ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI YUQORI VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ
DAVLAT UNIVERSITETI
Matematika fakulteti
Matematika yo’nalishi 3A2 - kurs talabasi
Yuldashev Anvarning
Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika fanidan
Lindeberg sharti ostida markaziy limit teoremasini isbotlash
mavzusi bo‘yicha
KURS ISHI
Qabul qildi: K. Begjanova
Bajardi: A. Yuldashev
Mundarija:
1. Kirish
2. Asosiy bolim
2.1 Ehtimollar nazariyasining limit teoremalari
2.2 Katta sonlar qonuni, Chevishev, Xinshen teoremasi
2.3Markaziy limit teoremalari. Lindeberg sharti
3. Xulosa
4. Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
Ehtimolliklar nazariyasi matematik fan sifatida ro‘y berishi yoki ro‘y bermaganligi noaniq bo‘lgan voqealarning modellarini (voqealarning o‘zini emas) o‘rganadi. Boshqacha qilib aytganda, ehtimolliklar nazariyasida shunday tajribalar modellarini o‘rganiladiki, bu tajribalarning natijalarini oldindan aniqlab bo‘lmaydi. Masalan, tanga tashlanganda uni gerb yoki raqam tomoni bilan tushishi, ob-havoni oldindan aytib berish, ishlab turgan agregatning yana qanchaishlashi, ommaviy ishlab chiqarilgan mahsulotning nosozlik qismi, elektr signallarini uzatishda halaqit beruvchi vaziyatlar yuzaga kelishi-bularning hammasini ehtimolliklar nazariyasining qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan predmetlar deb qaralishi mumkin.
Ko‘p hollarda tasodifiy miqdorlar yig‘indisining taqsimot qonunlarini aniqlashga to‘g‘ri keladi. Faraz qilaylik, o‘zaro bog‘liq bo‘lmagan ,.., tasodifiy miqdorlarning yig‘indisi berilgan bo‘lsin va har bir tasodifiy miqdor “0” va “1” qiymatlarni mos ravishda q va p ehtimolliklar bilan (p+q=1) qabul qilsin. U holda tasodifiy miqdor binomial qonun bo‘yicha taqsimlangan tasodifiy miqdor bo‘lib, uning matematik kutilishi np, dispersiyasi esa npq ga teng bo‘ladi. tasodifiy miqdor 0,1,…, n qiymatlarni qabul qila oladi va demak nning ortishi bilan tasodifiy miqdorning qiymatlari istalgancha katta son bo‘lishi mumkin, shuning uchun tasodifiy miqdor o‘rniga tasodifiy miqdorni ko‘rish maqsadga muvofiqdir. Bu ifodada , lar n ga bog‘liq bo‘lgan sonlar ( > 0) .
Ehtimollar nazariyasining limit teoremalari
Ehtimollar nazariyasining limit teoremalari deb nomlanuvchi qator tasdiq va teoremalarni keltiramiz. Ular yetarlicha katta sondagi tajribalarda tasodifiy miqdorlar orasidagi bog'lanishni ifodalaydi. Limit teoremalar shartli ravishda ikki guruhga bo'linadi. Birinchi guruh teoremalar katta sonlar qonunlari (KSQ) deb nomlanadi. Ular o'rta qiymatning turg'unligini ifodalaydi: yetarlicha katta sondagi tajribalarda tasodifiy miqdorlarning o'rta qiymati tasodifiyligini yo'qotadi. Ikkinchi guruh teoremalar markaziy limit teoremalar (MLT) deb nomlanadi. Yetarlicha katta sondagi tajribalarda tasodifiy miqdorlar yig'indisining taqsimoti normal taqsimotga intilishi shartini ifodalaydi. KSQ ni keltirishdan avval yordamchi tengliklarni isbotlaymiz.
Katta sonlar qonuni
Ushbu n ta tasodifiy miqdorlar o‘rta arifmetigining n —> dagi limit holati o‘rganiladi. Keltirilgan natijalar yaqinlashish turlariga, ehtimol bo‘yicha yaqinlashish yoki deyarli muqarrar yaqinlashishga bogдiq ravishda ikki qismga ajratilgan.
1. Katta sonlar qonuni (KSQ). ( ) — ixtiyoriy ehtimollar fazosida tasodifiy miqdorlar ketma-ketligi berilgan bolsin.
8 -ta’rif. Agar
(1)
ya’ni ixtiyoriy > 0 uchun
P( (2)
bolsa, u holda tasodifiy miqdorlar ketma-ketligi katta sonlar qonuniga bo‘ysinadi deyiladi.
6 - teorema. tasodifiy miqdoflar ketma-ketligi katta sonlar qonuniga bo‘ysinishi uchun
(3)
shartning bajarilishi zarur va yetarli.
Isboti. Z arurligi. Belgilash kiritamiz:
(2) shart bajarilsin, ya’ni munosabat o‘ rinli bolsin. U holda ixtiyoriy > 0 uchun
M +
bundan (3) munosabat kelib chiqadi.
Yetarliligi. (3) shart o‘rinli, ya’ni
bolsin. U holda
Teorema isbotlandi.
7-teorema (Markov teoremasi). Agar
(4)
bolsa, u holda tasodifiy miqdorlar ketma - ketligi katta
sonlar qonuniga bo'ysinadi.
Isboti. Bu teorema 6 - teoremaning natijasidan iborat. Haqiqatan ham
bolgani sababli, (4) munosabatga ko‘ra, (3) shartning o‘rinli ekanligi kelib chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |