Yoshdagi bolalar 500 dan 1500 tagacha so`zni ishlata oladi. Tadqiqotlarni ko`rsatishicha 2,5 – yoshli bola – 6

3 yoshdagi bolalar 500 dan 1500 tagacha so`zni ishlata oladi.
Tadqiqotlarni ko`rsatishicha 2,5 – 3 yoshli bola 5 – 6 shaklni va 8 xil rangni idrok etishi mumkin
Bola 3 yoshgacha o`zlashtirgan so`zlar asosan predmet va harakat nomlarini bildiradi. 3 yoshli bolalar o`zlarini o`zgalar bilan taqqoslay boshlaydilar, buning natijasida bolalarda o`z – o`zini baxolash vujudga keladi. Shu davrdan boshlab bolalarda mustaqil bo`lish extiyoji yuzaga keladi va bu ularning <> qabilidagi so`zlarida namoyon bo`ladi.

O`yin inson ozligining namoyon bolishi, uning takomillashuv usulidir. Oyin kattalar hayotida muayyan orin tutar ekan, u bolalar uchun alohida ahamiyatga egadir. Uni «bolalikning hamrohi» deb atash qabul qilingan. U maktabgacha yoshdagi bolalar hayotining asosiy mazmunini tashkil etadi. Mehnat va ta`lim bilan uzviy aloqada bolgan holda etakchi faoliyat sifatida namoyon boladi. Bola shugulanadigan kopchilik jiddiy ishlar oyin shaklida boladi. Oyinda shaxsdagi barcha mavjud jihatlar ishga tushadi: bola harakat qiladi, gapiradi, idrok etadi, oylaydi. Oyin tarbiyaning muhim vositasi sifatida namoyon boladi.

O`yin qadim zamonlardan beri pedagog, psixolog, faylasuf, etnograf, san`atshunos olimlar diqqatini oziga tortib kelgan bolib, jamiyat hayotida mehnatdan keyin turadi va uning mazmunini belgilaydi. Ibtidoiy jamoa qabilalari oz oyinlarida ovchilik, urush, dehqonchilik ishlarini aks ettirganlar. Masalan, osha davrdagi ba`zi qabilalarning sholi sepish jarayoni oyinlar bilan juda katta tantana qilib amalga oshirilar edi.
Tarbiyachilar bolalar oyiniga rahbarlik qilishda quyidagilarga rioya qilishi lozim. 1. oyin bilan mehnat ortasida togri munosabat ornatish 2. oyinda bolalarning bolajak mehnat axliga xos bolgan jismoniy va ruhiy sifatlarini tarbiyalash. Shu tariqa oyin tarixiy taraqqiyot jarayonida mehnat faoliyati natijasida paydo bolgan ijtimoiy faoliyatdir; oyin doimo haqiqiy hayotni aks ettiradi. Demak, ijtimoiy hayot ozgarishi bilan uning mazmuni ham ozgaradi; oyin ma`lum maqsadga yonaltirilgan ongli faoliyat bolib, uning mehnat bilan kop umumiyligi bor va yoshlarni mehnatga tayyorlashga hizmat qiladi. Oyin faoliyati asosida boladagi oquv faoliyati rivojlanadi, bola qanchalik yaxshi oynasa, u maktabda shunchalik yaxshi oqiydi. Ilk yoshli bolalar oyin faoliyatining birinchi bosqichi tanishtiruvchi oyin bolib, u narsa-buyum-oyin faoliyatidir. Uning mazmuni qol ishidagi murakkab va nozik harakatlardir.faoliyati rivojlanadi

Agar bogchagacha tarbiya yoshidagi bola uzok vakt davomida yolgiz uzi biron uyinchok bilan mashgul bulib utira olsa, bogcha yoshidagi (xususan urta va kata gruppa bolalari) bola bunday yolgiz uynashga tokat kila olmaydi. Ularda uzlariga yakin bulagan katta odamlar va tegloshlari bilan munosabatda bulish extiyoji tugiladi. Ular tor oila doirasidagi munosabatlar bilan uz extiyojlarini kondira olmay kengrok doiradagi munosabatlarga intila boshlaydilar. Natijada bu yoshdagi bolalarning ijtimoiy munosabat va faoliyat doiralari tobora kengayib boradi. Bogcha yoshidagi bolalar tabiatlariga xos bulgan kuchli extiyojlardan yana biri xar narsani bilib olishga bulgan extiyojdir. Bolaning faoliyat doirasi kengaygan sari atrofidagi narsalarni bilishga karatilgan extiyojlari xam orta boradi. Bunga sabab bolada turmush tajribasining ozligidir.

Bolalarning bunday uyinlarida pala-partishlik, tartibsizlik yuk.Chunonchi, ular kugirchoklarini yuvintiradilar, kiyintiradilar, ovkatlantiradilar sungra bogchaga olib boradilar, uxlatadilar va x.k. bunday katiy tartib bilan amalga oshiriladi. Ana shunday tartibli, sistemali faoliyatda bulishga odatlanish bogcha yoshidagi bolalar shaxsiy xislatlarining tarkib topishi uchun katta axamiyatga ega. Bogcha yoshidagi bolalar jismoniy va psixik jixatdan xam yetarli darajada rivojlanganliklari tufayli ular oddiygina mexnat topshirklarini bajara oladilar. Bolalarning ijodiy xarakatlari asosan uyin xamda tasviriy sanat faoliyatida (rasm chizish, loy ishi, kogozdan xar narsalar yasash kabi) namoyon buladi. Bolalar uzlarining uyin va tasviriy faoliyatlarida kattalarning mexnatlarini tankidiy tarzda kayta tiklab, mexnat xayotini faol ravishda uzlashtira boshlaydilar. Bu ularning mexnat faoliyatiga tayyorlanishlarida kata axamiyatga egadir.

Bogcha xayotining kup kirrali va sermazmunligi bolalar bilish faoliyatlarining kengayishiga xamda chukurlashishiga yordam beradi. Bu esa asosiy bilish jarayonlari bulishi-idrok, tasavvur, xotira va tafakkur kabi jarayonlarning xarakterini uzgartirib yuboradi. Bogchagacha tarbiya yoshidagi bolalarda bu jarayonlar ularning uyin yoki biron amaliy faoliyatlari bilan birga namoyon buladi. Masalan, kichik yoshdagi bolalar Biron narsa bilan mashgul bulib turganlarida uni idrok kiladilar, ilgari xam shu narsa bilan mashgul bulganlarini eslaydilar va uni analiz va sintez kilib kuradilar. Bogcha yoshidagi bolalarda esa bu asosiy bilishijarayonlari bir-biridan differensiyalashgan (ajratilgan) buladi. Bogcha yoshidagi bola biron uyinfaoliyati yoki biron narsa bilan mashgul bulishi jarayonidagina emas, balki bunday amaliy faoliyatdan tashkari xam biror narsa yoki xodisani idrok kilishi, tasavvur etishi, esida olib kolishi, esiga tushurishi xamda oddiy tarzda tafakkur kilishi mumkin. Shuning uchun bolaning bogcha yoshidagi davrida anna shu asosiy psixik jarayonlari va xususan tafakkur xamda nutk jarayonlari jadal rivojlanadi. Bolalar kattalar bilan bulgan munosabatlarida narsa va xodisalar xakida elemantar tushunchalar sistemasini egallab olib, tafakkur kilishga urgana boshlaydilar. Kichik va bogcha yoshidagi bolalarga xos bulgan «nimaga?», «nima kiladi?», «nima keragi bor?» kabi kup savollar ularni narsa va xodisalarning sabablari xakida fikr yurita boshlayotganliklaridan darak beradi. Bogcha yoshidagi bolalarning xis-tuygulari nixoyatda kuchli buladi. Ularning barcha xatti- xarakatlari kutarinki xissiy xolatda utadi. Bundan tashkari, bogcha yoshidagi bolalarning xis- tuygulari chukur va mustaxkam bulla boshlaydi. Bolalarda bogcha yoshidan boshlab axlokiy, intellektual va estetik xissiyotlarning eng soda turlari yuzaga kela boshlaydi. Bogcha yoshidan yuoshlab bolalarda iroda va irodaviy sifatlar xam tez rivojlana boshlaydi. Ularda uzining butun xatti- xarakatlarini ongli ravishda kuyilgan umumiy bir maksadga buysundirish ukuvi yuzaga kela boshlaydibulishi jarayonidagina emas