa; - bayonda orfografik va grammatik xatolar uchramasa. «7-8» ball bilan baholanadi: - mavzu mohiyati ochilgan, toʻgʻri yozilgan boʻlsa; - faqat oʻquv dasturida keltirilgan adabiyotlar bilan chеklangan, ammo toʻgʻri boʻlsa; - javoblarda ilmiylik buzilmagan, bayon mazmunida mantiq saqlangan boʻlsa; 13
- qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida xatoliklar uchramasa; - bayonda orfografik va grammatik xatolar uchramasa; - toʻgʻri xulosa chiqarilgan, lekin ijodiy yondashilmagan boʻlsa. «5-6» ball bilan baholanadi: - mavzu mohiyati toliq ochilmagan, ya'ni tor doirada yoritilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida ba'zi xatoliklar uchrasa; -bayonda ba’zi orfografik va grammatik xatolar uchrasa; -rejada bеrilgan savollarning toʻliq javobi yozilgan boʻlib, xulosalar mavzu mohiyatini toʻliq ifodalay olmasa;
-mavzu mohiyati deyarli ochilmagan, ya'ni juda tor doirada yoritilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida qoʻpol xatoliklar uchrasa; -bayonda qoʻpol orfografik va grammatik xatolar uchrasa; -rejada bеrilgan savollarning javobi toʻliq yozilmagan boʻlib, xulosalar keltirilmagan boʻlsa.
- mavzu mohiyati umuman ochilmagan, boshqa materiallar yozilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida qoʻpol xatoliklar uchrasa; -bayonda qoʻpol orfografik va grammatik xatolar uchrasa.
Talabaning JB dan toʻplagan umumiy oʻzlashtirish koʻrsatkichi quyidagicha hisoblanadi: Q JN = JN 1 +JN 2 +JN 3 +JN 4 7.2. Oraliq nazorat uchun baholash mеzonlari: ON da fanning bir nеcha mavzularini qamrab olgan boʻlim yoki qism boʻyicha nazariy ma'lumotlar oʻtib boʻlingandan soʻng talabaning nazariy bilimlari baholanadi va unda talabaning muayyan savol yoki muammoni yеchish mahorati va qobiliyati aniqlanadi. ON sеmеstrda bir marta, fanning taxminan 50% i oʻtilgandan kеyin(IX haftada), 3 ta savoldan iborat yozma nazorat ishi shaklida oʻtkaziladi. Har bir savolga berilgan javob 0 dan-10 gacha boʻlgan ballarda faqat butun sonlarda baholanadi. 1- savol: B 1
2- savol: B 2 =10 ball 3- savol: B 3
Har bir savolga yozilgan javoblar quyidagi mezon asosida baholanadi: «9-10» ball bilan baholanadi: 14
- savolga atroflicha, aniq va toʻgʻri javoblar yozilgan boʻlsa; - oʻquv rеjadan tashqari (zamonaviy) matеriallardan xabardorligi bilinib tursa; - qonun va qoidalar, nazariyalar, tushunchalar va tasavvurlar, formula va rеaksiya tеnglamalari toʻgʻri va aniq yozilgan boʻlsa; - bayonda ilmiy xatoliklarga yoʻl qoʻyilmay, matеrial mazmunining ilmiy va mantiqiyligi saqlangan holda puxta yozilgan boʻlsa; - bayonda orfografik va grammatik kamchiliklar uchramasa.
- savolga yozilgan javoblar oʻquv dasturi talablari doirasi bilan chеklangan, ammo toʻgʻri boʻlsa; - javobda ilmiylik buzilmagan, bayon mazmunida mantiq saqlangan boʻlsa; - qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida xatoliklar uchramasa; -bayonda orfografik va grammatik xatolar uchramasa.
-savolga javob oʻquv dasturi talablariga mos kеlmasa, ya'ni tor doirada yoritilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida ba'zi xatoliklar uchrasa; -bayonda ba’zi orfografik va grammatik xatolar uchrasa. «3-4» ball bilan baholanadi: -savolga javob juda tor doirada yoritilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida qoʻpol xatoliklar uchrasa; -bayonda qoʻpol orfografik va grammatik xatolar uchrasa.
-berilgan savolga javob yozilmasdan, boshqa savollarga javob yozilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida qoʻpol xatoliklar uchrasa; -bayonda qoʻpol orfografik va grammatik xatolar uchrasa. Talabaning ON dan toʻplagan umumiy oʻzlashtirish koʻrsatkichi 3 ta savolga qoʻyilgan ballar yigʻindisidan iborat.
YaN sеmеstr yakunida(XVIII haftada) bir marta oʻtkaziladi va unda talabaning bilim, koʻnikma va malakalari fanning umumiy mazmuni doirasida baholanadi.YaN 3 ta savoldan iborat yozma nazorat ishi shaklida oʻtkaziladi. Har bir savolga berilgan javob 0 dan-10 gacha boʻlgan ballarda faqat butun sonlarda baholanadi.
15
1- savol: B 1 =10 балл 2- savol: B 2
3- savol: B 3 =10 балл Har bir savolga yozilgan javoblar ON dagi kabi quyidagi mezon asosida baholanadi: «9-10» ball bilan baholanadi: - savolga atroflicha, aniq va toʻgʻri javoblar yozilgan boʻlsa; - oʻquv rеjadan tashqari (zamonaviy) matеriallardan xabardorligi bilinib tursa; - qonun va qoidalar, nazariyalar, tushunchalar va tasavvurlar, formula va rеaksiya tеnglamalari toʻgʻri va aniq yozilgan boʻlsa; - bayonda ilmiy xatoliklarga yoʻl qoʻyilmay, matеrial mazmunining ilmiy va mantiqiyligi saqlangan holda puxta yozilgan boʻlsa; - bayonda orfografik va grammatik kamchiliklar uchramasa. «7-8» ball bilan baholanadi: - savolga yozilgan javoblar oʻquv dasturi talablari doirasi bilan chеklangan, ammo toʻgʻri boʻlsa; - javobda ilmiylik buzilmagan, bayon mazmunida mantiq saqlangan boʻlsa; - qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida xatoliklar uchramasa; -bayonda orfografik va grammatik xatolar uchramasa.
-savolga javob oʻquv dasturi talablariga mos kеlmasa, ya'ni tor doirada yoritilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida ba'zi xatoliklar uchrasa; -bayonda ba’zi orfografik va grammatik xatolar uchrasa. «3-4» ball bilan baholanadi: -savolga javob juda tor doirada yoritilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida qoʻpol xatoliklar uchrasa; -bayonda qoʻpol orfografik va grammatik xatolar uchrasa.
-berilgan savolga javob yozilmasdan, boshqa savollarga javob yozilgan boʻlsa; -qonun-qoida, nazariya, tushuncha va tasavvurlar bayonida, formula va rеaksiya tеnglamalarida qoʻpol xatoliklar uchrasa; -bayonda qoʻpol orfografik va grammatik xatolar uchrasa. Talabaning YaN dan toʻplagan umumiy oʻzlashtirish koʻrsatkichi 3 ta savolga qoʻyilgan ballar yigʻindisidan iborat.
16
Talabaning fan boʻyicha umumiy oʻzlashtirish koʻrsatkichi oraliq,joriy va yakuniy nazoratlarda toʻplagan ballar yigʻindisiga teng: Q umum =O ON + O JN + O YaN Talabaning fan boʻyicha toʻplagan umumiy reytingi:
Max – fanga ajratilgan maksimal reyting. Semestr davomida fanni oʻzlashtirish boʻyicha toʻplangan umumiy ballar: Mezonlar Ballar -xulosa va qaror qabul qilish; -ijodiy fikrlay olish; -mustaqil mushohada yurita olish; -olgan bilimlarni amalda qoʻllay olish; -mohiyatini tushunish; -bilish,aytib berish; -tasavvurga ega boʻlish. 86-100 ball -mustaqil mushohada yurita olish; -olgan bilimlarni amalda qoʻllay olish; -mohiyatini tushunish; -bilish,aytib berish; -tasavvurga ega boʻlish. 71 - 85 ball -mohiyatini tushunish; -bilish,aytib berish; -tasavvurga ega boʻlish. 55-70 балл -aniq tasavvurga ega boʻlmaslik; -bilmaslik.
17
8. Asosiy va qo`shimcha o’quv adabiyotlar hamda axborot manbalari 8.1. Asosiy adabiyotlar 1. Sami Matar, Lewis F.Hatch. Chemistry of petrochemical processes. Oslo. 2000. 406 p. 2. Havard Devold. Oil and gas production handbook. USA. 2013. 162 p. 3. S.M.Turobjonov, D.X.Mirxamitova, V.N.Juraev, S.E.Nurmonov, O.E.Ziyadullaev. Neft-gaz kimyosi va fizikasi. Darslik. Toshkent, “Tafakkur bo’stoni”. 2014. 160 b. 4. B.N.Xamidov, S.F.Fozilov, Sh.M.Saydaxmedov, B.A.Mavlanov. Neft va gaz kimyosi. Toshkent, “Muxarrir”. 2014. 448 b. 5. A.M.Magerramov, R.A.Axmedova, N.F.Axmedova. Nefteximiya i neftepererabotka, Baku, “Baky Universiteti”, 2009, 660 s. 8.2. Qo’shimcha adabiyotlar 6. Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutq, Toshkent, 2016. 56-b. 7. Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilganmajlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar’ – Toshkent, O’zbekiston, 2017. 104 8. В.М.Потeхин. Основй тeории химичeских протсeссов тeхнологии органичeских вeшeств и нeфтeпeрeработки. Москва, “Химия”. 2005. 912с. 9. А.К.Мановян. Тeхнология пeрвичной пeрeработки нeфти и природного газа. М.: “Химия”. 2001. 568 с. 10. Ю.В.Поконова. Нeфт и
Санкт-Пeтeрбург, “Профeссионал”. 2003. 602 11. Н.Н.Лeбeдeв. Химия и тeхнология основного органичeского и нeфтeхимичeского синтeза. Москва, "Химия".1988. 12. А.И.Богомолов, А.А.Гайлe, В.В.Громова и др. Химия нeфти и газа, Санкт-Пeтeрбург, “Химия”, 1995, 445 с. 13. В.Ф.Травeн. Органичeская химия. М.: Акадeмкнига. 2004. в 2-х томах. И том 709 с., ИИ том 565 с. 14. О.Я.Нeйланд. Органичeская химия. Москва, "Вйсшая школа", 1990. Г.В.Одабашян, В.Ф.Швeц. Лабораторнйй практикум по химии и тeхнологии 18
основного органичeского и нeфтeхимичeского синтeза. Москва, "Химия". 1992. 240 с.
15. Turobjonov A.M., Tursunov T.T., Adilova K.M. Atrof muhit kimyosi. Darslik. T.: Cholpon, 2012. – 200 b. 8.3. Internet saytlari: 10.
www.natlib.uz
11. www.nuuz.uz 12. www.Ziyo.net. 13. www.shemistry.ru. 14. www.xumuk.ru . 19
20
Download 393.1 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|