Vositalar iImkoniyatlarini aniklash, òrganishda falsafa yetakchi rol òynamogi darkor (12417)

Vositalar iImkoniyatlarini aniklash, òrganishda falsafa yetakchi rol òynamogi darkor” (12417).
Fukarolik jamiyatini kòrish jarayonida jamiyat mexnatkashlarida fuqorolik madaniyati qanchalik zarur bo‘lsa, fuqarolik madaniyati uchun xam falsafiy madaniyat shunchalik zarurdir. Chunki uning mazmunini bilimdonlik. donolik, akl farosat ijodiy fikrlash kabi sifatlar tashkil etgan. Shu nuqtai nazardan aytish mumkinki falsafiy madaniyat insoniylikni yaratish, kamolotga yetkazish va rivojlantirishga yo‘naltirilgan milliy hisoblanadi. Shunga ko‘ra har bir talabada fukarolik madaniyatini shakllantirish va rivojlantirish uchun, falsafiy madaniyatni anglash zarur lozim. Chunki, falsafiy madaniyat qayd etib o‘tilganlar bilan birga falsafiy va mantikiy bilimlar majmuini xam tashkil etadi. Shuning uchun har bir talaba o‘zining bo‘lajak kasbining nazariy metodologik va amaliy asoslarini chukur egallashi, uchun xam, shuningdek insoniy munosabatlarni o‘zida shakllantirishi hamda siyosiy-axlokiy tarakkiyot prinsiplarini mukammalrok urganishi uchun falsafiy madaniyatni egallashi lozim. Chunki u bu yo‘lda, yo‘lchi yulduz bulib xizmat kiladi.
Shunday kilib falsafiy madaniyat fukarolik madaniyatining zarur tarkibiy kismi sifatida bir yeshking bilimdonligi kadr-qimmati. Obrusi, donoligini oshirishda muhim omil buladi.
Fuqarolik madaniyati tizimida shaxsning estetik madaniyati o‘ziga xos o‘rinni egallaydi. Zero, u estetik ong bilan bog‘liqlikda vokelikni go‘zallik konuniyatlari nuktai nazardan idrok kilishni anglatadi. Shunga ko‘ra estetik madaniyat umumiy madaniyatning bir qismi sifatida hayotdagi, ijtimoiy tarakkiyotdagi, turmushdagi, mexnatdagi, sanʼatdagi go‘zallikni anglash va uni o‘z idealiga aylantirishga undovchi kuchdir. Estetik madaniyatning mexnatda turmushda, ijtimoiy munosabatdagi badiiy ijoddagi ilxomlantiruvchi yo‘naltiruvchi xususiyatlarini chukurrok o‘rganish maksadida, uning estetik ong estetik tasavvur, estetik munosabat kabi shakllarga ajratish fanda qabul qilingan .Estetik ong jamiyatning sotsial tuzilishi va ijtimoiy amaliyot bilan boglik u milliy mafkurani shakllantirish tizimida katta ahamiga a shuning uchun ham u kishilarda tarkib toptirishga xizmat kiladi. Estetik madaniyat kuprok sanatda, mexnatda turmushda namoyen bo‘lganligi sababli mexnatkashlarda estetik ongni tarbiyalash orkali ruyobga chikadi va u fukarolarni vokelikni guzallik konunlari asosida idrok kilish tasavvurini uygotish. His-tuygulariga tasir etib, ularni yangi galabalarga daʼvat etadi. Demak, estetik ong mutanosiblin (garmoniya). vokelikdagi ijtimoiy xayetdagi guzallik va mukammallikni maksadga muvofik tarzda inʼikos etish, bilish va yaratishni uzida kamrab olgan falsafiy kategoriyadir. Shunga asosan estetik kadriyatlarni yaratish va ko‘paytirish go‘zallik konunlari asosida yashashni yulga kuyish, ijodiy ko‘rsatishgan yo‘nalgan fuqaroni tarbiyalashda estetik madaniyatning bosh omil sifatida namoyon bo‘ladi.
Maʼlumki, yuksak madaniyatli va maʼnaviyatli shaxsni shakllantirishga bulgan kizikish Ubekistonda yildan-yilga ortib bormokda. Masalan, <Estetik madaniyat-shaxs ehtiyojlari va istak-xoxishining murakkab tizimi hisoblanadi. Unda insonning butun bir his-tuygulari, eʼtikodi, bilimlari. kunikmalari xayot tarzi mujassamlashgan. Masalan, estetik madaniyatning estetik tasavvur tizimidagi tarkibiy kismida inson xayot faoliyatining emotsional jarayenlari ifodalanadi. Turmush tarzida esa inson faoliyatini tartibga solib turuvchi mexanizmi izohlangan bo‘lib, uning mazmunidagi bilimlar inson dunyokarashini, eʼtikodini estetik didini, idealini, ifodalaydi. Va shuning uchun ham fukarolik madaniyatining shakllanishiga ijobiy taʼsir kursatadi.

Estetik madaniyat muayyan tarixiy davrning jihatlarini aks ettiradi. Estetik qimmatli kadriyatlar haqidagi tasavvurlar o‘tmish madaniyatining elementi tarzida rivojlanadi, umumlashadi vash u tarzda avloddan avlodga o‘tadi. Shunday kilib, milliy va umuminsoniy estetik madaniyat dialektik bogliklikda shakllanadi, tarkkiy etadi. Milliy mustakillikning istiqlol mafkurasi insoniyat tomonidan yaratilgan ilgor estetik madaniyatni o‘zlashtiradi. uning rivojlanishini yaxshilash uchun barcha shart-sharoitlarni yaratadi. Jumladan, milliy mustakillik yillarida estetik madaniyat asosini tashkil etgan tarixiy shaxslar nomi tiklandi. Ulug avliyolar, ziyoratgohlar taʼmirlanib O‘z holatiga keltirildi. Baxovuddin Nakshband, Ismoil al-Buxoriy, Ahmad Fargoniy, Imom al-Motrudiy, Amir Temur, Burxoniddin Maargiloniy, Ulugbeklarning yubileylari o‘tkazildi. Buyuk bobokalonlarimizning asarlari nashr etilib o‘z holiga keltirildi. Bular albatta estetik madaniyatimizning tarixiy manbalari sifatida yosh avlod estetik madaniyatini vash u yo‘sinda shaxs fuqarolik madaniyatini shakllantirishga dasturamal bo‘lib xizmat kiladi.
Faylasuf M.Abdullayevning sharoitida manaviy madaniyatnin tabiidlashicha "Milliy mustakillik barcha unsurlari singari estetik madaniyatning oshib boradi. Birinchidan, bozor munosabatlariga utish jarayenida kishilarning ijtimoiy va shaxsiy fazilatlari, ularning ongliligi Imodiy faolligining ijtimoiy xayetining barcha jabhalarida erkin namoyon bulishi uchun real imkoniyatlar yaratiladi. Ikkinchidan, shaxsiy manfaatlarning uziga xos o‘rin olishi negizida kishilarning ijodkorlik faoliyatidagi samaradorlik ishlab chikarishni tashkil etishda shaxsiy tashabbuskorlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik fazilatlari keng namoyen buladi. Uchinchidan, ishlab chikarish munosabatlarining yanada takomillashuvi, jamiyatni boshkarishda demokratik asoslarning tarakkiy etishi kishilarning sifat jihatidan barkamolligi estetik madaniyatning takomillashuviga olib keladi. Turtinchidan, ishlab chiqarish sohasida xorijiy firmalar bilan kushma korxonalarning tashkil etilishi, jahon ilmiy-texnikaviy tarakkiyeti yutuklarining O‘zbekistonga kirib kelishi, ishlab chikarishni yangi (elektronik, mikroelektronika, hisoblash mashinalari, kompyuterlar kulay avtomatlashtirish tizimi va boshkalar) texnika bilan qurollantirish ishlab chikaruvchilarda sotsial-psixologik, professional, axlokiy-estetik sifat va fazilatlarni yangicha tarkib toptirishni takozo etadi” (61, 95-96).

Estetik madaniyatning o‘ziga xos xususiyati, uning boglikligidir. Chunonchi, tabiat hamma vakt insonga, inson esa tabiatga estetik taʼsir kursatgan va shunday bulib koladi. Eʼtirof etish joizki uzbek xalki o‘z ijtimoiy-iktisodiy tarakkiyotida O‘zining kelajagi xisoblangan yoshlarni tabiatga hurmat va muhabbat ruhida tarbiyalagan. Tabiat, uning go‘zalligi, boyligi bilan bog‘liqligi mazmunida shakllanadigan insonning estetik madaniyati, tabiatni o‘zlashtirish undagi boyliklar (hayvonlar, kushlar. Yer, suv, daraxtlar, o‘simliklar va h.k.)ni asrab-avaylash, ko‘paytirish to‘g‘risida kengrok va chukurrok maʼlumotlar berishni natijasida unda «ekologik madaniyat” deb nom olgan madaniyat shaklladi. «Ekologik madaniyat” jamiyat umumiy madaniyatining muhim tarkibiy kismi bo‘lib, u insonning tabiat bilan munosabatining uygunligini aks ettiradi va tabiiy muhitga muhabbat, xurmat, eʼtikodni mujassamlashtiradi. Shuning uchun Ekologik madaniyat barkamol avlod tarbiyasi tizimida muxim mavqega ega bulib fukarolik tarbiyasi bilan uzviy bogliklikda rivojlanadi.

Fuqarolik jamiyatini kurish Barkamol avlodni shakllantirish Va sharoitida shaxslararo munosabatlar uygunlashadi va inson hamda uni o‘rab turgan atrof-muxitni muxofaza kilish uchun odamlar ongida ekologik madaniyatni yuksaltirish his-tuygusi rivojlanadi. Buni biz respublika Prezidenti I.A.Karimovning «O‘zbekiston XXI acp bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid barqarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari” nomli risolasida yaqqol kuramiz. Risolada taʼkidlanganidek, «Ekologik xavfsizlik muammosi allakachonlar milliy va mintakaviy doiradan chikib, butun insoniyatning muammosiga aylangan. Tabiat va inson o‘zaro muayyan konuniyatlar asosida munosabatda bo‘ladi. Bu qonuniyatlarni buzish o‘nglab bo‘lmas ekologik falokatlarga olib keladi”. Shuning uchun «Ekologiya hozirgi zamonning keng mikyosdagi ijtimoiy muammolaridan biridir. Uni hal etish barcha xalklarning manfaatlariga mos bo‘lib, sivilizatsiyaning hozirgi kun va kelajagi ko‘p jihatdan ana shu muammoning hal qilinishiga bog‘liqdir” (11, 505, 508).

Bu muammoning muvaffakiyatli xal etish ko‘p jihatdan bo‘lajak mutaxassislarni tayyorlovchi oliy ukuv yurtlari zimmasiga tushadi. Bu ukuv maskanlari talabalarining fukarolik madaniyatini shakllantirish tizimida, avvalo, yoshlar ekologik madaniyatini tarbiyalash orkali amalga oshiriladi.

Ushbu masalalarni kengrok yoritish va talabalarda ekologik madaniyatni shakllantirishda «O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi>> (50-modda), < O‘QUV uslubiy majmuasi faoliyati bilan kengrok Bu masalalarni xal etish, tak natijalariga koʼra shakllanishiga krdam beradi hamda kuyidagi muammolarning hal etilishi uchun zamin yaratadi burch va

a)talabalarda atrof-muxit bilan ongli munosabatda boʼlish,

masʼuliyat his-tuygusini tarkib toptirish:

6)ekologik vaziyatni anik baholashda tabiiy ilmiy, ijtimoiy-ekologik bilimlar bilan kurollanish:

v) tirik tabiat (oʼsimliklar va hayvonlar)ga nisbatan gamxurlik, ular Xakida kaygurish his-tuygusini uygotish

g) talabalarda ekologik madaniyatni tarbiyalash maksadida oʼzbek xalk pedagogikasi, muʼtabar manbalar «Kurʼoni Karim>>, <

oʼrganishning koʼnikma va malakalarini xosil kilish; D)tabiat muxofazasi va moddiy boyliklardan xolisona, toʼgʼri foydalanish

imkonini beruvchi ekologik faollikni talabalarda tarkib toptirish; j)talabalarni yer va suv manbalaridan okilona foydalanish, ularni

ifloslanishdan saqlashga intilish, ekomuhitga zarar yetkazuvchilarga murosasiz boʼlish tuygularini tarkib toptirish.

Ekologik madaniyat fukarolik madaniyatining muhim bir kismi ekan va uni shakllantirishning oʼziga xos xususiyatlaridan kelib chikib oliy ukuv yurtlarida mashgulotlarni baxs-musobaka, «Zakovat>>, <, <

> shaklida tashkil kili shva oʼqitishning ilgor pedagog texnologiyalariga asoslangan <<Аqliy hujum». «fikrlar hujumi», «Munszara», «Аjurli arra» <>, <
Bu masalalarni xal etish, tak natijalariga ko‘ra shakllanishiga krdam beradi hamda kuyidagi muammolarning hal etilishi uchun zamin yaratadi burch va

a)talabalarda atrof-muxit bilan ongli munosabatda bo‘lish,

masʼuliyat his-tuygusini tarkib toptirish:

6)ekologik vaziyatni anik baholashda tabiiy ilmiy, ijtimoiy-ekologik bilimlar bilan kurollanish:

v) tirik tabiat (o‘simliklar va hayvonlar)ga nisbatan gamxurlik, ular Xakida kaygurish his-tuygusini uygotish

g) talabalarda ekologik madaniyatni tarbiyalash maksadida o‘zbek xalk pedagogikasi, muʼtabar manbalar «Kurʼoni Karim>>, <

o‘rganishning ko‘nikma va malakalarini xosil kilish; D)tabiat muxofazasi va moddiy boyliklardan xolisona, to‘g‘ri foydalanish

imkonini beruvchi ekologik faollikni talabalarda tarkib toptirish; j)talabalarni yer va suv manbalaridan okilona foydalanish, ularni

ifloslanishdan saqlashga intilish, ekomuhitga zarar yetkazuvchilarga murosasiz bo‘lish tuygularini tarkib toptirish.

Ekologik madaniyat fukarolik madaniyatining muhim bir kismi ekan va uni shakllantirishning o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chikib oliy ukuv yurtlarida mashgulotlarni baxs-musobaka, «Zakovat>>, <, <

> shaklida tashkil kili shva o‘qitishning ilgor pedagog texnologiyalariga asoslangan <>, <
Fukarolik madaniyatini shakllantirish tizimida milliy mafkura muhim axamiyatga ega chunonchi, birinchi bobda taʼkidlab o‘tilgandek, fuqarolik jamiyati
Fukarolik madaniyatini shakllantirish tizimida milliy mafkura muhim axamiyatga ega chunonchi, birinchi bobda taʼkidlab oʼtilgandek fuqarolik jamiyat erkin, fasl mustakil dunyokarash, fikrga ega bulgan, o‘z-o‘zini boshkarish xukuk kafolatlangan, madaniyatli mexnatkashlar jamintidir. Bu jamiyat faol, akt zakovatli, bunedkor, yaratuvchi tashabbuskor, vatan va xalkiga sadoqat, mexr muxabbat, burch va maʼsuliyat bilan yendashadigan eʼtikodli shaxslardan tarkib topadi. Shu nuktai nazardan shaxsning fuqarolik madaniyati milliy mafkura bilan hamohang. Zero, millat istiklol mafkurasi siyosiy partiya va ijtimoiy guruhlar mafkurasidan ustun turadigan, fukarolarning erkin va ozod turadigan, fukarolarning erkin va ozod yashashi, o‘z orzu-umidlari, intilishlari, ikbolini O‘zi belgilashini taʼminlaydigan qadriyat hisoblanadi. Talaba yoshlarda milliy mafkura yerdamida fukarolik madaniyatini shakllantirishda «Milliy istiqlol koyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar” o‘kuv fani asosoiy o‘rinda turadi ushbu fan o‘zining mohiyat-mazmuni, falsafasi, ijtimoiy-siyesiy yo‘nalishi bo‘yicha Vatan ravnaki yurt tinchligi, xalq farovonligi, ijtimoiy hamkorlik, komil inson, diniy bagrikenglik, millatlararo totuvlik kabi goyalarni tarannum etadi va ularni talabalarning ongi xamda kalbiga singdirishga xizmat kiladi Chunonchi, milliy mafkuraning respublika taʼriflaganidek: «Xalkni buyuk kelajak Va Prezident I.A.Karimov ulug‘vor maqsadlar birlashtirish, mamlakatimizda yashaydigan, millati, tili va dinidan katʼi nazar, har bir fukaroning yagona Vatan baxt-saodati uchun doimo maʼsuliyat sezib yashashiga chorlash, ajdodlarimizning bebaho merosi, milliy kadriyat va anʼanalarimizga munosib bo‘lishga erishish, yuksak fazilatli va komil insonlarni tarbiyalash, ularni yaratuvchilik ishlariga daʼvat kilish, shu mukaddas zamin uchun fidoyilikni haët mezoniga aylantirish-milliy istiklol bosh maksadidir” (75,4) sari

Ushbu maksad fukarolik jamiyatining strategik maksadidan kelib chikkan shuning uchun, fukaroli jamiyatini kurish jarayonida jamiyat mexnatkashlarida. ayniksa, bo‘lajak mutaxassislarda fukarolik madaniyatini shakllantirishga erishish, uni milliy istiklol mafkurasining talablari, vazifalari bilan uygunlashtirish hozirgi davr uchun muhimdir. Zero, madaniyat, jumladan fukarolik madaniyati yangi jamiyatni kurishda mafkuraviy omil sifatida eʼtirof etiladi. Maʼlumki, mafkura falsafiy, falsafiy, siyesiy xukukiy DIESTEtik axlokiy, badiiy qarashlaro tizimi sifatida millatning maksadi, orzu umidlarini umumlashtirar ekan, jamiyatning nazariy ongini Ifodalaydi. Shunga asosan milliy mafkura mazmunini milliy ong milliy ftixor va milliy gurur tashkil etib, ular talabalarda fukarolik madaniyatini shakllantirishda muxim omil bulib xizmat kiladi. Chunonchi milliy ong umumbashariy kadriyatning bir mezoni sifatida milliy manfaatini madaniyatini, millat istikbolini, milliy birdamlikni falsafiy-siyesiy jixatlarini inson ongida ifodalanishi anglatadi. Milliy ongi shakllangan insonda mamlakat istikbolini kura bilish, buning uchun milliy urf odatlar. madaniy kadriyatga sodiqlik diniy bag‘rikenglik boshka millat xalkiga Manaviyatga hurmat, kelajakni kurishda jasrlik, mardlikni namoyish eta olish fazilatlaridir. Milliy iftixor insonning ong va faoliyatida o‘zi mansub bulgan millatning madaniyati, tarixi, dini, yili kadriyatlaridan faxrlanish. milatni axlid ijtimoiy brlik sifatida xis kilish va ruxiy manaviy fazilat (119 267),

Milliy gurur-shaxsning o‘z ajdodlari koldirgan moddiy, maʼnaviy merosdan: o‘z xalkining jahon sivilizatsiyasiga ko‘shgan xissasi, o‘zga millatlar oldidagi kadr-kimmati, obru eʼtiboridan faxrlanishi xissining darajasidir (199,271)

by mezonlar tanomillashtirishga milliy mafkurani mustahkamlash. boyitish xizmat qiladi hamda fuqarolik madaniyati yoshlarga shaklanishni amalga oshirishga yordam beradi.

Tadkikotda nazarda tutilgan ilmiy-nazariy farazga asoslanib talaba yeshlarda milliy mafkura yordamida fukarolik madaniyatining shakllanganlik darajasi quyidagi ko‘rsatgichlar orkali aniklandi:

1 Ijtimoiy iktisodiy bilimlar saloxiyatining oshish darajasi.

2.Burch maʼsuliyat va majburiyatni xis kilish.
3.Xukukiy-axlokiy koidalarga rioya kilish

4. Mustakil fikr yuritish, o‘z-o‘zini nazorat kilish va baholash

5. Insonparvarlik, millatparvarlik his-tuygularining mavjudligi

6 Muayyan millatga mansublik

mutaffakiyatidan tururlanish.

Adolat va xakikat uchun kurashishga tayer bulish

8 U bilimi, kuchi, imkoniyatlarni xalq, millat manfaatiga bagishlash.

9. Ijtimoiy faollik, erkin va komil fukaro tushunchalari doirasida muayyan maʼlumotga ega bo‘lishi va xokazo.

Ijtimoiy iqtisodiy xayetdagi demokratik o‘zgarishlarga mustakil munosabat bilan yondashadigan, o‘z kuchi kobiliyati, imkoniyatlariga tayanib, tenglik, ozodlik, birodarlik uchun kurasha oladigan shaxslar fukarolik madaniyatini egalagan bo‘lib, ular vaqti-soati kelib, bugungi o‘tish davri uchun zarur bulgan kuchli davlat funksiyalari va alomatlari asta-sekinlik bilan tajribaviy ravishda kuchli jamiyat zimmasiga>> (21,2). O‘tishiga bevosita o‘z xissalarini qo‘shadigan bo‘ladilar. Buning uchun maktab partasidayok yoshlar Maʼnaviy madaniyatini tarbiyalash uni fukarolik madaniyati bilan boglikligini taʼminlash lozim. Zero, «Maʼnaviy madaniyat yangi moddiy extiyej va talab, yangi texnika va texnologiya, yangi kulayliklar, farovonlikka mos xolda ... ukuvchi shaxsida tashabbuskorlik, tadbirkorlik xislatlarini shakllantirishga (77.6) qaratilgan falsafiy-pedagogik xodisa hisoblanadi.

Maʼnaviy madaniyat vokelikdagi narsa va xodisalarni akl-zakovat. isteʼdod, ruxiy, bilim, kobiliyat kabi insoniy xislatlar yordamida o‘rganish va o‘zlashtirish orkali shakllanadi. Uning negizini tashkil etgan umuminsoniy va milliy kadriyatlar moddiy hamda maʼnaviy hayot hodisalari taʼsirida tarkib topib goyalar, tushushnchalar, tasavvurlar asosini tashkil etadi. Ajdodlarning asrlar davomida to‘plagan kadriyatlar anʼanalari, urf-odatlari, inson, tabiat, 52

ushbu

millat

bilan

faxrlanish,

jamiyat tugrisidagi taʼlimotlari manaviy meros tarzida fukarolarda insonparvarlik, mexatsevarlik iymon eʼtikod nafosat axlok-odob, samimiy dustlik, birodarlik ona Vatanga muxabbat kabi fazilatlarni mujassamlashtirishga xizmat kilgani uchun fukarolik jamiyatini kurish jarayenida kadrli va muximdir.

Maʼnaviy madaniyat fakatgina insonga nisbatan qo‘llaniladigan tushuncha Shunga asosan insonning dunyokarashini, tasavvurlarini, ruhiyatini, ongini, kalbini, diniy va dunyoviy eʼtikodini tashkil etuvchi kadriyat hisoblanadi. Bu kadriyat ijtimoiy iktisodiy hayotning manaviy ehtiyojini paydo bulishi, rivojlanishi va takomillashishini taʼminlaydi. Shuning uchun ham shaxsning maʼnaviy madaniyati va unga bo‘lgan extiyej jamiyatning maʼnaviy, iktisodiy tarakkiyoti bilan boglik ravishda namoyon bo‘ladi. Bu ehtiyoj ijtimoiy hayotni, fanni taʼlim-tarbiyani yuksak pagonalarga ko‘tarilishini taʼminlashga xizmat kiladi. Chunonchi jamiyat tarakkiy etgan sari, maʼnaviy madaniyat ham mazmunan va shakllan takomillashib boradi. Bunday rivojlanish ijtimoiy-iktisodiy xayotning o‘sishini taʼminlaydi va ayni paytda ijtimoiy-iktisodiy tarakkiyet maʼnaviy madaniyat rivojini tezlashtiradi. Shunga ko‘ra jamiyatning moddiy va maʼnaviy hayoti mexnatkashlarning maʼnaviy ehtiyoji va kizikishini kondirishga karatilgan bo‘ladi. Bu hol mamlakat rivojlantirishga asos bo‘ladi. fukarosining maʼnaviy faoliyatini

Fukarolik jamiyati erkin, faol, mustakil shaxslar jamiyati bo‘lgani sababli maʼnaviy madaniyati yuksak prezdent qarolarga extiyej sezadi. Shuning uchun ham fuqarolik madaniyati tizimida maʼnaviy madaniyat yetakchi rol uynaydi. Ayni paytda manaviy madaniyat fukarolik madaniyatining barcha mezonlarini kamrab oluvchi universal kadriyat chunki u shaxs va jamiyatning maʼrifiy-axloqiy salohiyatini ifoda etadigan, ijtimoiy-iktisodiy hayot takozosiga binoan uning turli tomonlarini aks ettiradigan, tabiat, jamiyat va fukaroning insonlashuv darajasini bildiradigan ruhiy-axloqiy idrok, ziyrak kalb nishonasidir.
Shaxsning fukarolik madaniyati tizimida nutq madaniyati ham muxim Axamiyat kasb etadi. Zero, u til, so‘z, tafakkur, nutk shaklida namoyon bo‘lib fukarolar o‘rtasida muomala munosabatini o‘rnatish vash u asosda insonlarda xushmuomalalik, shirinso‘zlik, ezgulik, donolik, notiklik, bilimdonlik, xulk atvor kabi fazilatlarni kamol toptiradi. Shuning uchun shaxsda fukarolik madaniyatini talab darajasiga ko‘tarishga xizmat qiladi. Darxakikat, nutk madaniyati umum madaniyatning bir kismi sifatida fikrni adabiy til koidalariga muvofik anik, erkin, ifodali, yokimli va taʼsirli bayon qilishdir. Nutk madaniyati kishining shaxsiy madaniy saviyasi bilan boglik xolda so‘z boyligi, lugat boyligi orfografiya, grammatika, orpoepiya, nutk ustunlarining uziga xos xususiyatlari va meʼyorlarini yukori darajada, bo‘lishini talab kiladi

Tugri, anik, ifodali va shirin so‘zlash har kanday mutaxasis, rahbarning faoliyatini unumli kiladi. So‘zni to‘g‘ri qo‘llash, uning o‘ziga xos mezonlari va meʼerlariga rioya kilish, nutkda makollardan, ibratli so‘zlardan, unumli va o‘rinli foydalanish so‘zlovchi fikrlarining tinglovchiga anik yetib borishini taʼminlashi bilan birga insonlarda xushmuomalalik va muloyimlikni tarbiyalaydi. Shu bois oliy ukuv yurti talabalarining bo‘lajak mutaxasis sifatida nutk madaniyatini yukori darajaga ko‘tarish ularning fukarolik madaniyatining shakllanishi uchun katta zamin tayyorlaydi. Zero, nutk fukaroning madaniyat ko‘zgusi sifatida, insonning kurki, akl-zakovati, nafosatini ziynatlaydi.

Nutk madaniyatining o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, u insonda til va uning qonun-qoidalariga ongli rioya qilishni o‘kuvlilikni, maksadga muvofik so‘zlash va yozishni ravon mazmunli tushunarli fikrlashni tarbiyalaydi. Shuning uchun ham nutq madaniyati jamiyati maʼnaviyatini yuksaltirish, talaba-yoshlarda akl, idrok, ong, tafakkur, iroda, bilim, adolatni shakllantirishda muhim vosita hisoblanadi.
Shu boisdan bo‘lajak oliy maʼlumotli mutaxassislarni tayyorlashda talaba yoshlarning nutk madaniyatining shakllanishiga eʼtibor qaratish, ularning suz, fikr boyligini nutk madaniyati orkali rivojlantirish talabaning mustakillik, maʼnaviyat, milliy mafkura, milliy istiqlol g‘oyasi to‘g‘risidagi tasavvurlarini, dunyokarashlarini kengaytirishga yordam beradi. Bu esa talaba fukarolik madaniyatini shakllantirishning yana bir vositasidir. Fukarolik madaniyati tizimidagi madaniyatning ko‘rib o‘tgan barcha tarkibiy kismlari insonni ijtimoiy hodisa sifatida turli-tuman faoliyat va munosabatlarini qamrab olishini va ularning xarakterli xususiyatlarini aks ettiradi va shuning uchun ham fukarolik jamiyati mexnatkashlarida fukarolik madaniyatini shakllantirishda: xamkorlikni amalga oshirishga xizmat qiladi.

on