" 6-bob. Byudjet-soliq sektorining makroiqtisodiy tahlili maruzachi: Q. Mambetjanov." Транскрипт

Презентация на тему: " 6-BOB. BYUDJET-SOLIQ SEKTORINING MAKROIQTISODIY TAHLILI Maruzachi: Q.Mambetjanov." — Транскрипт:
1 6-BOB. BYUDJET-SOLIQ SEKTORINING MAKROIQTISODIY TAHLILI Maruzachi: Q.Mambetjanov

2 1 Byudjet – soliq sektorining tarkibiy tuzilishi va ular ortasidagi ozaro bogliqlik. 2. Davlat boshqaruv organlari tushunchasiga izoh. 3. Davlat boshqaruv organlarining operatsiyalar hisobi 4. Davlat boshqaruv organlari operatsiyalarining tavsiflanishi 5. Davlat daromadlari va transfertlarning tahlili REJA:

3 1 Byudjet – soliq sektorining tarkibiy tuzilishi va ular ortasidagi ozaro bogliqlik Davlatning asosiy vazifalaridan biri iqtisodiyotni barqarorlashtirish hisoblanadi. Bunday barqarorlashtirishga monetar siyosat vositalari qatori fiskal siyosat orqali ham erishiladi. Byudjet-soliq siyosati deganda noinflyasion YAIM ishlab chiqarish sharoitida iqtisodiyotda toliq bandlilikni, tolov balansining muvozanatini va iqtisodiy osishni taminlashga qaratilgan davlat xarajatlari va soliqlarini ozgartirishni oz ichiga olgan chora tadbirlar tushuniladi.

4 Iqtisodiyot turgunlik yoki pasayish davrida bolgan vaziyatlarda davlat tomonidan ragbatlantuvchi fiskal siyosat-fiskal ekspansiya olib boriladi. YAni, davlat qisqa muddatda iqsodiyotning pasayishi muammosini davlat xarajatlarini oshirish yoki soliqlarni kamaytirish, yohud ikkalasini bir vaqtning ozida olib borish evaziga hal etadi. Uzoq muddatda davlat xarajatlarining yuqori bolishi va soliqlarni kamaytirish ishlab chiqarish omillarining osishiga va natijada, iqtisodiy salohiyatning kotarilishiga olib kelishi mumkin.

5 Ozbekiston respublikasi davlat byudjeti moliyalashtirish davlat moliyasi orqali amalga oshiriladi. Davlat moliyasi oz navbatida davlat byudjeti, byudjetdan tashqari maqsadli jamgarmalar, davlat majburiyatlariga yonaltiriladi.

6 1.1- rasm. Davlat moliyasini taqsilanishi.

7 Mamlakat byudjet tizimi Respublika byudjeti, Qoraqalpogiston Respublikasi byudjeti, Toshkent shahar byudjeti, 12 ta viloyatlar byudjeti, 199 ta tuman va shaharlar byudjeti va qariyib 47 mingta byudjet tashkilotlarini ozida mujassamlashtiradi. Byudjet shakllanishi va foydalanishiga kora mahalliy byudjet va davlat byudjetiga bolinadi. Mahalliy byudjetlar viloyatlar miqiyosida bolib ular mahalliy yigimlar soliqlardan shakllantiriladi. Mahalliy byudjet mablaglari shu viloyat etiyojlarini qondirish maqsadida foydalaniladi (yol qurilishi, obodonchilik va boshqalar). Davlat byudjeti esa respublika miqiyosida, davlat soliq yigimlar bojxona tolovlari va boshqa yigimlar orqali shakllatriladi.


9 Ozbekiston Respublikasida songi yillarda samarali soliq - byudjet siyosati natijasida davlat byudjet profitsit bilan yakunlamoqda y2000 y2007 y2008 y2009 y2010 y Defitsit(-), Profitsit (+) -2,8%-1,0%+1,1%+1,5%+0,2%-1,0% jadval Ozbekiston Respublikasi davlat byudjeti taqchilligi va profitsiti dinamikasi

10 Davlat byudjetini profitsit yoki difetsit bolishi uning shakllantirishiga bogliqdir. Koplab mamlakatlarda shu jumladan Ozbekiston Respublikasida ham byudjet soliqlar hisobidan shakllantiriladi. Mamlakatimizda olib borilayotgan samarali soliq siyosati natijasida yildan yilga soliq stavkalarining tushishi soliqtushimining umumiy miqdoriga tasir korsatmay ularning miqdorini oshishiga olib kelyapdi. CHunki soliq stavkasining tushishi soliqqqa tortiluvchilar sonining oshishiga olib kelyapdi.

11 2. Davlat boshqaruv organlari tushunchasiga izoh Davlat Moliya Organlari - boyicha rahbariyatining boshidayoq davlat boshqaruv organlari funksiyalariga izoh beriladi: imtiyozli bozor xizmatlarni taklif qilish yoli bilan davlat siyosatini olib borish va daromadlarni, asosan, boshqa sektorga solingan soliq hisobidan qayta taqsimlash.

12 Davlat sektori, funksiyalari ushbu izohga mos keluvchi tuzilmaviy birliklarni oz ichiga oladi. Davlat boshqaruv sektorlari quyidagilardan iborat: 1.huquqiy jihatdan butun davlat hududida kuchga ega bolgan markaziy hukumat; 2.davlat hududining bir bolagida markaziy hukumatga bogliq bolmagan holda vakolatga ega bolgan shtatlar, viloyatlar, xududlar hokimiyati; 3.turli kichik mamuriy birliklar hududida mustaqil vakolatga ega bolgan mahalliy boshqaruv organi; 4.faqat davlat hududida soliqqa tortish va davlat xarajatlari sohasidagi bazi funksiyalarni bajaruvchi har qanday milliy boshqarmalar.

13 3. Davlat boshqaruv organlarining operatsiyalar hisobi Kassa tamoyili. Davlat Moliya statistikasi malumotlarini toplash boyicha Xalqaro Valyuta Fondi (XVF)ning normalari tomonidan davlat operatsiyalarini qayd qilishda kassa tamoyili: tushumlar va tolovlar tolov amalga oshirilayotgan paytda qayd qilish kerakligi uchun qollaniladi. Agar qilingan haridorlar yoki olingan daromad qarz majburiyatlari harakteriga ega bolsa, operatsiyalarning turli qismlari turli bitimlar sifatida korsatiladi.

14 Konsolidatsiya. Davlat moliya statistikasi malumotlari tayyorlashda davlat sektori ichidagi birliklararo operatsiyalarni va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari bilan umumiy kategoriyalar qatorida barcha operatsiyalarni birlashtirish maqsadga muvofiqdir. Asosiy etibor, markaziy hokimiyat operatsiyalari boyicha malumotlarni toplashga qaratiladi, qaysiki ular hisobot davri tugashi bilan davlat boshqaruv sektorining boshqa subsektorlari operatsiyalari boyicha malumotlarga kora etib keladi, shuningdek, ular katta chastotaga ega bolib, batafsil yoritilgan boladi. Bundan tashqari, markaziy hokimiyat ozining mohiyati boyicha boshqa subsektorlardan ustun turuvchi, soliq-byudjet nuqtai nazaridan qaraganda davlat boshqaruv sektorining eng asosiy subsektorlar hisoblanadi.

15 4. Davlat boshqaruv organlari operatsiyalarining tavsiflanishi Ushbu bolimda DBO operatsiyalarini tasniflashning nazariy asoslari statistik tizimning asosiy kategoriyalari boyicha yoritilgan: daromadlar, olingan transfertlar, xarajatlar, sof kreditlash, minus qarzlar tolovi va moliyalashtirish. a) Asosiy chegaralanishlar Tolov va bir yoqli operatsiyalar. Tolov operatsiyalari oz ichiga tovar, xizmatlar tolovi, mulkdan foydalanish yoki unga nisbatan egalik huquqning qolga kiritish, shuningdek, amaliy xizmatlar tolovini oladi. Bir yoqli operatsiyalar – masalan, soliq daromadi u yoki bu shakldagi bevosita tolovsiz tolov va tushumlarni oz ichiga oladi. Joriy va kapital. Kapital tovarlar deb ishlab chiqarish jarayonida ishlatiladigan va kelajakdagi daromadlar va joriy iqtisodiy farovonlikka tasir korsatuvchi, 1 yildan ortiq xizmat muddatiga ega bolgan tovarlarga aytiladi.

16 Moliyaviy aktivlar va passivlar. Bunday chegaralash fiskal hisoblardagi aktiv va passivlar assimetriyasi sababli zarur. Garchi, davlat zayomlari davlat moliyaviy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan bolsa-da, bazi davlat kreditlari, odatda, likvidlikni boshqarish uchun emas, balki siyosiy maqsadlarga erishish uchun ishlatiladi. Bazan DBOlarida moliyaviy aktivlarni likvidlikni boshqarishda ishlatiladi, masalan, qarzlar tolash fondlari (maxsus zahiralar) va ijtimoiy taminotning bazi tizimlarida ishlatilmoqda.

17 b) Daromadlar Daromadlar oz ichiga barcha qaytmas tushumlar, shuningdek, tovar va xizmatlar tolovi va bir yoqli tushumlarni oladi, boshqa davlat va xalqaro tashkilotlardan olingan transfertlar bundan mustasnodir. v) Olingan transfertlar Olingan transfertlar bir yoqli, qaytarilmas, DBO va xalqaro tashkilotlardan nomajburiy tushumlar sifatida izohlanadi. g) Davlat xarajatlari va kreditlarning bashorati Endogen omillar davlat xarajatlari, yirik iqtisodiy darajalari kattaligini aniqlovchi hisoblanadi.

18 5. Davlat daromadlari va transfertlarning tahlili a) Soliq tushumlari Soliq turlarini rejalashtirishda soliq bazalari va soliq ortasidagi ozgarishlarni etiborga olish kerak. Soliq bazasi bu, soliq solinadigan olchamdir. Soliq bazasi turlariga daromadlar, ish haqi va import hajmi kiradi. Soliq turlari – soliq solinadigan bazaga bogliq ravishda boladi. Har qaysi soliqlar belgilangan tartibda soliq bozoriga mos ravishda bolishi shart. Ammo soliq hujjatlarining asosida soliq qonunlari turadi, soliq bazasini aniqlash murakkab. Soliq stavkalari strukturasida har xil elementlar uchun soliq ayrim hollarda qonun asosida ozod qilish.

19 Defitsitni umumiy miqdorini ijobiy saldoning (daromaddan olingan transfertlar) – (harya xarajatlardan qarzni tolash uchun ushlab qolinadigan kreditlar). Bu moddalar chiziq ustida, qolgan moddalar chiziq ostida joylashgan, mablag ajratish deb ataladi. Buni quyidagicha yozish ham mumkin: defitsitning umumiy miqdori ijobiy saldoning mablag ajratishning (zayomlari – amortizatsiya) – (naqd pullarning toza kopayishi). Davlat boshqaruv idoralarining mablag ajratishi ichki mablag ajratishga bolinadi. Ular rezidentlardan tushadi. Tashqi mablag ajratishi rezident emaslardan olinadi. Keyinchalik bu kategoriyalar qarz oluvchi majburiy turi qarzli vositalar turi boyicha klassifikatsiyalanadi. Iqtisodiy va moliyaviy tahlilda, qarz oluvchilar majburiyatlari tasnifi turi maqul, chunki bunda qarz oluvchilar majburiyatlari talab guruhga birlashgan iqtisodiy harakterga ega.

20 E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT