US,JonsYakob
Download 291.88 Kb. Pdf ko'rish
|
BERTZELIUS, Jon-WPS Office
|
BERTZELI US,JonsYakob 1779yi l20- avgust-1848yi l7- avgust Svet si yal i kki myogarYonsYakobBer zel i usShvet si yaj anubi dagiVever sundqi shl og' i da t ug' i l gan.Uni ngot asiLi nkopi ngdagimakt abdi r ekt or ibo' l gan.Ber zel i usot a- onasi daner t a ayr i l divagi mnazi yadao' qi shpayt i daushaxsi ydar sl ar nio' t kazdi .Shungaqar amay,Ber zel i us 1797- 1801yi l l ar daUppsal auni ver si t et i dat i bbi yma' l umotol i shgamuvaf f aqbo' l di .Kur soxi r i da Ber zel i usSt okgol mt i bbi y- j ar r ohl i ki nst i t ut i ni ngassi st ent ibo' l diva1807yi l dauki myova f ar mat si yapr of essor il avozi mi gasayl andi .Ber zel i yni ngi l mi yt adqi qot l ar i19- asr ni ngbi r i nchi yar mi daumumi yki myof ani ni ngbar chaasosi ymuammol ar i niqamr abol adi .Unoor gani kva or gani kbi r i kmal ar gani sbat ankompozi t si yabar qar or l i givako' pl i kni sbat iqonuni yat l ar i ni ng i shonchl i l i gi nit aj r i badasi nabko' r divai sbot l adi .Ber zel i yni ngengmuhi m yut uql ar i danbi r ibu ki myovi yel ement l ar ni ngat om massal ar it i zi mi niyar at i shdi r .Ber zel i yi kkimi ngdanor t i q bi r i kmani ngt ar ki bi niani ql adiva45ki myovi yel ement ni ngat ommassal ar i nihi sobl abchi qdi ( 1814- 1826) .Ber zel i usshuni ngdekki myovi yel ement l ar ni ngzamonavi ybel gi l ar i nivaki myovi y bi r i kmal aruchunbi r i nchif or mul al ar nit aqdi m et di .Ber zel i yo' zi ni nganal i t i ki shidavomi daucht a yangiki myovi yel ement nikashfet di :ser i y( 1803)shvedki myogar iV.Xayzerbi l anbi r gal i kda ( ul ar danmust aqi lr avi shdaser i yniham M. G.Kl apr otkashfet gan) ,sel en( 1817)vat or i um ( 1828) ; bi r i nchinavbat dakr emni y,t i t an,t ant alvazi r konyumnier ki nhol at daol di .Ber zel i usel ekt r oki myo sohasi dagit adqi qot l ar ibi l anham t ani l gan.1803yi l dauel ekt r ol i zbo' yi chai shl ar niamal ga oshi r di( V.Hi si ngerbi l anbi r gal i kda) ,1812yi l da-el ement l ar ni ngel ekt r oki myovi yt asni f ibo' yi cha. 1812- 1819yi l l ar daushbut asni fasosi da.Ber zel i yyaqi nl i kni ngel ekt r oki myovi ynazar i yasi ni i shl abchi qdi ,ungako' r ael ement l ar ni ngma' l um j i hat l ar gabi r i ki shi ni ngsababiat oml ar ni ngel ekt r qut bl ani shi di r .Ber zel i uso' znazar i yasi dael ement ni ngengmuhi m xar akt er i st i kasi niuni ngel ekt r manf i yl i gidebhi sobl agan;ki myovi yyaqi nl i kut omoni danat oml ar ni ngel ekt rqut bl ani shl ar i ni yokiat oml argur uhl ar i nit engl asht i r i shi st agisi f at i daqabulqi l i ngan. 1811yi l danber iBer zel i yor gani kbi r i kmal art ar ki bi nimunt azam r avi shdaani ql ashbi l an shug' ul l anadi ,nat i j adast oki omet r i kqonunl ar ni ngor gani kbi r i kmal ar gat at bi qet i l i shi nii sbot l adi . Uat oml ar ni ngyaqi nl i gihaqi dagidual i st i kg' oyal ar ibi l anyaxshimoskel adi ganmur akkab r adi kal l arnazar i yasi niyar at i shgakat t ahi ssaqo' shdi .Ber zel i yshuni ngdeki zomer i yava pol i mer i zat si yahaqi daginazar i yt ushunchal ar ni( 1830- 1835) ,al l ot r opi yag' oyal ar i ni( 1841) i shl abchi qdi .Shuni ngdek,u" or gani kki myo" ," al l ot r opi ya" ," i zomer i ya"at amal ar i nif angaki r i t di . Kat al i t i kj ar ayonl ar nio' r gani shdagio' shapayt dagibar chama' l umnat i j al ar niumuml asht i r gan Ber zel i y( 1835)" uchi nchikuchl ar "ni ng( kat al i zat or l ar ni ng)ki myovi yr eakt si yal ar dagi st oki yomet r i kar al ashuvihodi sal ar i nibel gi l ashuchun" kat al i z"at amasi nit akl i fqi l di .Ber zel i y zamonavi ykat al i t i kf aol l i kkont sept si yasi gao' xshashbo' l gan" kat al i t i kkuch"t ushunchasi ni ki r i t divakat al i zni ng" t i r i kor gani zml arl abor at or i yasi da"muhi m r olo' ynashi nit a' ki dl adi .Ber zel i us i kkiyuzel l i kdanor t i qi l mi ymaqol al ar i ninashret di ;ul aror asi dabesht aj i l ddani bor at" Ki myo dar sl i gi "( 1808- 1818) ,besht anashr dano' t ganvanemi svaf r ant suzt i l l ar i gat ar j i maqi l i ngan. 1821yi l danber iBer zel i usharyi l iki myovaf i zi kat ar aqqi yot i ni ngshar hi ni( j ami27j i l d)nashret di , buo' zdavr i ni ngengso' nggii l mi yyut uql ar i ni ngengt o' l i qt o' pl amibo' l i b,ki myoni ngnazar i y t Download 291.88 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|