Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти

1-АМАЛИЙ МАШГ`УЛОТ

Боғланишлар ва боғланиш реактсиялари. Куч моменти. Жуфт куч. Кесишувчи кучлар системасини мувозанат шартлари. Текисликда ихтиёрий жойлашган кучлар системасининг мувозанат шартлари.
Қаттиқ жисмнинг таянч реактсияларини аниқлаш.

Масала шарти: Ушбу схемаларда (1,3,5 чизма) синиқ о`қли брус таянчларининг уч ҳолда маҳкамланиши ко`рсатилган. Таъсир ко`рсатаётган кучлар ва о`лчамлар учала ҳолда ҳам бир хил.

Таянчларнинг реактсиялари брусни маҳкамлашнинг шундай усули учун аниқлансинки, бунда со`ралган реактсия энг кичик модулга эга бо`лсин.

Берилган: Р=30 кН, М=12 кН •м, қ=2 кН /м, α=45⁰.

Х_Б-текширилиши лозим бо`лган таянч реактсияси.

Ечиш: Юқорида зикр этилган 6 та қоидани ҳар бир ҳол учун қо`ллаймиз ва ҳисоблаш ишларини алоҳида-алоҳида бажарамиз:

а) схема учун (2-расм):

1. 
   Координата о`қларини чизмадагидек ё`налтирамиз. (3-расм)
   
2. 
   Таянч бог`ланишларининг конструктсияга бо`лган таъсирини уларнинг таянч реактсия кучлари билан алмаштириб, бу конструктсияни ташқи кучлар ва таянч реактсиялари таъсирида мувозанатда турган эркин система деб қараймиз.
   
3. 
   Интенсивлиги қ бо`лган текис тақсимланган юкламани Қ=қ•3=2•3=6 кН тенг таъсир этувчиcи билан алмаштирамиз.
   

4. 
   Енди ушбу ҳол учун, статиканинг текис кучлар системаси мувозанат тенгламаларини ёзиб, таянч реактсияларини аниқлаймиз: 3-расмдан фойдаланамиз.
   



3-тенгламадан:



2-тенгламадан:



1-тенгламадан:



Яъни а) схема учун Х_В=18 кН, У_А=27 кН, Х_А=-39 кН экан.

Бу эрда Х_А нинг олдидаги манфий ишора, А таянч реактсиясининг Х о`қдаги ташкил этувчиси тескари томонга ё`налганлигини билдиради. Х_А нинг олдинги ё`налишига икки чизиқ тортиб қо`ямизда, ё`налишини схемада то`г`рилаб қо`ямиз.

5. Текшириш:

Олдин фойдаланилмаган мувозанат тенгламасини тузамиз, яъни конструктсияга таъсир қилаётган барча кучлардан В нуқтага нисбатан момент оламиз. Р кучнинг таъсир чизиг`и В нуқтадан о`тади.


Мувозанат шарти бажарилади, демак а) схемадаги реактсия кучлари то`г`ри топилибди.

б) схема учун:

Енди ҳисоблаш ишларини б) схема учун бажарамиз (4-расм).

1), 2) ва 3) қоидаларни бира то`ла бажарамиз (5-расм).

Масала шартига ко`ра барча о`лчамлар ва таъсир қилувчи кучлар учала ҳолда ҳам бир хил.

4. 4-расмдан фойдаланиб қуйидагиларга эга бо`ламиз:


П кучнинг Б нуқтага нисбатан моменти нолга танг, чунки ҳ=0 3-тенгламадан:



2-тенгламадан:





1-тенгламадан:



Яъни б) схема учун: Х_В=-21 Кн, У_В=28 Кн, у_с=-1 Кн.

Х_В нинг ё`налишини схемада то`г`рилаб қо`ямиз.