Xalqlarining musiqa adabiyoti


Download 0.61 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/8
Sana15.09.2020
Hajmi0.61 Mb.
#129905
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
MDH


 

Tayanch ibоralar: 

 

Оpera  –  maxsus  librettо  asоsida  yakkaxоnlar,  xоr,  balet,  simfоnik  оrkestr 



uchun  tasviriy  san`at  va  libоslar  yordamida  yaratiladigan  yirik  sintetik 

musiqa asari. 



 

21 


Simfоniya  –  sоnata-  simfоnik  turkumi  shaklida  simfоnik  оrkestr  uchun 

yozilgan musiqa asari. Sоnata- simfоnik turkumining asоschisi Yоzef Gaydn 

bo’lgan.  

Uvertyura  –  muqaddima,  kirish  ma`nоsini  anglatadigan  bir  qismli  simfоnik 

asar. Uvertyura оdatda оpera yoki spektaklga kirish o’rnida yoziladi.  

Fantaziya – erkin shaklda yozilgan bir qismli simfоnik asar.  

Rоndо  –  kamida  3  marta  qaytariladigan refren o’rtasida lavhalar kiritilgan 

shaklga aytiladi.  

Sоnata  –  bir  biriga  qarama  -qarshi  ikkita  mavzuning  bayoniga  asоslangan, 

ekspоzitsiya, rivоjlоv va reprizadan tashkil tоpgan shaklga aytiladi. 



Asosiy asarlar ro’yxati 

 

“Ivan Susanin”, “ Ruslan va Lyudmila” operasi 

N.Kukol’nikning  “Knyaz Xolmskiy” tragediyasiga musiqa 

Ovoz va fortepiano uchun 80 ta  asar : Romanslar, qo’shiqlar, ariyalar. 

Simfonik  asarlar:  “Aragoncha  xota”,  “Madriddagi  tun”  kabi  ispancha 

uvertyuralar, “Kamarinskaya” simfonik fantaziyasi, “Vals-fanatziya” 

Cholg’u ansambllar 

Fortepiano uchun pyesalar: (variatsiyalar, mazurkalar, valslar, noktyurnlar va 

boshqa asarlar) 

 

Aleksandr Dargomijskiy 

 

     M.I.Glinkaning    zamondoshi,  do’sti    Dargomijskiy    ustozining  izdoshi 

bo’libgina  qolmasdan,  balki  uning  ishini  davom  ettiradigan    atoqli  

ijodkorlardan  hisoblanadi.  

      Dargomijskiy  musiqada  tanqidiy  realizmning  birinchi  namoyondasi 

bo’ldi.  Kompozitor  ijodining  asosiy  mavzusi  –boylar  va  kambag’allar  

tabaqasidagi  ziddiyatni  ochib  ko’rsatish  ,  insoniyat  huquqlarini  poymol 

qilinishiga norozilik bildirishdan iboratdir . 

   Aleksandr  Sergeyevich  Dargomijskiy  1813-  yil  fevral  oyida  Tula 

guberniyasida  tug’ildi.  U  to’rt  yo’shida  Dargomijskiylar  oilasi  Peterburgga 


 

22 


ko’chib  boradi  va  bo’lajak  kompozitor  hayotining  oxirigacha  o’sha  yerda 

yashaydi. 

   Aleksandrning  otasi  kichik  chinovnik  (davlat  xodimi,  amaldor)  bo’lgan, 

onasi  esa  she’rlar  yozgan.  Bola  olti  yoshidan  fortepiano,  to’qqiz  yoshidan 

boshlab skripka chalishni o’rgandi, musiqa ijodi sohasida ham urinib ko’rdi. 

    Dargomijskiy 1834- yilda Glinka bilan uchrashgandan keyin musiqa bilan 

jiddiy  shug’ullanadi  va  ijodiy  izlanish  yo’liga  kirdi.  Ayni  vaqtda 

Dargomijskiy  Glinkaning  mashhur  birinchi  rus  klassik  operasi  «Ivan 

Susanin» yaratilishida  unga  yaqindan yordam bergan edi. 

    Kompozitor shu davrda Pushkin ijodi bilan ham chuqur tanisha boshlaydi.  

Bu tanishuv uning badiiy jihatdan shakllanishida katta rol’ o’ynagan edi.  

   30-40      yillar  mobaynida  kompozitor    Pushkinning  «Sizni  sevar  edim»,  

«Yigit va qiz»,  «Ko’z  yoshlari»,  «Vertograd» singari she’rlariga   qo’shiqlar 

yaratdi. Yana u Pushkinning «Vakx tantanasi» asari asosida yakkaxonlar, xor 

va orkestr uchun kantata ham yozdi. 

    Kompozitor  shu  davrda  o’zining  birinchi  operasi-«Esmeralda»  (Viktor 

Gyugo) asarini   yaratdi, ammo opera sahnasida qo’yilsa ham, muvaffaqiyat 

qozonmadi. 

     Dargomijskiy    1844-1845  yillarda  Vena,  Bryussel  va  Parijga  bordi,  bu 

shaharlardagi  san’at    va  adabiyot  namoyandalari  bilan  tanishdi,  bu  esa 

kompozitor dunyoqarashining kengayishiga va tafakkurning o’sishiga yordam 

berdi. 


   Kompozitor  1845-  yilda  vataniga  qaytgandan  keyin  ikkinchi  operasi  - 

«Rusalka» ustida ishlay boshladi. Shu orada  Pushkin, Lermontov, Koltsov va 

boshqa shoirlarning dastlabki tanqidiy, o’z zamonasining hukmron sinflariga 

nafratdan  iborat  mazmundagi  misralarni  o’z  ichiga    olgan    she’rlariga 

musiqalar  yozdi.  Uning  shu  davrda  yozilgan  romanslarining  ko’pchilik 

qismida  boshpanasiz  qolgan,  xo’rlik,  haqorat,  istirobini  chekkan  yolg’iz 

ayollar fojiasi, ularning achchiq qismati aks ettiriladi. 

    Dargomijskiy 1855- yilda «Rusalka» operasini yozib tugatdi. 

Opera  1856 -yil may oyida Peterburgda sahnaga qo’yildi. 

  

 

 

 

 

 


 

23 


«Rusalka» operasining  qisqacha mazmuni 

 

  



Dnepr daryosi bo’yidagi tegirmon. Natasha sevimli knyazni kutmoqda. 

Knyaz  Natasha  bilan  xayrlashgani    keladi,  chunki  u  boy  tabaqaga  mansub 

qizga uylanmoqchi. Knyaz qimmatbaho sovg’alar bilan qiz va uning otasini 

yupatmoqchi bo’ladi. Natasha  farzand kutayotganligini aytadi. Knyaz ketadi. 

Natasha o’zini daryoga tashlab g’arq bo’ladi. 

  Knyaz  uylanmoqda . To’y avjiga chiqqanda   g’arq bo’lgan qizning mungli 

qo’shig’i eshitiladi.To’y buziladi. 

  Oradan  12  yil  o’tadi.  Tun.  Dnepr    yoqasidagi  vayrona  tegirmon.Suv 

parilarining  qo’shig’i  eshitiladi.  Knyaz  keladi  .  Juldur  kiyingan,  telba  

tegirmonchi  chol-  Natashaning  otasi  ham  paydo  bo’ladi.Kichik  suv  parisi 

knyazni suvga yaqin keltiradi.Tegirmonchi chol  knyazni suvga itaradi. 

   Shinavandalarning operaga bo’lgan munosabati turlicha bo’ldi; aristokratiya 

tabaqasi, odati bo’yicha, opera rus milliy operasi bo’lganligi uchun uni nazar-

pisand    qilmadilar,  demokratik  kayfiyatidagi  ziyolilar  esa  uni  yaxshi 

baholadilar.  Mashhur    rus  musiqa  tanqidchisi  Serov  «Rusalka»  ni  maqtab 

yozgan edi. 

   Ammo    kompozitor    ruhan    qattiq  iztirob  chekdi,  vaqtincha  do’stlaridan 

uzoqlashdi, musiqa hayotiga faol ishtirok etmay qo’ydi. 

   1859 -yilda  Kryuchkin  bilan  Stepanov «Iskra» nomli satirik jurnal chiqara 

boshlaydilar. Jurnalga Dargomijskiy ham jalb qilinadi. 

   Shu  davrda  kompozitor  «Keksa  kapral»,  nomli  dramatik  qo’shiq  yaratdi. 

Qo’shiqda  ofitser  tomonidan  haqoratlangan  va  buning  ustiga  o’lim  jazosiga 

чhukm  qilingan    keksa    askar    obrazi  gavdalangandir.  Bundan  tashqari, 

Dargomijskiy  «Chuvolchang»,  «Titulyar  maslahatchi»  singari  bir  qancha 

satirik asarlar ham yozdi. 

   Kompozitor  1864-1865-  yillarda  yana  chet  elga    chiqib  ketdi.  Varshava, 

Bryussel,  Leypsig,  Parij  va  boshqa  shaharlarda  bo’ldi.  Bryusselda  uning 

asarlari ijro etildi, belgiyaliklar  ham uni qizg’in olqishladilar.  

   Dargomijskiy 1865- yilda vataniga qaytib kelgandan keyin, postanovkadan 

olib  tashlangan  «Rusalka»  operasi  qaytadan  sahnaga  qo’yildi  va  zo’r 

muvaffaqiyat qozondi. 

    «Rusalka»  operasidan  keyin  Peterburg    va  Moskva  teatri  sahnalarida 

«Esmeralda», va «Vakx tantanasi» asarlari qo’yildi. 

   1867-  yilda  kompozitor    Rus  musiqa  jamiyati  direksiyasi  tarkibiga  a’zo 

bo’ldi. 


 

24 


    1861- yildan 1867 -yilgacha  uchta  simfonik uvertyura- fantaziya    

«Baba Yaga», «Ukrain kazachog’i», «Finn mavzulariga fantaziya»(«Chuxon 

fantaziyasi»)ni yaratdi. Muallif  bu asarlarida ustozi  Glinka boshlagan yo’lni 

davom ettirib, xilma-xil  milliy qo’shiq kuylarini asosiy manba qilib oldi. 

   Dargomijskiy 1867- yilning oxirida Pushkin asari asosida «Tosh mehmon » 

operasini yozishga kirishdi. Bu asar boshdan oxirigacha birgina rechitativdan 

iborat bo’lib, unda ariya, xor, ansambl singari opera san’ati uchun    muhim 

nomerlar  kiritilmagan edi. 

   Kompozitor  1896-  yil  yanvar  oyida  vafot  etdi.  Uning  vasiyati  bo’yicha 

«Tosh  mehmon» operasi  Kyui va Rimskiy  –Korsakov  tomonidan tugatildi. 

Opera 1872 -yilda  Peterburgdagi Mariin teatri sahnasida qo’yildi. 

  Dargomijskiyning  ijodi  rus  musiqasining  kelgusida  rivojlanishiga  ijobiy 

ta’sir  ko’rsatgan  edi.  60-    yillar    rus  musiqa  san’atining  namoyandalari  

Dargomijskiyni    Glinka  yo’lini  davom  ettirgan  tolmas    ijodkor  sifatida  

baholaydilar. Kompozitor  boshlab bergan  psixologik musiqali drama  janri 

zamondosh kompozitorlar uchun katta imkoniyatlar ochib berdi. 

    A.S.  Dargomijskiy  beshta  opera,  uchta  simfonik  asar,  xorlar,  vokal 

kvartetlar,  triolar,  duetlar  va  yuzga  yaqin  ashula  hamda  romanslar  yaratgan 

edi. 

Asosiy asarlar ro’yxati 

 

Operalar:    “Esmeralda”,    “Rusalka”,(opera-  balet)“Vakx  tantanasi”, 



“Tosh mehmon”. 

Simfonik pyesalar: “Kazachok”, “Baba Yaga”,“Chuxon fantaziyasi”. 

100  ta  qo’shiq  va  romanslar  (Koltsov,  Kurochkin,  Pushkin,  Lermontov  va 

boshqa  shoirlar so’zlariga yozilgan). 

Vokal ansambllar. 

Fortepiano uchun pyesalar. 

 

XIX asrning 60-70 yillardagi rus musiqa madaniyati. 

 

    

1861-yilda dehqonlar ozodligi haqida reforma (islohot)  chiqarilgandan   

keyin  san’atning  barcha  turlari  tez  rivojlana  boshlaydi.  Adabiyot  sohasida  

Anton  Pavlovich  Chexov,  Lev  Nikolayevich  Tolstoy,  Fyodor  Mixaylovich 

Dostoyevskiy, 

Vladimir 

Galaktionovich 

Korolenko, 

va 


boshqalar. 

Musavvirlik  sohasida    Serov,  Kramskoy,  Shishkin,  Ayvazovskiy,  Repin, 

Surikov  kabilar  ijod  qilishadi.  Musiqa  san’atida  ham  ijrochilik  shakllanadi. 


 

25 


Pianist 

A.G.Rubinshteyn, 

violonchelist 

Davidov, 

skripkachi 

Auer, 


Venyavskiy,  musiqashunoslar  Serov,  Kyui  ,  Stasov  va  boshqalar  o’z 

maqolalari  bilan  chiqishadi.  Dirijorlardan  Napravnik,  A.G.  Rubinshteyn, 

M.A. Balakirev va boshqalar ishlaydi. 1859 – yil Peterburg  shahrida  Anton  

Grigoryevich    Rubinshteyn    Rus  musiqa  jamiyatini    tashkil  qiladi.  Bu 

jamoada  musiqa  sinflari  bor  edi.  Shu  sinflardan    keyinchalik    1862  yilda  

birinchi  rus  konservatoriyasi  tashkil  topadi.  Uning  asoschisi  va  birinchi 

direktori A.G.Rubinshteyn bo’lgan. 1860-yilda Moskva shahrida Rus musiqa 

jamiyati,  1866-    yilda  ikkinchi  rus  konservatoriyasi  ochildi.  Uning  asoschisi 

va rahbari Nikolay Grigoryevich  Rubinshteyn bo’ladi. 186- yillar oxiri- 70- 

yillar davomida Peterburg  shahrida Miliy Alekseyevich  Balakirev «Qudratli 

to’da» kompozitorlar yig’ilmasini tashkil qiladi. 

   Yig’ilmaga beshta kompozitor a’zo bo’lgan: 

1.  Miliy Alekseyevich Balakirev. 

2.  Sezar Antonovich Kyui. 

3.  Nikolay Andreyevich Rimskiy-Korsakov. 

4.  Modest Petrovich Musorgskiy. 

5.  Aleksandr Porfiryevich Borodin. 

Keyinchalik shu kompozitorlar o’z ijodiy yo’llarini topib 70- yillarda tarqalib 

ketgan. Sezar Kyui ko’proq musiqa tanqidchisi sifatida tanilgan. 

  Rimskiy- Korsakov va Musorgskiy opera  kompozitorlari bo’lgan. Rimskiy- 

Korsakov    ertaklarga  qiziqib,  aksariyat  operalarini    ertak  janrida  yaratgan.  « 

Oltin xo’roz», «Qor qiz», «O’lmas Kashey»,       «May kechasi», «Rojdestvo 

arafasidagi  tun».  Musorgskiy    yaratgan  operalardan  «Boris  Godunov», 

«Xovanshina», «Sorochin yoymasi» kabi operalari dunyo bo’yicha mashhur. 

   A.P. Borodin ko’proq afsonaviy mavzularga qiziqib, o’z ijodida rus botirlari 

obrazlarini  yoritadi.  «Knyaz  Igor»  operasi,  ikkita  kvartet,  16  ta  romans, 

«O’rta  Osiyoda»  nomli  bir  qismli    simfonik  manzarasi  kabi  taniqli  asarlari 

mavjud.  60  -  yillarda  Balakirev  «Bepul  musiqa  maktabi»ni  tashkil  etadi. 

Unda  musiqaga  qobiliyati  bor  bolalar  o’qishlari  mumkin  edi.  Shu  maktabda 

va rus musiqa jamiyatida simfonik orkestrlar mavjud bo’lgan. 

Rubinshteyn  va  Balakirev  o’zlari  dirijorlik  qilib,  kontsertlarini  tashkil  qilib 

chet  el  va  rus  kompozitorlari  asarlari  bilan  tanishtiradi.  Shu  yillarda  xalq 

ijodiga ham qiziqishi oshib, kompozitorlar xalq kuylarini  qayta ishlashar edi: 

M.A. Balakirevning ikkita to’plami  

1.  «O’ttizta rus xalq qo’shiqlari». 

2.  «Qirqta rus xalq qo’shiqlari». 



 

26 


N.A.Rimskiy-Korsakovning «Yuzta rus xalq qo’shiqlari», 

P.I.Chaykovskiyning «Ellikta rus xalq qo’shiqlari» mavjud. 

 

«Qudratli  to’daning»  asosiy  tamoyillari 



 

1.M.I.Glinka belgilab bergan yo’l bilan rivojlanib borish. 

2.Rus  xalq  qo’shig’i  imkoniyatlarini  tejab,  avaylab  foydalanish. 

Kompozitorlik ijodida qo’llash. 

3.Sharq  musiqasini,  shu  jumladan  O’rta  Osiyo,  Kavkaz  xalqlar  musiqasini 

o’rganib borish, arab musiqasi bilan qiziqish. 

4.Simfoniya, opera, romans kabi janrlarini yanada boyitib, rivojlantirish. 

 

XIX asr 60 –70 yillar madaniyati 

«Moguchaya kuchka»  to’garagi 

 

«Novaya 



russkaya 

shkola muzi’ki», 

«Yangi 

rus 


musiqa 

maktabi» 

«Qudratli to’da». 

( V.V.Stasov). 

M.A.Balakirev 

to’garakning 

tashkilotchisi,g’oyaviy 

rahbari, tashabbuskori 

Kompozitor,  dirijor,  jamoa 

arbobi. 


S.A. Kyui. 

 

to’garakning a’zosi. 



Kompozitor, 

musiqa 


tanqidchisi. 

M.P. Musorgskiy 

to’garakning a’zosi. 

Kompozitor, dirijor. 

A.P.Borodin  

 

to’garakning a’zosi. 



Harbiy 

jarroh, 


kimyogar, 

kompozitor, 

dirijor, 

jamoa 


arbobi. 

N.A. 


Rimskiy- 

Korsakov.  

 

to’garakning a’zosi. 



Kompozitor,  dirijor,  jamoa 

arbobi, professor, murabbiy 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

27 


60-70 yillarda musiqa madaniyatiga oid faoliyat yuritgan tashkilotlar 

 

Tashkilotning nomi 



shahar 

tashabbuskor 

Asos 

topgan yili 

 

Rus musiqa jamiyati 



 

Peterburg 

 

A.G.Rubinshteyn 



 

1859 


Bepul musiqa maktabi 

Peterburg 

M.A.Balakirev 

1862 

Rus musiqa jamiyati 

Moskva 


N.G.Rubinshteyn 

1860 


Yangi rus musiqa maktabi 

Peterburg 

M.A.Balakirev 

60-70-  


Peterburg konservatoriyasi 

Peterburg 

A.G.Rubinshteyn 

1862 


Moskva konservatoriyasi 

Moskva 


N.G.Rubinshteyn 

1866 


 

 

Miliy  Alekseyevich  Balakirev  (1837-1910) 



 

Rus kompozitori, pianinochi, dirijyor, musiqa-jamoa arbobi. Tizim      li 

musiqa ma’lumotini olmagan. Chuqurlashtirilgan o’z ustida mustaqil ravishda 

ishlash  mashg’ulotlari  Balakirev  iqtidorining  rivojlanishiga  ko’mak  bergan. 

Glinka bilan uchrashuv  ijodiy hayotida  muhim  rol o’ynagan; Balakirev rus 

klassik musiqasi asoschisining vasiyatlariga umrning oxirigacha sodiq qoladi. 

Balakirev- rus musiqasining tarixiga “Qudratli to’da” nomi bilan kirib qolgan  

yosh  kompozitorlar  hamkorligining  tashkilotchisi  va  boshlig’i    bo’lgan. 

“Bepul  musiqa  maktabining”  asoschisi  va  rahbari,  uning  simfonik 

kontsertlariga dirijorlik  faoliyati, shuningdek, ”Saroyqoshidagi qo’shiqchilik 

kapellasini” boshqaruvi katta ahamiyatga ega  bo’lgan edi. M.P.Musorgskiy, 

A.P.Borodin, N.A.Rimskiy-Korsakov, S.A.Kyui kabi kompozitorlar ijodining 

rivojlanishiga  M.A.Balakirev katta ta’sir ko’rsatgan. 

   Kompozitorning 

musiqa 

merosi 


nihoyatda 

boy: 


Balakirev 

2ta 


simfoniya,”Rus’  ”,”Chexiyada”,  “Tamara”,  kabi  simfonik  poemalar,  “Uchta 

rus  mavzuga  uvertyura”,  Shekspirning    “Qirol  Lir”  tragediyasiga  musiqa, 

Fortepiano  va  orkestr  uchun  2ta  kontsert,  simfonik  syuitalar,  uvertyuralar, 

marshlar, fortepiano uchun “Islamey” fantaziyasi, fortepiano uchun pyesalar, 

“Rus xalq qo’shiqlari” ning 2ta to’plami va boshqa asarlarning muallifi. Rus 

musiqa  tarixiga  kompozitor    Balakirev  chuqur  xalqchil  asarlarning 

yaratuvchisi,  a’lo  (porloq)  pianinochi    va  dirijor,  atoqli    tashkilotchi- 

ma’rifatchi  va  yosh  kompozitorlarni  o’stirib  tarbiyalagan  murabbiy  sifatida  

kirib kelgan. 


 

28 


 

 

Aleksandr Porfiryevich Borodin 

 

     Aleksandr  Porfiryevich  Borodin  1833-  yilda  Peterburgda  tug’ildi.  U 

yoshligidayoq  ikkita  mutaxasislikka  –  musiqa    va  kimiyoga  qiziqdi  va 

hayotining oxirigacha shu kasblar bilan shug’ullandi. 

  Borodin  yoshlik  chog’laridayoq  kichik  musiqa  p’yesalarni  yaratdi,  opera, 

kontsertlarga  borib  turdi  va  qunt  bilan  musiqa  adabiyotini  o’rgandi.  U 

yashaydigan  uy  esa  xilma-xil  kimyoviy  shisha  idishlar  bilan    to’ldirilgan  

maxsus laboratoriyani eslatardi. 

   Kimyo  fani  asosiy  fanlardan  biri  hisoblangan  harbiy  xirurgiya 

akademiyasini  tugatgandan  keyin  Borodin  gospitalda  shifokor  (vrach) 

lavozimida ishladi. Oradan  ko’p vaqt o’tmay  shifokorlik (vrachlik) kasbini 

tashlab,  kimyo  sohasidagi  ilmiy  ishlarga  berilib  ketdi.  Kimyo  bilan  bir 

qatorda u musiqa bilan ham jiddiy shug’ullandi. 

    Borodin    ikkita  simfoniya  yozdi.  Ikkinchi  «Bahodirlik  simfoniyasi  keng 

shuxrat  qozongan  asarlardan  hisoblanadi.  Kompozitor  bu  asarida  bahodirlar 

obrazini,  ularning  kuchi,  qudrati  va  shodu  hurramligini  ifodalaydi.  Bu 

simfoniya  yetti  yil  ichida  yozilgan  edi.  Chunki    kompozitor  jamoat  ishlari, 

ilmiy – pedagogik ishlar va kimyo bilan  band bo’lganligi sababli  ko’pincha  

musiqa ijodiga ko’p vaqt ajratolmasdi. 

   Borodin    1869-  yilda  o’zining  yakkayu  –  yagona    operasi  «Knyaz  Igor»ni 

yozishga kirishdi. 

  XII  asr  oxirida  noma’lum    muallif  tomonidan  yozilgan  «Igor  polki  haqida  

doston»  nomli  asar    opera  librettosining    asosiy  mavzusi  bo’ldi.  Dostonda 

Novgorod  –  Severskiy    knyazi  Igor  Svyatoslavovichning  1185-  yilda 

polovetslarga qilgan muvaffaqiyatsiz yurishi haqida hikoya qilinadi. 

   


«Knyaz Igor» 

 

«Knyaz Igor»  operasining  qisqacha mazmuni. 

         Putivl  xalqi    knyaz    Igorni  polovetslarga  qarshi  jangiga  kuzatmoqda. 

To’satdan  quyosh    tutilishi  boshlanadi.  Xaloyiq  biror  falokat  yuz  berishini 

sezib,  Igorni  jangga  bormaslikka  da’vat  etadi.  Ammo  Igor  borishga  qat’iy 

qaror qiladi. 



 

29 


  Igorning  xotini  Yaroslavna    akasi  knyaz  Galitskiy    hokimiyati  qo’lga  olish 

va Putivlda  taxtga o’tirishni orzu qiladi. 

  Igorning  xotini  Yaroslavna  akasi  knyaz  Galitskiydan  sodir  bo’layotgan 

tartibsizliklar uchun javob berishini  talab qiladi. 

  Mana  shunday  og’ir  bir  paytda  boyarlar  knyaginyaga    jangda  Igorning 

mag’lubiyatga  uchraganligi,  o’zining  esa  asirga  tushganligi  va  polovets 

qo’shinlarining Putivl qo’rg’oniga  yaqinlashib  qolganligini xabar qiladilar. 

Boyarlar  shahar  qal’asining  ishonchli  qo’llarda  ekanligini,  uni  qattiq  turib 

himoya qilishlarini aytib knyaginyani ishontiradilar. 

    Polovetslar  qarorgohi.  Kechki  payt  Xon  Konchak  qizining  chodiri  yonida 

qizlar  yig’ilishgan.  Konchakovna  sevimli  yigiti-  knyaz  o’g’li  Vladimir 

Igorevich bilan uchrashmoqchi. 

   Polovets xoni Konchak qizi bilan Vladimir to’yiga rozi, ammo  Igor  asirda 

ekan,  bu  to’g’rida    hatto  eshitgisi  ham    kelmaydi.  Xon  Igorning    tushkin  

kayfiyatini    va  ruhini  ko’tarish  uchun  polovetslarga  va  ularning    bandilariga 

raqs boshlashga buyruq beradi. 

  Igor o’g’li bilan birgalikda Konchak asirligidan qochmoqchi  bo’ladi, ammo  

bir o’zi qochadi, xolos. 

  Yaroslavna  shahar qal’asi ustida Igorning  kelishini  kutmoqda. Igor  keladi. 

Xaloyiq  Igorni olqishlaydi.  

 

 «Knyaz  Igor»    operasi  originalligi,  yorqinligi,  melodiyasining    boyligi, 



jihatdan opera musiqasida alohida  o’rin tutadi. 

   Polovetslar  raqsi  operaning  rang-barang  va  g’oyat  rivojlangan  sahnalardan 

hisoblanadi. Operada polovetslar xarakterining turli-tuman tomonlari, keskin 

va  shiddatli  harakatlari,  vaxshiyona  urushqoqligi  va  boshqa    xilma-xil 

xususiyati  juda  batafsil  ko’rsatib  berilgan.  Bu  sharq  xalqlari  raqslariga 

asoslangan 

xoreografiya 

sahnasining 

klassik 

namunasidir. 

Borodin  

tomonidan  yaratilgan  raqs  syuitasining  boshqa  xususiyati  shundan  iboratki, 

unda  turli  xarakterdagi  raqslarning  rivojlantirilishi,  ularning  qo’shiq  bilan 

qo’shillib  ketishi,  o’zaro  bog’lanishi,  xilma-xil  bo’yoqlarda  ifodalangan 

manzarani hosil qila oladilar. 

   Igor ariyasi operaning  markaziy  nomerlaridan biri hisoblanadi. Unda bosh 

qahramonning  ichki  kechinmalari  har  tomonlama  va  to’la–to’kis  ochib 

berilgan.  Igor  mard  sarkarda,  sadoqatli  vatanparvar  va  sevimli  yor  sifatida 

tavsiflanadi. 


 

30 


 Jangdagi  muvaffaqiyatsizlik  haqidagi  ko’ngilsiz  xotiralar  uning  qalbida 

kurashga  va  erkinlikka  otlanish  tuyg’ularini  qo’zg’atadi.  Vatan  taqdiri 

to’g’risidagi o’ylar Igorni Yaroslavna haqida ham yaxshi o’ylarga olib keladi. 

Orombaxsh va yorqin kolorit bilan ajralib turadigan lirik ohang taralib turadi. 

Bu ohangda o’zgacha bir obraz tasvirlanadi. Unda qat’iylik va sahiylik, ayyor  

va o’ziga  xos  ulug’vorlik  singari qarama-qarshi  ruhdagi ajoyib obrazlar  bir-

biriga organik bog’lanib ketadi. 

  Borodin    Pushkin,  Nekrasov,  Geyne  va  o’zi  yozgan  she’rlarga  bir  qancha 

romanslar ham yozgan. 

   Borodin  1887-  yilda  vafot  etdi.  Uning  ijodiy  va  jamoatchilik    faoliyati, 

ma’naviy  qiyofasi  ulug’vor  xarakteri  uni  biladigan  barcha  tanishlari  va 

ayniqsa yoshlar orasida  uning mashhur bo’lishiga omil edi.  

 «Knyaz Igor» (2) 

Prolog va 4 pardadan iborat opera. 

Libretto muallifi - A.P. Borodin. 

 

 Qatnashuvchi shaxslar: 



 

Igor Svyatoslavovich, Severskiy  knyazi……..……….……...bariton 

Yaroslavna, uning rafiqasi……………………………..…….soprano 

Vladimir Igorevich- birinchi turmushidan orttirgan o’g’li.…….tenor 

Vladimir 

Yaroslavovich-Galitskiy 

knyazi, 

knyaginyaYaroslavnaning       

akasi…………………………………………………….…baland bas 

Konchak-polovets xoni……………………………….…………...bas 

Gzak- polovets xoni…………………………………….……..so’zsiz 

Konchakovna- Konchak xonning qizi…………………...….kontralto 

Ovlur- cho’qintirilgan polovets yigit……………………………tenor 

Skula- gudoshnik (puflamachi)……………………………………bas 

Yeroshka (puflamachi)…………………………………………..tenor 

Yaroslavnaning  enagasi……………………………………...soprano 

Polovets  qiz……………………………………………….…soprano 

 

Rus  knyaz  va  knyaginyalar,  boyarlar,  oqsoqollar,  rus  askarlar,  qizlar,  xalq, 



polovets xonlar va xokazolar. 

 

Operaning xarakati 1185 yilda sodir bo’lib o’tadi. 



 

 

31 


Download 0.61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling