" " fakulteti

O’ZBEKSTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VA INNOVATSION VAZIRLIGI ISLOM KAIRMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSIETI OLMALIQ FILIALI

“___________________________________________________” fakulteti

“___________________________________________________” kafedrasi
“___________________________________________________” fanidan
MUSTAQIL ISH
“___________________________________________________” fanidan
Bajardi:_____________________________
Tekshirdi:_____________________________

OLMALIQ-2023

Reja

1. 
   Innovatsion boshqaruv tushunchasi
   
2. 
   Innovatsiya boshqaruvining maqsadlari
   
3. 
   Innovatsion boshqaruv turlari
   
4. 
   Boshqarishdagi innovatsion texnologiyalar
   
5. 
   Qo’llanilgan adabyotlar:
   

“Innovatsiya” atamasi blotincha “novatio” so‘zidan olingan bo‘lib, “yangilanish” (yoki “o‘zgarish”), “in” qo‘shimchasi esa lotinchadan “yo‘nalishida” deb tarjima qilinadi, agar buni yaxlit “Innovatio” ko‘rinishida tarjima qilsak – “o‘zgarishlar yo‘nalishida” deb izohlanadi. Innovation tushunchasi birinchi bo‘lib XIX-asrning ilmiy tadqiqotlarida paydo bo‘ldi.

Innovatsiya – bu bozor talabidan kelib chiqqan holda jarayonlar va mahsulotlarning sifatli o‘sish samaradorligini ta’minlash uchun joriy etilgan yangilikdir. Inson intellektual faoliyati, uning fantaziyasi, ijodiy jarayoni, kashfiyotlari, ixtirolari va ratsionalizatorligining yakuniy natijasi hisoblanadi.
Yangi iste’molchilik xususiyatlari yoki ishlab chiqarish tizimlarining samaradorligini sifatli oshirish orqali bozorga mahsulot (tovarlar va xizmatlar)ni yetkazib berish – innovatsiyaga misol bo‘la oladi.
Xalqaro amaliyotda “Innovatsiya” ta’rifining “Oslo qo‘llanmasi bo‘yicha ixtiro statistikasi va ilmiy-tadqiqot ma’lumotlarini to‘plash va qayta ishlash” (“Oslo qo‘llanmasi”) xalqaro standartlarida berilgan varianti keng tarqaldi. Ushbu standartlarga muvofiq innovatsiya – foydalanish uchun kiritilgan yangi yoki sezilarli darajada yaxshilangan mahsulot (tovar, xizmat) yoki jarayon, sotuvlarning yangicha uslubi yoki ish amaliyotidagi, ish o‘rinlarini tashkil etishdagi va tashqi aloqalarni o‘rnatishdagi yangi tashkiliy uslub hisoblanadi.
“Innovatsiya” tushunchasi o‘zining yangi hayotini “innovatsion kombinatsiyalar”ni tahlil qilish, iqtisodiy tizimlarning rivojlanishidagi o‘zgarishlar natijasida XX-asrning boshida avstriyalik va amerikalik iqtisodchi Y. Shumpeterning ilmiy ishlarida boshlagan. Shumpeter 1900-yillarda iqtisodda ushbu terminni ilmiy qo‘llashga kiritgan dastlabki olimlardan edi.
Innovatsiyaga har qanday turdagi yangilik sifatida emas, balki mavjud tizimning samaradorligini jiddiy ravishda oshiradigan omil sifatida qarashimiz lozim. Keng tarqalgan yanglish fikrlashlarga qaramasdan innovatsiyalar kashfiyotlardan farq qiladi
Innovatsiyalarning ilmiy kashfiyotlar va ixtirolardan farqi:

• 
  ilm-fan – bu ma’lum mablag‘larni bilimlar va g‘oyalarga aylantirish;
  
• 
  innovatsiyalar – bu bilimlar va g‘oyalarni mablag‘larga aylantirishdir;
  
• 
  ixtiro – bu yangi konsepsiyani yaratish demak;
  
• 
  innovatsiya – bu ixtironing amaliy ahamiyatini ajratib ko‘rsatish va uni muvaffaqiyatli sotiladigan mahsulotga aylantirish.
  

Kompaniya uchun innovatsiyalar daromadni oshirishning vositasi, eng raqobatbardosh sohalarda strategik ustunliklarni yaratish qobiliyati, yangi bozorlar kaliti hisoblanadi. Mamlakat uchun innovatsiyalardan samarali foydalanish qobiliyati milliy xavfsizlik, mudoofa kabi milliy maqsadlarga erishishni anglatadi. Ijtimoiy muhit, sog'liqni saqlash, shuningdek, mehnat unumdorligini oshirish, xalqaro investitsiyalarni jalb qilish, ya'ni pirovard natijada hayot darajasini oshirish va yaxshilash.
Innovatsion faoliyat deganda quyidagilarga qaratilgan ishlarni bajarish va (yoki) xizmatlar ko'rsatish tushuniladi:

• 
  mahsulot (tovarlar, ishlar, xizmatlar) tubdan yangilash yoki yangi iste'mol xususiyatlariga ega bo'lgan mahsulotlarni yaratish va ishlab chiqarishni tashkil etish;
  
• 
  ishlab chiqarish, tarqatish va qo'llashning yangi usullarini (texnologiyalarini) yaratish va qo'llash yoki mavjudlarini modernizatsiya qilish;
  
• 
  mahsulotlar (tovarlar, ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotishda xarajatlarni tejashni ta'minlaydigan yoki bunday tejash uchun sharoit yaratadigan tarkibiy, moliyaviy, iqtisodiy, kadrlar, axborot va boshqa yangiliklardan (innovatsiyalardan) foydalanish.
  

Tashqi ko'rinish stimuliga (manba) ko'ra biz quyidagilarni ajratishimiz mumkin:

• 
  fan va texnika taraqqiyoti natijasida yuzaga kelgan innovatsiyalar;
  
• 
  ishlab chiqarish ehtiyojlaridan kelib chiqqan innovatsiyalar;
  
• 
  bozor ehtiyojlaridan kelib chiqqan innovatsiyalar.
  

Tizimdagi o'rni bo'yicha (korxonada, firmada) biz quyidagilarni ajratib ko'rsatishimiz mumkin:

• 
  korxonaga kirishda innovatsiyalar (xom ashyo, asbob-uskunalar, axborot va boshqalar);
  
• 
  korxona ishlab chiqarishdagi innovatsiyalar (mahsulotlar, xizmatlar, texnologiyalar, axborot va boshqalar); ·
  
• 
  korxonaning tizim tuzilmasi (boshqaruv, ishlab chiqarish) innovatsiyalari.
  
  

Kiritilgan o'zgarishlarning chuqurligiga qarab quyidagilar mavjud:

• 
  yirik ixtirolarni amalga oshiruvchi va texnologiya rivojlanishining yangi yo‘nalishlarini shakllantiruvchi radikal (asosiy) innovatsiyalar;
  
• 
  kichik ixtirolarni tatbiq etuvchi va ilmiy-texnika tsiklining taqsimlanish va barqaror rivojlanish bosqichlarida ustunlik qiluvchi innovatsiyalarni takomillashtirish;
  
• 
  texnika va texnologiyalarning eskirgan avlodlarini qisman takomillashtirishga qaratilgan modifikatsiya (xususiy) innovatsiyalar.
  

Korxonada joriy etiladigan innovatsiyalarni quyidagi turlarga ajratish mumkin.

• 
  texnologik innovatsiyalar - tashkilotning texnologik jihatdan yangi mahsulot va jarayonlarni ishlab chiqish va joriy etish, shuningdek mahsulot va jarayonlarni sezilarli darajada texnologik yaxshilash bilan bog'liq faoliyati;
  
• 
  mahsulot innovatsiyalari - sezilarli darajada takomillashtirilgan mahsulotlarni ishlab chiqish va ishlab chiqarishga joriy etish;
  
• 
  marketing innovatsiyalari - mahsulotlar dizayni va qadoqlashda yangi yoki yaxshilangan o'zgarishlarni amalga oshirish, mahsulotni (xizmatlarni) sotish va taqdim etishning yangi usullarini qo'llash, ularni taqdim etish va sotish bozorlariga ilgari surish, yangi narx strategiyalarini shakllantirish;
  
• 
  tashkiliy innovatsiya - biznes yuritishda, ish joylarini tashkil qilishda yoki tashqi aloqalarni tashkil etishda yangi usulni amalga oshirish.
  

Innovatsiya g'oyadan ma'lum mahsulot, texnologiya yoki xizmatga aylanadigan va shu maqsadda tarqatiladigan voqealarning ketma-ket zanjiri hisoblanadi. Innovatsion infratuzilma deganda innovatsion loyihalarni amalga oshirishga hissa qo'shadigan, shu jumladan boshqaruv, moddiy-texnik, moliyaviy, axborot, kadrlar, maslahat va tashkiliy xizmatlarni ko'rsatadigan tashkilotlar majmui tushuniladi. Innovatsion infratuzilma ilmiy tadqiqotlar natijalari bilan bozor, davlat va iqtisodiyotning tadbirkorlik sektori o‘rtasidagi bog‘lovchi hisoblanadi.

Odatda, innovatsion infratuzilmaning kamida quyidagi turlari (quyi tizimlar) ajralib turadi:

• 
  moliyaviy: har xil turdagi fondlar (byudjet, venchur, sug'urta, investitsiyalar) va boshqalar moliya institutlari, masalan, fond bozori, ayniqsa yuqori texnologiyali kompaniyalar nuqtai nazaridan;
  
• 
  ishlab chiqarish va texnologik (yoki moddiy): texnoparklar, innovatsion va texnologiya markazlari, biznes inkubatorlar va boshqalar;
  
• 
  axborot: haqiqiy ma'lumotlar bazalari va bilim va kirish markazlari, shuningdek, tahliliy, statistik, axborot va boshqalar. markazlar (masalan, xizmat ko'rsatuvchi provayderlar);
  
• 
  kadrlar: ilmiy va innovatsion menejment, texnologik audit, marketing va boshqalar sohalarida kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash bo‘yicha ta’lim muassasalari;
  
• 
  ekspert konsaltingi: intellektual mulk, standartlashtirish, sertifikatlashtirish bo'yicha xizmatlar ko'rsatish bilan shug'ullanuvchi tashkilotlar, shuningdek, umumiy va ma'lum sohalarda (moliya, investitsiya, marketing, menejment va boshqalar) ixtisoslashgan konsalting markazlari.