Yakuniy savollar

yakuniy savollar

1. 
   Asosiy jarayonning ifodalanishi va borishini tushuntiring?
   
2. 
   Turli jinsli sistemani qanday usullar yordamida ajratiladi?
   
3. 
   Stefan-Bolsman qonuni?
   
4. 
   Issiqlik о‘tkazish koeffitsiyenti qanday usul bilan hisoblanadi?
   
5. 
   Buglatish jarayoni nima maqsadda qullanadi?
   
6. 
   Kimyoviy jarayonning turlari va ularga tushuncha bering?
   
7. 
   Gidravlikada qanday qonunlar о‘rganiladi?
   
8. 
   Filtrlar qanday rejimda ishlaydi?
   
9. 
   Sentrifuga qaysi tenglama asosida hisoblanadi?
   
10. 
    Buglatish qurilmalari qanday tuzilishga ega?
    
11. 
    Suyuqlik oqimining harakati necha xil tartibda harakatlanadi?
    
12. 
    Aralashtirish jarayoni nima uchun qо‘llaniladi?
    
13. 
    Issiqlik balans tenglamasi qanday tuziladi?
    
14. 
    “Jarayonlar va qurilmalar» Fanning mazmuni. Jarayonlar va qurilmalar va qurilmalar faning kelib chiqishi va revojlanishi?
    
15. 
    Moddiy va issiqlik balans tenglamalari qanday ifodalanadi?
    
16. 
    Nyuton suyuqliklarining xossalari haqida tushuncha bering?
    
17. 
    О‘xshashlik nazariyasi qanday tenglamalar orqali tushuntiriladi?
    
18. 
    Siklonlar necha guruhga bо‘linadi?
    
19. 
    Qobiq turbali issiqlik almashinish qurilmasining ishlash jarayoni qanday bо‘ladi?
    
20. 
    Umumiy va foydali xaroratlar farqi kanday aniklanadi?
    
21. 
    Filtr tо‘siqlar qanday talablarga javob berishi lozim?
    
22. 
    Birinchi guruh mezonlari asosida qanday holatlar aniqlanadi?
    
23. 
    Elektrofiltrlarning ishlash jarayonini tushuntiring?
    
24. 
    Issiqlikning tarqalish turlari?
    
25. 
    Kup korpusli buglatish qurilmalarini xisoblash tartibi?
    
26. 
    Issiqlik о‘tkazuvchanlik. Furye qonuni?
    
27. 
    Gidrodinamika necha turga bо‘linadi?
    
28. 
    Filtrlash doimiyligi qaysi kattaliklar orqali ifodalanadi?
    
29. 
    Aralashtirishning necha xil usuli mavjud?
    
30. 
    Korpuslarning optimal soni qanday aniqlanadi?
    
31. 
    Filtrlash jarayoni haqida tushuncha?
    
32. 
    Nyutonning sovutish qonuni orqali qanday jarayon aniqlanadi?
    
33. 
    Issiqlik almashinish kо‘rilmalari nechaga bо‘linadi?
    
34. 
    Modda va energiyaningsaqlanish qonunlarida balans tenglamalarini tushuntiring
    
35. 
    O‘xshashlik mezonlari nechta guruh asosida tushuntiriladi?
    
36. 
    Aralashtirgich turlari haqida tushuntiring?
    
37. 
    Davriy ishlaydigan chuktirish qurilmalari?
    
38. 
    Ish jarayoniga kо‘ra issiqlik almashinish qо‘rilmalari necha tо‘rga bо‘linadi?
    
39. 
    Kimyoviy qurilmalar tayyorlashda materiallarga qо‘yiladigan talablar nimadan iborat?
    
40. 
    Qovushqoqlikni xarakterlovchi formulani tushuntirib bering?
    
41. 
    Sentrifugalash jarayoni qanday suyuqliklarni ajratishda qо‘llaniladi?
    
42. 
    Konvektiv issiqlik almashinish jarayonini tushuntiring?
    
43. 
    Qobiq turbali issiqlik almashinish qurilmasining ishlash jarayoni qanday buladi?
    
44. 
    О‘xshash hodisalar necha guruhga bо‘linadi?
    
45. 
    .Filtrlash jarayonida qanday chо‘kmalar hosil bо‘ladi?
    
46. 
    Asosiy jarayon turlari?
    
47. 
    Issiqlik almashinish qurilmalari nechaga bо‘linadi?
    
48. 
    Qobiq turbali qurilmalarning konstruksion turlari va qullanishi?
    
49. 
    Sistemaningmuvozanatqonunlariqaysiprinsiplarasosidatushuntiriladi?
    
50. 
    Reynoldsmezoniharakatrejiminingifodalanishinitushuntiring?
    
51. 
    Filtrlash qurilmalari texnologik maqsadlarga kо‘ra necha turga bо‘linadi?
    
52. 
    Issiqlik о‘tkazish koeffisienti qanday usul bilan hisoblanadi?
    
53. 
    Kondensatsiyalash deb nimaga aytiladi?
    
54. 
    О‘xshashlik nazariyasi nechta teorema asosida tushuntiriladi?
    
55. 
    Qattiq zarrachani chо‘kish tezligi qanday aniqlanadi?
    
56. 
    Jarayon turlarini tushuntiring?
    
57. 
    Gazlarni changdan tozalashda qaysi qurilmalardan foydalaniladi va tozalanish darajasi qanday aniqlanadi?
    
58. 
    Suyuqlikni oqishi qanday formula orqali aniqlanadi?
    
59. 
    Solishtirma issiqlik sig‘imi deganda nimani tushunasiz?
    
60. 
    Gazlar nima uchun changdan tozalanadi?
    
61. 
    Uchinchi guruh mezonlari asosida qanday holatlar aniqlanadi?
    
62. 
    Stoks tenglamasi orqali muhitning qaysi holati aniqlanadi?
    
63. 
    О‘xshashlik mezonlari?
    
64. 
    Gidrostatik bosimni formulalar asosida tushuntiring?
    
65. 
    Uchinchi guruh mezonlari asosida qanday holatlar aniqlanadi?
    
66. 
    Kimyoviyjarayonlarbir – biridanqandayfarqlanadi?
    
67. 
    Filrlash sikli necha bosqichdan iborat?
    
68. 
    ,zichlik va qovushqoqlikni tushuntiring?
    
69. 
    Filtrlash yuzasi qaysi formula asosida aniqlanadi?
    
70. 
    Furye qonuni orqali issiqlik о‘tkazuvchanlik koeffisienti qanday aniqlanadi?
    
71. 
    Reynoldsmezoniningо‘lchamsizkompleksiqandayaniqlanadi?
    
72. 
    Ikkinchi guruh mezonlari asosida qanday holatlar aniqlanadi?
    
73. 
    Nasoslarning turlarini tushuntiring?
    
74. 
    Stoks tenglamasi yordamida jarayonning qaysi holati aniqlanadi?
    
75. 
    Issiqlik almashinish qurilmalarining hisoblash tartibi necha qismdan iborat?
    
76. 
    CHо‘kish yuzasini qanday aniqlash mumkin?
    
77. 
    Siklonlarda gaz aralashmasiningtozalanishdarajasiqandayaniqlanadi?
    
78. 
    Linza kompensatorli issiqlik almashinish qо‘rilmasini ishlash prinsipi?
    
79. 
    Suyuqlikning oqish rejimi necha turda aniqlanadi?
    
80. 
    Sentrifugalar ajratish koeffisientiga kо‘ra necha guruhga bо‘linadi?Sentrifuga (rus. sentr — markaz va lot. fuga — qochish) — bir jinsli boʻlmagan birikmalar — suspenziyalar, emulsiyalar, shlamlar (kukunsimon togʻ jinslari) va boshqalarni markazdan qochma kuch taʼsirida tarkibiy qismlarga ajratuvchi apparat. Asosiy qismi oʻz oʻqi atrofida katta tezlikda aylanib turuvchi rotor (baraban) hisoblanadi. Ish prinsipiga koʻra, S. tindiruvchi va suzuvchi (filtrlovchi) turlarga boʻlinadi. Tindiruvchi S. suyultirilgan suspenziyalardagi suyuq fazani tindirish va konsentratsiyalangan suspenziyalardagi qattiq fazani choʻktirish uchun ishlatiladi. Suzuvchi S. tarkibida suyuq fazasi kam boʻlgan suspenziyalar va shlamlardan qattiq fazani suzib (ajratib) olish uchun ishlatiladi. Tuzilishiga koʻra, S.ning yaxlit rotorli va teshik-teshik (perforatsiyalangan) rotorli turlari boʻladi. Keyingisiga suzuvchi material krplanadi. S. yana uzluksiz ishlay-digan va davriy ishlaydigan xillarga ham boʻlinadi. Yuqori dispersli sistemalar va yuqori molekulyar birikmalar (mas, oqsillar) ni tadqiq qilishda ultratsentrifugalash apparatlaridan foydalaniladi.
    
81. 
    Konvektivissiqlikalmashinishjarayoniningkriterialtenglamasinitushuntiring?Konvektiv issiqlik berish nazariyasining asosiy vazifasi oqim yuvib o‘tadigan qattiq jism orqali o‘tadigan issiqlik miqdorini aniqlashdir. Issiqlikning yakuniy oqimi doimo temperaturaning pasayish tomoniga yo‘nalgan bo‘ladi.Issiqlik berishni amalda hisoblashda Nyuton qonunidan foydalaniladi.Bu tenglik 1701 yili I.Nyuton tomonidan olingan bo‘lib, Nyutonning konvektiv issiqlik berish qonuni deb aytiladi. Bu qonunga asosan suyuqlikdan devorga yoki devordan suyuqlikka o‘tadigan issiqlik miqdori Q issiqlik almashinuvida ishtirok etayotgan sirt F ga, temperatura tushishi tc – tdev ga va issiqlik almashinuv vaqti  ga proportsional bo‘ladi. Bu yerda tdev – devor sirtining temperaturasi; tc – devor sirtini yuvib o‘tadigan muhitning temperaturasi. Suyuqlik bilan qattiq jism orasidagi issiqlik almashinuvining konkret shart-sharoitlarini hisobga oluvchi proportsionallik koeffitsienti  issiqlik berish koeffitsienti deyiladi.formulada F= 1m2va =1 sek deb qabul qilsak, bir kvadrat metr yuzadan o‘tadigan issiqlik oqimining Vatt hisobidagi zichligini olamiz:
    
82. 
    О‘lchamlarni tahlil qilish usullari nimadan iborat?Fan-texikaning barcha sifalarida o`lchashning ahamiyati uzluksiz oshib bormoqda. Bu tabiiy holdir, tabiat va texnika fanlari sohasidagi harbir ilgari bosilgani qadam, har-bir kashfiyot. yangi mexanizm va mashinalarning yaratilishi, ko`p sonli turli o`lchashlar olib borishni taqazo etadi. Binobarin, o`lchashlar sifatiga bo`lgan talab oshib boradi, chunki ishonchli va sifatli hisoblashlarning ahamiyati juda kattadir.
    
83. 
    Elektrofiltrlarni ishlash prinsipi qanday?
    

Radiotexnika, avtomatika, telemexanika va elektr aloqa qurilmalarida chastota diapazoni keng bo‘lgan signallardan bitta yoki bir nechta chastotali signallarni ajratish kerak bo‘lib qoladi. Bu amallar elektr filtrlar yordamida bajariladi. Bunda o‘tish kengligi deb ataluvchi diapazondagi signallar susaymasligi, tutish kengligi deb ataluvchi diapazondagi signallar esa belgilangan sathgacha susayishi kerak bo‘ladi.), polosali (), to‘suvchi ( va chastota diapazonidagi signallarni o‘tkazib, diapazonda o‘tkazmaydi).

84. 
    Nyutonning ichki ishqalanish qonuni qaysi formula orqali aniqlanadi?Suyuqlikka taʼsir qiluvchi ichki ishqalanish kuchi eng sodda holda yassi tekislik boʻylab harakatida,yuzaga va harakat tezligi ga proporsional. Tekisliklar orasidagi masofaga esa teskari proporsional:Suyuqlik yoki gazning tabiatiga bogʻliq boʻlgan proporsionallik koeffitsiyentini dinamik qovushoqlik koeffitsiyenti deb ataladi. Bu qonuniyat 1687-yilda Isaak Nyuton tomonidan taklif etilgan va shuning uchun Nyutonning qovushoqlik qonuni deb ataladi. Ushbu qonun XIX asrda Kulonning burilma tarozida oʻtkazgan tajribalarida hamda Xagen va Puazeylning kapillyarlardagi suyuqlik harakatiga doir tajribalarida oʻzining eksperimetal isbotini topdi.Suyuqliklardagi ichki ishqalanishning quruq ishqalanishdan asosiy farqi shundaki, juda kichik miqdordagi tashqi kuch hamda ichki ishqalanish hisobiga jismlar oson harakatga keladi. Boshqacha aytganda ichki ishqalanish uchun tinchlikdagi ishqalanish tushunchasi mavjud emas. Shuningdek, faqatgina ichki ishqalanish hisobiga yuzaga kelgan harakat hech qachon toʻxtamaydi. Yaʼni ushbu harakat cheksiz sekinlashishi mumkin, lekin toʻxtamaydi.
    
85. 
    Filtratning gidravlik qarshiligi qaysi tenglama orqali aniqlanadi?Odatda, cho'kindi qatlamidagi kichik gözenek hajmi va filtrlovchi qism, shuningdek, suyuqlik fazasining gözeneklerdeki past tezligi tufayli, filtrasyon laminar mintaqada sodir bo'ladi deb taxmin qilishimiz mumkin. Tajribadan ko'rinib turibdiki, ushbu sharoitda filtrlash har qanday momentdagi bosim farqi bilan to'g'ridan-to'g'ri mutanosib, lekin suyuqlik fazasining yopishqoqligi va cho'kindi qatlami va filtrlovchi qismning umumiy gidravlik qarshiligiga teskari proportsionaldir. Odatda, filtrlash paytida cho'kindi qatlamining bosim farqi va gidravlik qarshiligi qiymatlari vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadiganligi sababli o'zgaruvchan filtrlash darajasi (m / s) differentsial shaklda ifodalanadi
    
86. 
    Ish jarayoniga kо‘ra issiqlik almashinish qurilmalari necha turga bо‘linadi?Sanoatda turli-tuman issiqlik almashinish qurilmalari qo׳llaniladi. Ish tamoyiliga ko׳ra issiqlik almashish qurilmalari uch turga bo׳linadi:1) yuzali issiqlik almashgichlar;2) aralashtiruvchi issiqlik almashgichlar; 3) regenerativ issiqlik almashgichlar. Yuzali issiqlik almashgichlarda issiqlik tashuvchi agentlar bir-biri bilan devor orqali ajratilgan va issiqlik birinchi issiqlik tashuvchi muhitdan ikkinchisiga ularn ajratuvchi devor orqali o׳tadi.Aralashtiruvchi qurilmalarda issiqlik tashuvchi agentlarning o׳zaro bevosita uchrashuvi va aralashuvi natijasida issiqlikning almashinishi yuz beradi.Regenerativ issiqlik almashgichlarda qattiq jismdan tashkil topgan bir xil yuza navbat bilan turli issiqlik tashuvchi agentlar orqali kontaktda bo׳ladi. Qattiq jism unga tegib otgan issiqlik tashuvchidan issiqlik olib isiydi; boshqa issiqlik tashuvchi o׳tganda esa qattiq jism o׳z issiqligini unga berib soviydi.
    
87. 
    issiqlik о‘tkazuvchanligi qanday aniqlanadi?Issiqlik o'tkazuvchanligi ma'lum o'lchamlarga ega bo'lgan bir hil tanadagi issiqlik uzatish jarayonini tavsiflaydi. Shuning uchun o'lchov uchun dastlabki parametrlar:
    

Issiqlik oqimining yo'nalishiga perpendikulyar yo'nalishdagi maydon.

Issiqlik energiyasining uzatilishi sodir bo'lgan vaqt.

Sinov namunasining alohida yoki bir-biridan eng uzoq qismlari orasidagi harorat farqi.

Issiqlik manbai kuchi.

Natijalarning maksimal aniqligini saqlab qolish uchun statsionar (o'z vaqtida belgilangan) issiqlik uzatish sharoitlarini yaratish talab etiladi. Bunday holda, vaqt omiliga e'tibor bermaslik mumkin.

88. 
    CHо‘ktirish jarayonini tushuntiring?Cho'ktiriluvchi modda va cho'ktiruvchi moddalar konsentratsiyalarimumkin qadar kichik bo'lishi kerak. Konsentratsiyalar qancha kichik bo'lsa, agregatsiya tezligi shuncha kichik bo'ladi va yirik kristall cho'kma hosil bo'lishi uchun imkoniyat yaratiiadi.2. Cho 'ktiruvchi eritmasi cho 'ktiriladigan modda eritmasiga oz-ozdan, asta-sekinlik bilan qo'shilishi kerak. Bunda eritmada cho'ktiruvchi miqdorining oshib ketishining oldi olinadi.3. Cho'ktirish jarayonida eritma uzluksiz bir xil tezlikda aralashtirib turilishi kerak. Aralashtirish cho'ktirish jarayonida cho'ktiruvchi qo'shilayotgan nuqtalarda cho'ktiruvchi miqdorining boshqa nuqtalardan ko'ra ortib ketishiga imkon bermaydi. Cho'ktirish uchun ishlatilayotgan asbob kristallanish markazining hosil bo'lishiga y o 'l qo'ymasligi kerak.
    
89. 
    Modellashtirishni bajarishda qanday shart – sharoit mavjud bо‘lishi lozim?Modellashtirish usuli - bu boshqa ob'ektning (modelning) xususiyatlarini o'rganish orqali ma'lum bir ob'ektning xususiyatlarini o'rganish uchun tadqiqot usuli, bu tadqiqot muammolarini hal qilish uchun qulayroq va birinchi ob'ekt bilan ma'lum bir yozishmalarda bo'ladi.
    

Modellashtirishning ishlab chiqilgan usullari orasida quyidagilar ajratilgan:
1. Tabiiy modellashtirish - bu maxsus tanlangan eksperimental sharoitda o'zi uchun namuna bo'lib xizmat qiladigan o'rganilayotgan ob'ektning o'zida o'tkaziladigan tajriba.

90. 
    Sentrifuganing foydali ish koeffisientini hisobga olgan holda quvvatning tо‘la sarfi qanday aniqlanadi? (рус. центр — марказ ва лот. fuga — қочиш) — бир жинсли бўлмаган бирикмалар — суспензиялар, эмульсиялар, шламлар (кукунсимон тоғ жинслари) ва б. ни марказдан қочма куч таъсирида таркибий қисмларга ажратувчи аппарат. Асосий қисми ўз ўқи атрофида катта тезликда айланиб турувчи ротор (барабан) ҳисобланади. Иш принципига кўра, Центрифуга тиндирувчи ва сузувчи (фильтрловчи) турларга бўлинади. Тиндирувчи Центрифуга суюлтирилган суспензиялардаги суюқ фазани тиндириш ва концентрацияланган суспензиялардаги қаттиқ фазани чўктириш учун ишлатилади. Сузувчи Центрифуга таркибида суюқ фазаси кам бўлган суспензиялар ва шламлардан қаттиқ фазани сузиб (ажратиб) олиш учун ишлатилади. Тузилишига кўра, Центрифуганинг яхлит роторли ва тешик-тешик (перфорацияланган) роторли турлари бўлади. Кейингисига сузувчи материал крпланади. Центрифуга яна узлуксиз ишлай-диган ва даврий ишлайдиган хилларга ҳам бўлинади. Юқори дисперсли системалар ва юқори молекуляр бирикмалар (мас, оқсиллар) ни тадқиқ қилишда ультрацентрифугалаш аппаратларидан foydalaniladi
    

91. 
    Changchо‘ktirishkamerasiningishlashjarayoninitushintiring?Kameraga yuborilaetgan chang aralash xavo tarkibidan chang zarrachalari markazdan kochma kuch asosida kameradagi tusik va devorlarga urilib, chukma xosil kiladi. Kamera 100 mkr. dan yukori bulgan kattik zarrachalarni ushlab kolishga ixtisoslashgan. Kameraga yuboriletgan xavo tezligi 1 m/sek gacha bulganda uning tozalash unumdorligi 60-80 % ni tashkil kiladi. Tezlik oshganda unumdorlik pasayadi va chukgan chang xarakatga kelib ikkilamchi ifloslanishni vujudga keltiradi. Kamera ketma-ket tozalash uslubi kullanilganda birlamchi tozalagich vazifasini utaydi. Kamera maxalliysanoat korxonalarida: paxta tozalash zavodlarida (changalok, barg, kum) tukimachilik ip yigiruv fabrikalarida (turli xil chikitlardan) egochni kayta ishlash korxonalarida (egoch kipiklaridan) tozalash uchun kullaniladi. Atmosfera xavosiga chikarilaetgan chang zarrachalaridan tozalashda ciklonlardan foydalaniladi. Ciklon suzi grekcha terminidan olingan bulib, aylanma xarakat ma`nosini bildiradi.Ciklon 1886 y. nemis ixtirochisi S.M.Mard tomonidan yaratilgan Ciklonlarga yuboriletgan iflos xavo tarkibidagi chang zarrachalari markazidan kochma kuch asosida ciklo devorlariga urilib bunkerga tuplanadi.
    
92. 
    Qobiq trubali qurilmalarning konstruksion turlari va qо‘llanilishi?Qobiq va quvur issiqlik eşanjörü iborat:
    

kirish va chiqish o'rta quvurlar bilan tarqatish palatasi;

o'rta kirish va chiqish quvurlari bilan issiqlik almashtirgichning qopqog'i(tanasi) ;

issiqlik uzatish quvurlari;

quvur panjaralari;

orqa (teskari) kameraQobiq va quvurli issiqlik almashinuvchining ishlash printsipi oddiy. Qurilma ommaviy axborot vositalarini ajratib turadi, jihoz ichida mahsulot aralashishi sodir bo'lmaydi. Issiqlik issiqlik tashuvchilar o'rtasida joylashgan quvurlar orqali uzatiladi. Ulardan biri quvurlar ichiga joylashtirilgan, ikkinchisi bosim ostida halqali qismga beriladi. Energiya tashuvchilar agregatsiya holatida farq qilishi mumkin - gaz, bug 'yoki suyuqlik.

93. 
    Mexanik jarayonlarni tushuntiring?Ishlab chiqarish jarayoni-xom-ashyo, materiallar, yarim tayyor mahsulotlar va kompaniyaga kiradigan tarkibiy qismlar tayyor mahsulot yoki xizmatga ma'lum miqdorda va belgilangan xususiyatlarga, sifatga va assortimentga ma'lum vaqt ichida aylantirilishi natijasida ishchilar va asbob-uskunalarning harakatlari majmui. Ishlab chiqarish jarayoni asosiy, yordamchi va xizmat ko'rsatish jarayonlaridan iborat.Korxonada ishlab chiqarish jarayonining texnik va tashkiliy-iqtisodiy xususiyatlari mahsulot turi, ishlab chiqarish hajmi, ishlatiladigan texnika va texnologiyalarning turi va turi, mutaxassislik darajasi bilan belgilanadi.
    
94. 
    Turli jinsli sistema deb nimaga aytiladi va ularning turlari haqida tushuntiring?Geterogen sistema (yun. heterogenes — har xil jinsli) — fizik xossalari yoki kimyoviy tarkiblari jihatdan har xil qismlar (turli fazalar)dan tuzilgan bir jinsli boʻlmagan fizik-kimyoviy sistema; oʻz xossalariga koʻra, ajratuvchi sirtlar bilan ajralgan turli qismlardan iborat boʻladi. G. s.ning bir fazasi bilan qoʻshni faza oʻrtasidagi yuzada sistemaning bir yoki bir necha xossasi (tarkibi, zichligi, kristall panjara parametrlari, elektr yoki magnit maydoni va h.k.) birdaniga oʻzgaradi. Suv va uning ustidagi suv bugʻi (agregat holatida farq bor), oʻzaro aralashmaydigan ikki suyuqlik — moy va suv (tarkibi farq qiladi) va h. k. G. s.ga misol boʻla oladi. Koʻpincha G. s. bilan gomogen (bir jinsli) sistema oʻrtasida keskin chegara yoʻq. Mexanik aralashmalar (suspenziyalar, emulsiyalar) bilan chin (molekulyar) eritmalar oraligʻi kolloid eritmalar bilan band. Kolloid eritmalarda erigan modda zarralari ularga faza tushunchasini tatbiq etib boʻlmaydigan darajada mayda boʻladi. "G. s." iborasi fizika va kimyoda, ayniqsa, kimyoviy termodinamikada keng qoʻllaniladi.
    
95. 
    Markazdan qochma kuchning qiymati qanday aniqlanadi?Markazdan qochma kuch - moddiy nuqta (jism) ning erkin harakatini cheklab, uni egri chiziq boʻylab harakatlanishga majbur etadigan kuch . Miqdor jihatdan mv2/p ga teng (t — jism massasi , x> — jism tezligi, r — moddiy nuqtaning egrilik radi-usi) va egrilik markazidan markazga intilma kuchga qarama-qarshi yoʻnalgan. Mac, arqonga bogʻlangan tosh (moddiy nuqta) gorizontal tekislikda aylantirilsa, markazga intilma kuch arqon tomondan toshga taʼsir etib, uni aylana boʻyicha harakatlanishga majbur etadi. Markazdan qochma kuch k. esa tosh tomondan arqonga taʼsir etib, arqonni taranglashtiradi va, hatto, uzishi mumkin.[1]
    
96. 
    Issiqlikning nurlanishi jismlarda qanday holatda kuzatiladi?Nurli issiqlik almashinuvi — jism ichki energiyasining nurlanish energiyasiga (fotonlar yoki elektromagnit toʻlqinlar energiyasiga) aylanishi, nurlanish yoʻli bilan energiyaning fazoga uzatilishi yoki jismlarga yutilishi. Boshqa turdagi issiqlik almashinuvlaridan farqi shuki, bu hodisa issiqlik almashinadigan sirtlarni ajratib turuvchi moddiy muhitsiz ham sodir boʻlishi mumkin, chunki nur elektromagnit nurlanish natijasida tarqaladi. Shaffofmas jism sirtiga tushadigan nur energiyasining bir qismi jismga yutiladi, bir qismi esa undan kaytadi. temperaturasi mutlaq nolga teng boʻlmagan har qanday jism qizdirilsa, oʻzidan energiya (nur) chiqaradi. Bir xil temperaturadagi jism nur chiqarish qobiliyatining mutlaq qora jism nur chiqarish qobiliyatiga nisbati jismning mutlaq qoralik darajasi deyiladi. Barcha jismlar uchun mutlaq qoralik darajasi 1 dan kichik. Nurli issiqlik almashinuvi a. tizimidagi har qanday jism nurlar oqimini qayta-radi va xususiy nurlar oqimini chiqaradi. Jism sirtidan ketadigan energiyaning umumiy miqdoriga effektiv nurlanish oqimi deyiladi. Jism yutgan energiyaning bir qismi tizimga xususiy nurlanish sifatida qaytadi. Shuning uchun Nurli issiqlik almashinuvi a.ni yutilgan va xususiy nurlar oqimi ayirmasi deb qarash mumkin. Nurli issiqlik almashinuvi a. metallurgiya, yadro energetikasi, raketa texni-kasi, kimyo texnologiyasi, quritish texnikasi, geliotexnika va boshqa sohalarda qoʻllanadi.[1]
    
97. 
    Siklonlarqandayusuldajoylashtiriladi?Siklon (texnikada) — havo (gaz) ni uning tarkibidagi muallaq qattiq zarralar (mas, suv tomchilari yoki chang)dan markazdan qochma kuch taʼsirida tozalash uchun moʻljallangan apparat. Tuzilishi past tomonga konussimon torayib boradigan silindrik korpus, korpusga urinma yoki spiralsimon tarzda oʻrnatiladigan patrubok va chiqish quvuridan iborat. Iflos havo (gaz) katta tezlikda patrubok orqali S.ning yuqori qismiga yuboriladi. Havo (gaz) aylanma harakatlanib, yuqoridan pastga spiralsimon uyurma hosil qilib tushadi. Shunda markazdan qochma inersiya kuchi taʼsirida muallaq qattiq zarralar (mas, chang zarralari) S. devoriga irgʻitiladi, havo (gaz) bilan birga korpus tagiga tushib, chiqish patrubogi orqali chiqadi. Tozalangan havo (gaz) chshdpp quvuri orqali harakatlanib, ichki uyurma hosil qiladi va tashqariga chiqib ketadi.
    

Havo (gaz)ning tozalanish darajasi apparatning geometrik oʻlchamlari va shakliga, chang (tomchi)ning xossalariga, -havo (gaz)ning oqimi tezligi (20– 25 m/s) va boshqa omillarga bogʻliq. S., asosan, sanoat korxonalarida qoʻllanadi.

98. 
    Kondensatsiyalanish nima?Kondensatsiya (lot. condensatio -quyuqlanish, zichlashish), kondensatlanish — 1) gazsimon holatdagi moddaning sovishi yoki siqilishi natijasida suyuq yoki qattiq holatga utishi. K. — bug'lanishning aksi. K. muayyan modda uchun kritik temperaturadan past temperaturadagina sodir boʻladi. Kritik nuqta bilan uchlama nuqta orasidagi temperaturaviy oralikda modda suyuq holatga, yanada pastroq temperaturalarda esa kristall holatga oʻtadi. Suyuq yoki kristall holatlar orasida muvozanatli K. yuz berib, gaz holatdan suyuq yoki qattiq holatga oʻtayotganida maʼlum miqdorda issiqlik ajraladi. Bu issiqlik moddaning shu temperatura va bosimda bugʻlanishiga sarflangan issiqlikka teng . K.ning solishtirma issikligi solishtirma bugʻlanish issikligiga teng . Bugʻlanish va K. bir vaqtda roʻy beradi. Qattiq jism yoki suyuqlik sirtida hosil boʻluvchi sirtq i K., aerozol, gaz ionlarining bugʻ hajmi ichida, bugʻning zichlashish joylaridagi zichlik fluktuatsiyasi (oʻrtacha qiymatdan ogʻishi) oqibatida hosil boʻluvchi hajmiy K. mavjud. Suv bugʻining kondensatlanishi natijasida atmosferada bulut, tuman, shud-ring va qirov hosil boʻladi. K. turli xil issiqlik almashinish apparatlarida qoʻllaniladi, u distillashnpt asosi hisoblanadi; 2) organik moddalar bir nechta molekulalarining birikish reaksiyasi; bunda, suv, ammiak va boshqa oddiy moddalar ajraladi.[1]
    
99. 
    Kimyoviyjarayonningifodalanishivaborishinitushuntiring?Kimyoviy texnologiya - tabi iy xom ashyo, sanoat chiqindilari, shuningdek, sintetik yarim mahsulotlarni kimyoviy yoʻl bilan qayta ishlab, isteʼmol mahsulotlari va ishlab chiqarish vositalariga aylantirishning iqtisodiy va ekologik jihatdan qulay usullari va jarayonlari haqidagi fan. Kimyoviy texnologiya usullari va jarayonlarining fizik-kimyoviy sharoitlarini tekshirish, texnologik jarayonlarning sxemalarini ishlab chiqish, asbob va uskunalarning tuzilishi va ularni tayyorlash uchun zarur materiallarni aniqlash Kimyoviy texnologiya ning vazifasidir. Har qanday Kimyoviy texnologiya jarayonining asosiy elementlari — xom ashyo, energiya, asbob va uskunalardir. Kimyo, metallurgiya, qurilish materiallari, yoqilgʻi, toʻqimachilik, koʻn, oziq-ovqat va boshqa sanoat tarmoqlarida Kimyoviy texnologiya usullaridan foydalaniladi. Bundan tashqari, ishlab chiqarish usullari va jarayonlarining umumiy, muhim asoslari va qonuniyatlarini oʻrganadigan umumiy Kimyoviy texnologiya ham mavjud. Kimyoviy texnologiya tayyor mahsulot olish maqsadida xom ashyo va yarim mahsulotni tayyorlash, uning holati, xossalari, shaklini maʼlum ishlab chiqarish vositalari yordamida oʻzgartirish usullari va jarayonlarini oʻrganadi. Kimyoviy texnologiya anorganiq moddalar texnologiyasi (kislota, ishqor, soda, tuz, mineral oʻgʻitlar va boshqa sanoati) va organiq moddalar texnologiyasi (sintetik kauchuk, plastmassa, kimyoviy tolalar, boʻyagich moddalar, spirt, organiq kislotalar va boshqa sanoati)ga boʻlinadi.[1
    
100. 
     Bug‘latish jarayoni nima?Bugʻlanish — moddalarning suyuq yoki qattiq agregat holatlaridan gaz holatiga oʻtish jarayoni. Bunda molekula suyuqlik (yoki qattiq jism)dan tashqariga bugʻlanib chiqishi uchun sirt chegarasidagi molekulalarning tortishish kuchini yengishi kerak. Undan tashqari, modda suyuq (yoki qattiq) holatdan bugʻ holatga oʻtayotganida hajmi kattalashadi. Bunda tashqi bosim kuchiga qarshi ish bajariladi. Bu ish suyuqdik (yoki qattiq jism) molekulalarining ichki energiyasi hisobiga bajariladi. Shuning uchun bugʻlanish paytida jism soviydi, qattiq jism suyuqlikka nisbatan sekin bugʻlanadi. Qattiq jismlarning suyuqlikka aylanmay buglanishi sublimatsiya deb ataladi.
     

Bugʻlanish issiqligi — muayyan tradagi suyuqlik massa birligining bugʻlanishi uchun zarur issiqlik miqdori. Odatda, bu miqdor solishtirma yashirin bugʻlanish issiqligi deb yuritiladi. Xalqaro birliklar tizimid" uning birligi 2LBugʻning kondensatsiyalanish i — suyuqlik (yoki qattiq jism) molekulalarining tartibsiz issiklik harakati tufayli bugʻ holatidan qaytadan suyuqlik (yoki qattiq jism)ga aylanish jarayoni. Bugʻning kondensatsiyalanishi bugʻlanishga teskari jarayon. Bugʻ suyuqlik (yoki qattiq jism) bilan muvozanatda boʻlishi yoki muvozanatda boʻlmasligi mumkin. Bugʻ va suyuqlik (yoki qattiq jism) bir-biriga chegaradosh boʻlganda muvozanatlashgan kondensatsiyalanish kuzatiladi.

101. 
     Suyuqlikoqiminingharakatinechaxiltartibdaharakatlanadi?Laminar oqimda suyuqlik yoki gaz oqimga nisbatan parallel ravishda qatlam-qatlam boʻlib siljiydi. Suyuqlik yoki gazlarning kichik tezlik bilan oqishi, oʻta qovushoq suyuqliklarning oqishi, shuningdek, kichik hajmdagi jismdan suyuqlikning ohista oqib oʻtishi va boshqalar laminar oqimga misol boʻladi. Suyuqliklarning ingichka (kapillar) naydan oqish paytida, podshipnikdagi moy qatlamida, jism sirtidan suyuqlik yoki gaz oqib oʻtayotganda shu sirt yaqinida hosil boʻluvchi chegara qatlamlarda va boshqalarda laminar oqimni kuzatish mumkin. Suyuqlik yoki gazlarning harakat tezligi osha borib, vaqtning maʼlum paytida laminar oqim tartibsiz turbulent oqimga aylanadi.Turbulent oqimda suyuqlik (gaz) ning ayrim zarralari murakkab trayektoriya boʻylab tartibsiz, beqaror harakat qiladi. Bunda oqimdagi har bir nuqta tezligi vaqt utishi bilan oʻzgaradi va pulsatsiya (jadal) tusida boʻladi. Bosimda ham pulsatsion oʻzgarish roʻy beradi, siqilayotgan suyuqlikning zichligi esa oʻzgaradi. Jadal tartibsiz aralashuv tufayli Turbulent oqim yuqori issiqlik uzatish, kimyoviy reaksiyalar (mas., yonish)ni tez tarqatish, tovush va elektromagnit toʻlqinlarni sochish, shuningdek, impulsni uzatish va shu sababli qattiq jismlarni aylanib oqayotganda ularga yuqori kuch taʼsir koʻrsatish xususiyatiga ega. Bunda Turbulent oqimlarda harakatlanuvchi jism (zarra, toʻlqin)lar anchagina katta qarshilikka uchrashi sababli kattagina energiya yoʻqotishlari sodir boʻladi. Turbulent oqim davrida harakat qilayotgan suyuqlikning ayrim massalari intensiv ravishda aralashib turadi.
     

102. 
     Aralashtirishjarayoninimauchunqо‘llaniladi?aralashmaning shakllantiruvchi K1 va K2 komponentlar sarfi 1-1 va 2-1 sarf ulchagichlar yordamida ulchanadi. SHchitda ikkilamchi ko’rsatuvchi va uzi yozar 1-2 va 2-2 asboblar joylashtirilgan bo’lib,ularning o’lchash natijalari nisbat rostlagichi 1-3ga uzatiladi. Masofadan turib boshqarish paneli1-4 orkali rostlagich asosiy K1 komponentning sarfiga bog’liq xolda yordamchi K2 komponent rostlovchi klapanning 1-5 ijrosi mexanizmiga ta’sir ko’rsatadi.Aralashma sifatini uzluksiz o’lchash imkoni bo’lganda aralashma sifati bo’yicha korreksiyalovchi ikki konturli ARS dan foydalanish mumkin. Aralashmaning sifati analizator 1-3 yordamida ulchanadi, shchitda asbob 3-2 yordamida nazorat kilinadi va tuzatish kirituvchi rostlagich 3-3 ga uzatiladi, u esa sarflarning berilgan nisbatini rostlagich 1-3 da o’zgartiradi. Avtomatlashtirish sxemasi K1 komponentning sarflanishini aralashtirgichdagi satxga bog’liq xolda rostlashni xam kuzda tutadi. Satx holatini datchik 4-1 ulchaydi va rostlagich 4-2 orkali K1komponentning rostlovchi klapanning ijro mexanizmi 4-4 ga ta’sir ko’rsatadi.
     
103. 
     Bug‘latish qurilmalarini ishlash prinsipi?Bug`latish qurilmalarida haroratlarning yo׳qotilishi yuz beradi, bu hol o׳z navbatida isituvchi bug` va bug`latilayotgan eritma haroratlari o׳rtasidagi farqning kamayishiga olib keladi. Haroratlarning yo׳qotilishi ∆ harorat depressiyasi ' ∆ , gidrostatik depressiya '' ∆ va gidravlik depressiya tashkil topgan bo׳ladi:Harorat depressiyasi deb bir xil bosimda olingan eritma qaynash harorati bilan toza erituvchi qaynash harorati o׳rtasidagi farqqa aytiladi. '∆ ning qiymati erigan modda va erituvchining fizik-kimyoviy xossalari, eritma konsentratsiyasi va bosimga bog`liq. Tajriba yo׳li bilan olingan∆ ning qiymati maxsus adabiyotlarda beriladi. Ko׳p bosqichli bug`latish Sanoatda eritmalarni quyuqlashtirish uchun ko׳p bosqichli bug`latish qurilmalari keng ishlatiladi.Bunday qurilmalar isituvchi bug`ning issiqligidan bir necha bor foydalanishga asoslangan. Bunda birinchi korpusga isituvchi bug` berilsa, ikkinchi korpusda isitish uchun birinchi korpusdan chiqayotgan ikkilamchi bug` ishlatiladi, uchinchi korpusni isitish uchun esa ikkinchi korpusdan chiqayotganikkilamchi bug` ishlatiladi va hokazo. Oxirgi korpusdan chiqayotgan ikkilamchi bug` kondensatorga yuboriladi.
     
104. 
     Sentrifugalash jarayoni qanday suyuqliklarni ajratishda qо‘llaniladi?Santrifüj - heterojen tizimlarni (masalan, suyuq - qattiq zarrachalarni) markazlashtiruvchi kuchlar yordamida zichlik bo'yicha fraktsiyalarga ajratish. Santrifüj santrifüj deb nomlangan apparatda amalga oshiriladi. Santrifüj cho'kmalarni eritmadan ajratish, ifloslangan suyuqliklarni ajratish, shuningdek emulsiyalarni santrifüj qilish uchun ishlatiladi (masalan, sutni ajratish). Uning kuchini oshirish uchun beton santrifüj ishlatiladi. Ultrasentrifugalar yuqori molekulyar moddalar va biologik tizimlarni o'rganish uchun ishlatiladi. Santrifüj kimyoviy, atom, oziq-ovqat va neft sanoatida qo'llaniladi.
     
105. 
     Konvektivissiqlikalmashinishjarayoninitushuntiring?Konvektiv issiqlik berish nazariyasining asosiy vazifasi oqim yuvib o‘tadigan qattiq jism orqali o‘tadigan issiqlik miqdorini aniqlashdir. Issiqlikning yakuniy oqimi doimo temperaturaning pasayish tomoniga yo‘nalgan bo‘ladi.Issiqlik berishni amalda hisoblashda Nyuton qonunidan foydalaniladi.Bu tenglik 1701 yili I.Nyuton tomonidan olingan bo‘lib, Nyutonning konvektiv issiqlik berish qonuni deb aytiladi. Bu qonunga asosan suyuqlikdan devorga yoki devordan suyuqlikka o‘tadigan issiqlik miqdori Q issiqlik almashinuvida ishtirok etayotgan sirt F ga, temperatura tushishi tc – tdev ga va issiqlik almashinuv vaqti  ga proportsional bo‘ladi. Bu yerda tdev – devor sirtining temperaturasi; tc – devor sirtini yuvib o‘tadigan muhitning temperaturasi. Suyuqlik bilan qattiq jism orasidagi issiqlik almashinuvining konkret shart-sharoitlarini hisobga oluvchi proportsionallik koeffitsienti  issiqlik berish koeffitsienti deyiladi
     
106. 
     Mexanik jarayonlarni tuо‘untiring?Mexanik jarayonlar - xom ashyoni mexanik qayta ishlash va qayta ishlash bilan bog'liq narsalar (masalan, yumshatish, maydalash, tasniflash, saralash va boshqalar) va qattiq jismlar fizikasining asosiy qonunlariga va erkin oqim nazariyasining asosiy qoidalariga bo'ysunadi. ommaviy axborot vositalari;
     
107. 
     Modellashtirish qanday kо‘rinishda amalga oshiriladi?Modellashtirish - bilish ob`ektlari (fizik hodisa va jarayonlar) ni ularning modellari yordamida tadqiq, qilish mavjud predmet va hodisalarning modellarini yasash va o`rganishdir.Modellash uslubidan hozirgi zamon fanida keng foydalanilmoqda. U ilmiy tadqiqot jarayonini yengillashtiradi, ba`zi hollarda esa murakkab ob`ektlarni o`rganishning yagona vositasiga aylanadi. Mavhum ob`ekt, olisda joylashgan ob`ektlar, juda kichik hajmdagi ob`ektlarni o`rganishda modellashtirishning ahamiyati katta. Modellashtirish uslubidan fizika, astronomiya, biologiya, iqtisod fanlarida ob`ektning faqat ma`lum xususiyat va munosabatlarini aniqlashda ham foydalaniladi.Modellarni tanlash vositalariga qarab uni uch guruhga ajratish mumkin. Bular abstrakt, fizik va biologik guruhlar.Abstrakt modellar qatoriga. matematik, matematik-mantiqiy va shu kabi modellar kiradi. Fizik modellar qatoriga kichiklashtirilgan maketlar, turli asbob va qurilmalar, trenajyorlar va shu kabilar kiritiladi.Modellarning mazmuni bilan qisqacha tanishib chiqamiz.1. Fizik model. Tekshirilayotgan jarayonning tabiati va geometrik tuzilishi asl nusxadagidek, ammo undan miqdor (o`lchami, tezligi, ko`lami) jixatidan farq qiladigan modellar, masalan, samolyot, kema, avtomobil, poyezd, GES va boshqalarning modellari fizik modelga misol bo`ladi.2. Matematik modellar tirik organizmlarning tuzilishi, o`zaro aloqasi, vazifasiga oid qonuniyatlarning matematik va mantiqiy-matematik tavsifidan iborat bo`lib, tajriba ma`lumotlariga ko`ra yoki mantiqiy asosda tuziladi, so`ngra tajriba yo`li bilan tekshirib ko`riladi.
     
108. 
     Gidrodinamika necha turgabо‘linadi?Gidrodinamika (qadimgi yunoncha rὕδω "suv" + dinamika) - bu ideal va haqiqiy suyuqlik va gazlarning harakatini va ularning qattiq moddalar bilan o'zaro ta'sirini o'rganadigan uzluksiz muhit va gidroaerodinamikaning fizikasi bo'limi. Uzluksiz muhitlar fizikasining boshqa sohalarida bo'lgani kabi, avvalambor, ko'p sonli alohida atom yoki molekuladan iborat bo'lgan haqiqiy muhitdan mavhum uzluksiz muhitga o'tish sodir bo'ladi, buning uchun harakat tenglamalari yoziladi.
     
109. 
     Mexanik jarayonlari?Mexanik jarayonlar quyidagilarga bo'linadi: saralash, saralash, aralashtirish, tozalash, maydalash, presslash, qoliplash, dozalash, non yopish, to'ldirish, to'ldirish, yumshatish.
     

Mexanik ishlov berish usullari mahsulotga mexanik ta'sir ko'rsatishga asoslangan usullarni o'z ichiga oladi. Mexanik ishlov berish usullari mahsulotlarda chuqur kimyoviy o'zgarishlarga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, tozalash va maydalashda mahsulot o'simlik to'qimalarining hujayralari shikastlanadi, ularning tarkibidagi havoning kislorod bilan aloqasi osonlashadi va fermentativ jarayonlar tezlashadi

110. 
     Issiqlik almashinish qurilmalari nechaga bо‘linadi?Ish tamoyiliga ko׳ra issiqlik almashish qurilmalari uch turga bo׳linadi:1) yuzali issiqlik almashgichlar;2) aralashtiruvchi issiqlik almashgichlar;3) regenerativ issiqlik almashgichlar. Yuzali issiqlik almashgichlarda issiqlik tashuvchi agentlar bir-biri bilan devor orqali ajratilgan va issiqlik birinchi issiqlik tashuvchi muhitdan ikkinchisiga ularni ajratuvchi devor orqali o׳tadi.Aralashtiruvchi qurilmalarda issiqlik tashuvchi agentlarning o׳zaro bevosita uchrashuvi va aralashuvi natijasida issiqlikning almashinishi yuz beradi.Regenerativ issiqlik almashgichlarda qattiq jismdan tashkil topgan bir xil yuza navbat bilan turli issiqlik tashuvchi agentlar orqali kontaktda bo׳ladi. Qattiq jism unga tegib o׳tgan issiqlik tashuvchidan issiqlik olib isiydi; boshqa issiqlik tashuvchi o׳tganda esa qattiq jism o׳z issiqligini unga berib soviydi.
     
111. 
     Konvektiv issiqlik almashinish jarayoni nima?Gaz yoki suyuqlik markazlarining bir joydan ikkinchi joyga siljishida issiqlikning uzatilish jarayoni konvektsiya deyiladi. Konvektsiya (lotincha canvectia – keltirish) sochiluvchan, suyuq va gazsimon moddalar qatlamlari zarralarining tartibsiz harakatida namoyon bo‘ladi. Shuning uchun zarralari oson siljiydigan muhitdagina konvektsiya sodir bo‘lishi mumkin. Issiqlikning konvektiv va molekulyar uzatilishining birgalikda ta’sir etishi tufayli bo‘ladigan issiqlik almashinish konvektiv issiqlik almashinish deyiladi. Boshqacha aytganda, konvektiv issiqlik almashinuvi bir vaqtning o‘zida ikki usul: konvektsiya va issiqlik o‘tkazuvchanlik yo‘li bilan amalga oshiriladi. Harakatlanuvchi muhit va uning boshqa (qattiq jism, suyuqlik yoki gaz) bilan chegara sirti orasidagi konvektiv issiqlik almashinuviga issiqlik berish deyiladi.
     
112. 
     Nuyuton va nonyuton suyuqliklar?K o‘pchilik suyuqliklarga qovushqoqlik tezlik gradientiga bog‘liq bo‘lmaydi,
     

bunday suyuqliklar (9.1) N yuton tenglamasiga bo ‘ysunadi, s h u sababli ular Nyuton suyuqliklari deyiladi. (9.1) tenglamaga bo'ysunm aydigan suyuqliklar nonyuton suyuqliklar deyiladi. Ba’zan N yuton suyuqliklari qovushqoqligini normal, nonyuton suyuqliklarinikini esa anomal deb ataladi.M urakkab va yirik molekulalardan iborat suyuqliklar, masalan, polimerlar eritm asi, m olekula va zarrach alarn in g bog‘lanishlari tufayli hosil b o ig a n faz o v iy s tr u k t u r a l a r n o n y u to n su y u q lik la ri h is o b la n a d i. U la rn in g qovushqoqligi bir xil sh aro itlard a oddiy suyuqliklarnikiga q ara g a n d a k o ‘p m a rta k a tta d ir. Bu su y u q lik lar qovushqoqligining o rtish ig a sabab shuki, u la rn in g o q ish i p a y tid a sa rfla n a d ig a n tash q i k u c h la rin n g ishi fa q a t suy u q lik n in g q o v u sh q o q lig in i, y a ’ni N y u to n qo vu sh q o q lig in i yengish u ch u n g in a em as, balk i stru k tu ra sin i buzish uchun ham sarflanad i. Q on nonyuton suyuqlik hisoblanadi

113. 
     Gazlarni changdan tozalashda qaysi qurilmalardan foydalaniladi va tozalanish darajasi qanday aniqlanadi?Quritish qismida chiqadigan gazlarni nam tozalash. Murakkab o'g'itlarni olish jarayoni granulyatsiya va sotiladigan mahsulotni quritish bosqichi bilan tugaydi. Amaldagi zavodlarda o'g'itni granulyatsiya qilish va quritish jarayoni granulyator va quritgichlarda alohida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, quritadigan barabandan katta miqdordagi changga ega gazlar chiqariladi. Quruq akkumulyator siklonlari gazlarni changdan tozalash uchun ishlatiladi, qoldiq chang miqdori esa 200 mg / m3 va undan yuqori. [...]
     

Gazlarni changdan tozalash vazifalari silindrsimon (TsN-11, TsN-15, TsN-24, TsP-2) va konusning (SK-TsN-34, SK-TsN-34M

114. 
     Gidrostatik bosimni formulalar asosida tushuntiring?Agar siqilmaydigan suyuqlik muvozanatda bo'lsa, gorizontal bosim har doim bir xil bo'ladi. Suyuqlikning erkin yuzasi har doim gorizontal bo'ladi, faqat idish devorlari yaqinidagi joy bundan mustasno. Siqilmaydigan suyuqlikda zichlik bosimga bog'liq emas. Agar suyuqlikning silindrsimon ustunining kesmasi S bo'lsa, ustunning balandligi h, suyuqlikning zichligi r bo'lsa, u holda bu ustunning og'irligi (P):
     

P = rShSh (2).

(1) ga muvofiq, suyuqlik ustuni tagidagi bosim quyidagicha bo'ladi:
p = PS = rgh (3

115. 
     Uchinchi guruh mezonlari asosida qanday holatlar aniqlanadi?
     
116. 
     Maydalashning moxiyati nimadan iborat?
     
117. 
     Massa almashinishda umumiy tushunchalar (massa almashinish asoslari, absorbstiya, ekstrakstiya, adsorbstiya, quritish, kristallanishBir yoki bir necha komponentlarni binar yoki murakkab aralashmalarda bir fazadan ikkinfchi fazaga o’tishida ro’y bergan jarayonlar massa almashinish jarayoni deb yuritiladi (masalan, gazdan gazga,suyuqlikdan gasga, qattiq jismdan suyuqlik yoki gazga). Odatda, komponentlarning bir fazadan ikkinchisiga o’tishi molekulyar yoki turbulent diffuziya orqali sodir bo’ladi. Shuning uchun, bu jarayonlar diffuzion jarauonlar deb ataladi.Massa almashinish jarayonlari faol komponent va inert tashuvchi fazalar bilan xarakterlanadi. Faol komponent – bu fazadan fazaga o’tuvchi massa, inert tashuvchilarning miqdori esa, jarayon davomida o’zgarmaydi.).
     
118. 
     Haydash va rektifikatsiya jarayonlarining umumiy tushunchalari (engil uchuvchan, qiyin uchuvchan, distillyat, kub qoldig`i).Bunday jarayonlar suyuq gomogen aralashmalarni suyuqlik oqimi va aralashmani bug`latish paytida hosil bo׳ladigan bug` bilan o׳zaro ta’siri yordamida komponentlarga ajratishga asoslangan. Suyuq va bug` fazalar orasida komponentlarning o׳zaro almashinish yo׳li bilan suyuqlik aralashmalarini ajratish jarayoni haydash deb ataladi. Bu jarayon issiqlik ta’sirida ikki xil usul bilan olib boriladi: oddiy haydash (distillyatsiya) va murakkab haydash (rektifikatsiya). Sanoatda rektifikatsiya suyuq aralashmalarni komponentlarga ajratish, o׳ta toza suyuqliklarni olish va boshqa maqsadlar uchunqollaniladi.Suyuqliklarni ekstraksiyalash. Biror suyuqlikda erigan moddani tanlab ta’sir qiluvchi boshqa suyuqlik yordamida ajratib olish jarayoni ekstraksiyalash deb ataladi. Bunday jarayonda bir yoki bir necha komponent bir suyuq fazadan ikkinchi suyuq fazaga o׳tadi. ekstraksiya jarayonini amalga oshirish erituvchini to׳g`ri tanlashga bog`liq. Erituvchi suyuq aralashma bilan aralashib ketmasligi kerak yoki bo׳lmasa qisman aralashib ketadigan bo׳lishligi mumkin.
     
119. 
     Ekstraksiya jarayonini tashkil etish usullari (bir pog’onali, ko`p pog’onali qarama-qarshi yo`nalishli va ko`p pog’onali o`zaro kesishgan yo`nalishli).Amaliyotda suyuqlik aralashmalarini ekstraksiyalashning quyidagi usullari qo׳llaniladi:1) dastlabki aralashma va ekstragentni bir marotaba kontaktiga asoslangan jarayon (bir pog`onali ekstraksiyalash);2) har bir pog`onada toza erituvchi ishlatish yo׳li bilan ekstraksyalash (ko׳p pog`onali ekstraksiyalash); 3) bitta yoki ikkita erituvchi yordamida qarama-qarshi oqim bilan ko׳p bosqichli ekstraksiyalash (ko׳p pog`onali ekstraksiyalash). Birinchi va ikkinchi usullar kichik hajmli ishlab chiqarishlarda hamda laboratoriya sharoitlarida qo׳llaniladi.Sanoat miqyosida uchinchi usuldan, ya’ni fazalarning qarama-qarshi oqimidan foydalaniladi. Qaysi bir usul qo׳llanishidan qat’iy nazar, ekstraksiyalash jarayoni erituvchini regenerasiya qilish bilan birga olib boriladi. Regenerasiyaning maqsadi eritmalar tarkibidagi kerakli komponentlarni ajratib olish va erituvchilarni qaytadan ishlatishdan iboratdir. Bir pog`onali ekstraksiyalashning sxemasi 28.1-rasmda tasvirlangan. Dastlabki eritma F va erituvchi S aralashtirgich 1 ga beriladi,
     
120. 
     «Qattiq jism - suyuqlik» sistemasida ekstrakstiyalash umumiy tushunchalar (ishqorlanish, eritish).Qattiq jismlarni ekstraksiyalash va eritish jarayonlarini amalga oshirish uchun ishlatiladigan qurilmalarga quyidagi talablar qo׳yiladi: 1)  qurilmaning ish hajmi birligiga to׳gri kelgan ekstraktning miqdori, ya’ni solishtirma ish unumi katta bo׳lishi kerak;  2) hosil bo׳layotgan eritmaning konsentratsiyasi iloji boricha yuqori bo׳lishi zarur; 3) oxirgi eritma hajmi birligiga to׳gri kelgan energiya sarfi kam bo׳lishi lozim. Ekstraktor va eritkichlar davriy va uzluksiz ishlaydigan qurilmalarga bo׳linadi. Fazalarning o׳zaro yo׳nalishiga ko׳ra, ular to׳g`ri yo׳nalishli, qarama-qarshi yo׳nalishli va aralash yo׳nalishli qurilmalarga ajratiladi. Suyuqlikning qattiq zarrachalar atrofini aylanib o׳tish tezligini hosil qilish usuliga ko׳ra, o׳zgarmas qatlamli, mexanik aralashtirgichi bo׳lgan qatlamli va mavhum qaynash qatlamli qurilmalarga bo׳linadi. Davriy ishlaydigan qurilmalarning ish unumi kichik bo׳lganligi sababli ular kichik hajmli ishlab chiqarishlarda ishlatiladi. Sanoatda asosan uzluksiz ishlaydiga qurilmalardan keng foydalaniladi. Ekstraktorlar va eritkichlar prinsipial jihatdan bir-biridan farq qilmaydi. Agar qurilma qattiq jismlari ekstraksiyalash uchun ishlatilsa, ekstraktor deb ataladi, agarda bu qurilma qattiq moddalarni eritish uchun ishlatilsa, bu holda eritkich deb yuritiladi. Qattiq jismlarni ekstraksiyalash va eritish jarayonlarini amalga oshirish uchun ishlatiladigan qurilmalarga quyidagi talablar qo׳yiladi: 1)  qurilmaning ish hajmi birligiga to׳gri kelgan ekstraktning miqdori, ya’ni solishtirma ish unumi katta bo׳lishi kerak; 2) hosil bo׳layotgan eritmaning konsentratsiyasi iloji boricha yuqori bo׳lishi zarur; 3) oxirgi eritma hajmi birligiga to׳gri kelgan energiya sarfi kam bo׳lishi lozim. Ekstraktor va eritkichlar davriy va uzluksiz ishlaydigan qurilmalarga bo׳linadi. Fazalarning o׳zaro yo׳nalishiga ko׳ra, ular to׳g`ri yo׳nalishli, qarama-qarshi yo׳nalishli va aralash yo׳nalishli qurilmalarga ajratiladi. Suyuqlikning qattiq zarrachalar atrofini aylanib o׳tish tezligini hosil qilish usuliga ko׳ra,o׳zgarmas qatlamli, mexanik aralashtirgichi bo׳lgan qatlamli va mavhum qaynash qatlamli qurilmalarga bo׳linadi. Davriy ishlaydigan qurilmalarning ish unumi kichik bo׳lganligi sababli ular kichik hajmli ishlab chiqarishlarda ishlatiladi. Sanoatda asosan uzluksiz ishlaydigan qurilmalardan keng foydalaniladi. Ekstraktorlar va eritkichlar prinsipial jihatdan bir-biridan farq qilmaydi. Agar qurilma qattiq jismlari ekstraksiyalash uchun ishlatilsa, ekstraktor deb ataladi, agarda bu qurilma qattiq moddalarni eritish uchun ishlatilsa, bu holda eritkich deb yuritiladi. Kristallanish statikasi va kinetikasi (to’yingan eritma, o’ta to’yingan, kristallarning o’sishi).
     
121. 
     Massa o’tkazish kinetikasi (fazalar qoidasi, tarqalish koeffistienti, massa o’tkazishning asosiy tenglamasi, massa o’tkazish koeffistienti).
     
122. 
     Absorberlar konstrukstiyalari (sirtiy va yupqa qatlamli absorberlar; nasadkali absorberlar; barbotajli absorberlar; purkovchi absorberlar).
     
123. 
     Ekstraktorlar konstrukstiyalari (aralashtirib - tindiruvchi; differenstial kontaktli va pog’onali yoki seksiyali).
     
124. 
     Eritish jarayoni statikasi va kinetikasi (eruvchanlik, qattiq jism kovaklariga diffuziyasi, ajratib olinayotgan moddalarni eritish).
     
125. 
     Massa o’tkazishning asosiy qonunlari (molekulyar diffuziya, turbulent diffuziya, massa berishning asosiy qonuni).
     
126. 
     Ekstraksiya jarayonida massa o’tkazish (dispersion, dispers, Fikning 2-qonuni).
     
127. 
     Quritish jarayoni umumiy tushunchalar (konvektiv, kontaktli, radiastion,dielektrik,sublimastion).Nam  materiallarni  qurituvchi  agent  yordamida  suvsizlantirish  jarayoni  quritish  deb ataladi. Bu jarayonda namlik buglanish yuli bilan qattiq faza tarkibidan gaz (yoki bug) fazasiga o’tadi.  Nam  materiallarni  quritish  jarayonining  sanoatda  tashqil  etish  katta  ahamiyatga  ega. Quritilgan  materiallarni  transport  vositasida  o’zatish  arzonlashadi,  ularning  tegishli  xossalari yaxshilanadi,  qurilma  va  quvurlarning  korroziyaga  uchrashi  kamayadi.  Materiallarni  uch  xil usulda: mexaniq, fizik-kimyoviy va issiqlik yordamida suvsizlantirish mumkin.  Mexaniq  usul  bilan  suvsizlantirish  tarkibida  ko’p  miqdorda  suv  to’tgan  materiallarni quritish  uchun  ishlatiladi.  Bu  usul  bilan  suvsizlantirishda  namlik  siqish  yoki  sentrifugalarda markazdan  qochma  kuch  tasirida  ajratib  olinadi.  Odatda  mexaniq  yul  bilan  namlikni  ajratish materiallari  suvsizlantirishda  birinchi  bosqich  hisoblanadi.  Mexaniq  suvsizlantirishdan  sochng yana  bir  qism  namlik  qoladi,  bu  qolgan  namlikni  issiqlik  yordamida,  ya’ni  quritish  yuli  bilan ajratib chiqariladi. Fizik kimyoviy  usul  bilan  materiallarni  suvsizlantirish,  asosan  laboratoriya  sharoitlarida ishlatiladi. Bu usul suvni  o’ziga tortuvchi  moddalar (masalan, sulfat kislota, kalsiy xlorid) dan foydalanishiga  asoslangan.  Yopiq  idish  ichida  suvni  tortuvchi  modda  ustiga  nam  material joylashtirish yuli bilan uni suvsizlantirish mumkin. Issiqlik  tasirida  suvsizlantirish  (quritish)  sanoatning  turli  sohalarida  keng  ishlatiladi. Quritish ko’pchilik ishlab chiqarishlarning oxirgi, ya’ni tayyor mahsulot olishdan oldingi jarayon hisoblanadi.  Ayrim  ishlab  chiqarishlarda  materiallarni  suvsizlantirish  ikki  bosqichdan  iborat bo’lib, namlik avval arzon jarayon hisoblangan mexaniq usul bilan, sochngra qolgan namlik esa quritish yo’li bilan ajratiladi. Bunda jarayonning samaradorligi ortadi. 
     

Quritish ikki xil (tabiiy  va sunchiy)  yo’l bilan olib boriladi. Materiallarni  ochiq havoda suvsizlantirish  tabiiy  quritish  deyiladi,  bu  jarayon  o’zoq  vaqt  davom  etadi.  Sanoatda materiallarni suvsizlantirish uchun sunchiy quritish usuli ishlatiladi, bu jarayon maxsus quritkich qurilmalarda olib boriladi. 

Quritilishi lozim bo’lgan materiallar uch turga bo’linadi: 

qattiq (donali, bo’lak bo’lakli, zarrachali); pastasimon; suyuq (eritmalar, suspenziyalar). 

Issiqlik  tashuvchi  agentning  quritilayotgan  material  bilan  o’zaro  kontakt  qilish  usuliga ko’ra quritish quyidagi turlarga bo’linadi: 

1) konvektiv quritish nam material bilan qurituvchi agent tochgridan-tochgri o’zaro aralashadi; 

2)  kontaktli  quritish  issiqlik  tashuvchi  agent  va  nam  material  o’rtasida  ularni  ajratib  turuvchi devor bo’ladi; 

3) radiasiyali quritish issiqlik infraqizil nurlar orqali tarqaladi; 

4) dielektrik quritish material yuqori chastotali tok maydonida qizdiriladi; 

5) sublimatsiyali quritish material mo’zlagan holda, yuqori vakuum ostida suvsizlantiradi. Oxirgi uchta usul sanoatda nisbatan kam ishlatiladi va odatda quritishning maxsus usullari deb yuritiladi. Sanoatda asosan quritishning konvektiv usuli keng qo’llaniladi. 

Nam havoning asosiy xossalari 

128. 
     Kristallanish usullari (eritmalardagi erituvchining bir qismini bug`latish, eritma temperaturasini o’zgartirib kristallash, kombinastiyalangan usullardan foydalanib kristallash).
     
129. 
     Massa almashinish jarayoni mexanizmi (massa o’tkazish, additivlik tenglamalar).
     
130. 
     Haydash va rektifikatsiya jarayonlarining nazariy asoslari (binar aralashma, ideal aralashmalar, Konovalovning qonunlari).
     
131. 
     Ekstraktorlar konstrukstiyalari (aralashtirib - tindiruvchi; differenstial kontaktli va pog’onali yoki seksiyali.).
     
132. 
     Desorbsiya jarayoni (suv bug`i, temperatura).
     
133. 
     Kimyoviy jarayonlar umumiy tushunchalar (reaktorlar, diffusion, kinetik).
     
134. 
     Oddiy haydash jarayoni (frakstiyali haydash, deflegmastiya bilan haydash, suv bug`i bilan haydash, molekulyar haydash).
     
135. 
     Adsorbentlar turlari va xarakteristikalari (faollangan ko’mir, silikagellar, alyumogellar, seolitlar, stellyuloza, ionitlar, mineral tuproq).
     
136. 
     Ramzinning nam havo I-x diagrammasi (nam havo absolyut va nisbiy namlik, nam saqlash, entalpiya).
     
137. 
     Kimyoviy aylanishlar davridagi muvozanat (massalar ta’sir qonuni, muvozanat konstantasi, Vant-Goffning izobar tenglamasidan).
     
138. 
     Massa almashinish jarayonlarining modellari (yupqa qatlamli model, diffuzion chegaraviy qatlamli model )
     
139. 
     Adsorbstiya jarayoni muvozanati (adsorbstiya izotermalari, Le-Shatele prinstipi).
     
140. 
     Quritish jarayoni statikasi (suv bug`i yoki suv bug`i - gaz aralashmasidan).
     
141. 
     Kimyoviy jarayonlar kinetikasi (kimyoviy reaktsiyalar tezligi, reaktsiyaning tezlik konstantasi, uzluksiz jarayonlar harakatga keltiruvchi kuchi).
     
142. 
     Absorbsiya jarayonlari umumiy tushunchalari (absorbtiv, absorbent, fizik va kimyoviy absorbsiya).
     
143. 
     Rektifikatsiya jarayonini tashkil etish usullari (uzluksiz ishlaydigan, ko`p komponentli eritmalar, davriy ishlaydigan rektifikastion kolonna).
     
144. 
     Rektifikatsiya jarayoni (asadkali yoki tarelkali kolonnalar).
     
145. 
     Reaktorlar konstrukstiyalari (davriy ishlaydigan reaktorlar, uzluksiz ishlaydigan reactor, yarim uzluksiz reaktorlar).
     
146. 
     Absorbsiya jarayonining fizik asoslari (erkinlik darajasi, Genri konstantasi).
     
147. 
     Adsorbstiya jarayonini tashkil etish usullari (qo’zg`almas va harakatchan qatlamli sxemalar).
     
148. 
     Kristallanish jarayoni (eritish, polimorfizm, kristallogidratlar).
     
149. 
     Reaktorlarning aralashtirish va issiqlik almashinish moslamalari (aralashtirish, bevosita va bilvosita).
     
150. 
     Adsorbstiya jarayonining umumiy tushunchalari (absorbtiv, absorbent, fizik va kimyoviy absorbsiya).
     
151. 
     Kristallizatorlar konstrukstiyalari (mexanik aralashtirgichli va zmeevikli vertikal, stilindrik).
     
152. 
     Adsorberlar konstrukstiyalari (sirtiy va yupqa qatlamli absorberlar; nasadkali absorberlar; barbotajli absorberlar; purkovchi absorberlar).
     
153. 
     Ekstraksiya jarayonida massa o’tkazish (dispersion, dispers).
     
154. 
     Absorbsiya jarayonini olib borish usullari (parallel yo’nalishli, qarama - qarshi yo’nalishli, bir pog`onali, qisman restirkulyastiyali, ko’p pog`onali, qisman restirkulyastiyali).
     
155. 
     Ishqorlab ajratish ekstraktorlarining konstrukstiyalari (o`zgarmas, mexanik aralashtirgichi bo`lgan va mavhum qaynash qatlamli ekstraktorlar).
     
156. 
     Adsorbstiya jarayonining umumiy tushunchalari (adsorbtiv, adsorbent, fizik va kimyoviy adsorbstiya).
     
157. 
     Quritish jarayoni statikasi(suv bug`i yoki suv bug`i - gaz aralashmasidan).
     
158. 
     Quritish jarayonini tashkil etish usullari (havoni ko’p marta oraliqisitish yo’li bilan quritish, ishlatilgan havoni qisman restirkulyastiya qilish yo’li bilan quritish, ishlatilgan havodan ko’p marta foydalanish yo’li bilan quritish).
     
159. 
     Quritkichlar konstrukstiyalari (kamerali, tunnelli, lentali, shaxtali, sirtmoqli, mavhum qaynash qatlamli, barabanli, tebranma, jo’vali, purkovchi, pnevmatik, ikki pog`onali).
     
160. 
     Quritish jarayonini tashkil etish usullari (havoni ko’p marta oraliqisitish yo’li bilan).
     
161.