Yarimo‘tkazgichdagi toklar


Download 13.44 Kb.
Sana17.12.2022
Hajmi13.44 Kb.
#1025921
Bog'liq
Document


Yarimo‘tkazgichdagi toklar
D reyf toki. Tashqi elektr maydon bo'lmaganda o ‘tkazuvchanlik
elektronlari va kovaklari yarimo‘tkazgich hajmida o ‘rtacha issiqlik
tezligi QT = ( 3 k T / m ) V2 {T=300 К bo'lganda Эт « Ю5 m/s) bilan
harakat qiladilar.
Elektron va kovaklar harakat davomida fononlar bilan yoki kristall
panjaraning turli nuqsonlari: tugunlar orasida joylashgan atomlar, bo‘sh
tugunlar, kiritmalar atomlari va boshqalar bilan to‘qnashadilar. Issiqlik
ta’sirida kristall atomlarining tebranuvchan harakati natijasida ularning
zichlashuvi yoki siyraklashuvi fonon deb ataladi.
Elektron va kovaklar to‘qnashganda sochiladi, ya’ni o‘z harakat
yo‘nalishini va tezligini o ‘zgartiradi. To'qnashish jarayonida elektron va
kovaklar kristall panjaraga berayotgan energiya uni qizdiradi. Muvozanat
holatda zaryad tashuvchilarning ixtiyoriy yo‘nalishdagi tezligi #,.=0.
Elektronlaming yarimo‘tkazgich hajmidagi harakatini o'rtacha erkin
yugurish uzunligi Я orqali ifodalash qulay. 0 ‘rtacha erkin yugurish
uzunligi deb, elektronning ikkita ketma-ket to‘qnashishlari orasida bosib
o ‘tgan masofaning o'rtacha uzunligiga aytiladi. Agar elektron har
to'qnashganda o‘z tezligini (energiyasini) to‘liq yo‘qotsa, unda
1 = (1.25)
bu yerda: т ~ elektronning ketma-ket to'qnashuvlar orasidagi o'rtacha
erkin yugurish vaqtiy Xaotik harakatlanayotgan elektronlarga maydon ta ’sir etganda
ularning maydon yo‘nalishi bilan aniqlanadigan harakati boshlanadi.
Natijada, elektronlarning yo‘nalgan harakati paydo bo'Iib, dreyf toki
deb ataluvchi tok hosil bo‘ladi.
Nyuton qonuniga muvofiq o ‘rtacha erkin yugurish vaqti rn
davomida elektronlarning dreyf tezligi
1
Я ~~ г г
v n»= ~ i ~ ~ T"E
= ^ E d -27)
hdr
2 m
n
bo'ladi. Bu yerda: q — elektron zaryadi, mn — elektronning effektiv
1 q —
massasi, /u„ = --------- T„ ~~ elektronlar harakatchanligi.
2 m „
Yuqoridagidek fikrlab, kovaklarning dreyf tezligi va harakatchanligi
uchun quyidagi ifodalarni yozish mumkin:
” » Г - \ т 7'Е = И' Е - 0.28)
I _ £
2 m.
bu yerda: /лп = ~ ~ — тр —
kovaklar harakatchanligi.
p
Germaniy, kremniy va arsenid galliylar uchun kiritmalar
konsentratsiyasi /V-Н О 16 sm-3 bo‘lganda elektronlar va kovaklarning
harakatchanligi hamda effektiv massalarining xona temperaturasidagi
qiymatlari 1.2-jadvalda keltirilgan. Bunda elektronning asl massasi
(/и =9,11T0"2S g.) birlik effektiv massa sifatida qabul qilingan.
Elektronlar va kovaklar effektiv masalarining qiymatlari har xilligi
hisobiga, ularnig harakatchanliklari ham turlicha (|.i„>nr) bo'ladi.
Zaryad tashuvchilar dreyf tezligi ularning harakatchanligiga
proporsional bog'langanligi (1.25) va (1.27) ifodalardan ko'rinib turibdi.
Shuning uchun n — arsenid galliy asosida yaratilgan yarimo'tkazgich
asboblarning tezkorligi, n — kremniyda yaratilgan asboblar tezkorligiga
nisbatan, taxminan 6 marta yuqori.
(1.27) va (1.28) ifodalar yarimo'tkazgichga ta ’sir etayotgan elektr
maydon kuchlanganligi biror EKR qiymatdan ortmagan holda Eya'ni zaryad tash u v ch ilar harakatchanligi elektr m aydon
kuchlanganligiga bog'liq boMmasdan doimiy qiymatlarga ega hollarda
o'rinli. Yarimo'tkazgichga ta’sir etayotgan elektr maydon qiymati
Download 13.44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling