" Pedagogika va psixologiya" yo’nalishining 118-guruh talabasi

“Pedagogika va psixologiya” yo’nalishining 118-guruh talabasi
Norziqulov SHohruh Normat o’g’lining
“Psixofiziologiya” fanidan “Psixogenez nimani o’rganadi”
mavzusiga tuzgan
GLOSSARIYSI


Psixogenez [ psixo + geneziya] – odamda aqliy faoliyatning paydo bo’lishi va rivojlanishi ( his tuyg’ular, nutq, aqliy faoiyat) , oddiy va ptalogik ruhiy hodisalarning kelib chiqishini bildiruvchi atama.
Psixogenetik ---- munosabatlarni tushunishga yondashuvlar o’tgan ruhiy namoyishlar va jarayonlarning hozirgi kuzatilayotgan hodisalarni shakllanishiga ta’sirning muqarrarligiga asoslanadi. Shaxsiy hodisalar va ularning paydo bo’lishining tasodifiy va tushunarsiz ko’rinadigan nomunofiqligi ongli va ongsiz kuchlarning murakkab o’zaro aloqasibo’lgan ketma – ket ruhiy hodisalarning butun sabab zanjirini sinchkovlik bilan o’rganish orqali tushunish mumkin.
Shaxs rivojlanishining dastlabki bosqichlarida o’zini namoyon qiladigan bolalikdagi o’zgarishini o’rganish imkoniyati psixoanalitik usullardan foydalangan holda , mojaro tajribalari translyatsiyasi ko’rinishida tahlilchining nigohi oldida paydo bo’ladi.
Psixofiziologiya bir nechta asosiy soxalarga bo’linadi, ularning xar biri fiziologik qonunlarga asoslanib, insonning aqliy faoliyati yo’nalishini aniqlaydi va o’rganadi.
Kognitiv psixofiziologiya – kognitiv faoliyatning fiziologik qonuniyatlarini o’rganadiga yo’nalish . Bu yerda information yondashuv tadqiqotchiga miya jarayonlarini va aqliy faoliyatni aloxida emas, balki muayyan munosabatda – tizimda ko’rib chiqishga va organishga imkon beradi. Differentsial psixofiziologiya – inson psixikasidagi individual farqlarning tabiiy ravishda topilgan sabablarini o’rganadi.
Qiyosiy psixofiziologiya – miyaning arxitekturasi va faoliyatidagi tafovutlarni, shuningdek turli xil hayvonlar va odamlarning hatti harakatlaridagi farqlarni aniqlaydi va o’rganadi.
psixofiziologiya va fiziologik psixologiyaning vazifalari amalda bir biriga tog’ri keladi va hozirgi paytda ularning orasidagi farqlar asosan terminologik xarakterga ega. Biroq rus psixofiziologiyasi tarixida fiziologiyada paydo bo’layotgan psixikani va odamlarning xulq atvorini o’rganishga funktsional – tizimli yondashish samaradorligini ko’rsatish uchun terminologik farqlardan foydalanilgan davr bo’lgan.

Yosh psixologiyasi- o’sib ulg’ayish jarayonida inson psixologiyasining fiziologik parametrlaridagi o’zgarishlarni o’rganish.

Psixofiziologiya – fiziologik mexanizmlar haqidagi fan, shuningdek, aqliy hodisalar, psixogenez haqida fandir. Psixogenezning ikki jihati , psixogenez muammosini hal qilish usullari
Psixikaning kelib chiqish jarayonini tushuntirishda ikki jihatni yodda tutish kerak , ularni shartli ravishda natiqy va tarixiy deb atash mumkin. Ushbu muammoni hal qilish uchun ikkita umumiy ilmiy byondashuvni jalb qilish kerak: tizim yondashuvi va sinergetika.

• 
  Tizim yondashuvii . har qanday obyektni tizim sifatida ko’rib chiqadi. Bu yerda elementlar, tuzilish , funksiya, evolyutsiya, tizim va atrof- muhit haqida munosabatlar bildirishimiz mumkn.
  
• 
  Sinergetika . o’z –o’zini tashkil qilish tizimlarini o’rganish. Bunday tizim rivjlanishning yakuniy nuqtasi – atrakktorga ega. Ruhiy hodisaning o’ziga jalb etuvchisi o’zgarmasdir. O’zgarmas -bu ifoda bilan bog’liq bo’lgan o’zgaruvchilarning ma’lum bir o’zgarishi bilan o’zgarishsiz qoladigan ifoda.
  

• 
  Psixofiziologiyani psixologiyaning mustaqil bo’limi sifatida ajratishga birinchi urinish psixologiyaga eksperimental metodni kiritgan nemiz psixologi V.Vundt nomi bilan bog’liq . V.V psixologiyada ikkita tadqiqot yo’nalishini ajratib ko’rsatdi. 1- fiziologik psixologiya, uning obyekti eng oddiy psixik jarayonlar va metod psixofiziologik eksperimentidir. 2- yo’nalish ‘’ xalqlar psixologiyasi’’. Bu madaniy va tarixiy mahsulotlar - til, afsonalar, san’at, urf – odatlar, va boshqalarni tahlil qilish usuli bilan o’rganilgan yuqori aqliy funksiyalar sohasi bo’lib , g’arbda
  

‘’fiziologik psixologiya’’ atamasi keng tarqalgan. Kanadalik psixolog D. Xebbning eng yaqin hamkorlaridan biri, attraksion fiziologiyasi sohasidagi faoliyati bilan tanilgan P. Milner ‘’ fiziologik psixologiya’’ (1970) nashr etdi. Unda u miyaning tuzilishi va funksional tashkil etish tamoyillari , motivatsiya va hissyotlarning fiziologik mexanizmlari, shu jumladan miyani o’z- o’zini stimulyatsiya qilish bo’yicha tajribalar , xotira, vosita va hissiy tizimlarni o’rganish natijalari bo’yicha yangi ma’lumotlarni taqdim etdi. 1973- yilda darslik rus tiliga tarjima qilingan va nashr etilgan.
O’sha davrdagi yana bir mashxur darslik R. Tompsonning ‘’ Fiziologik psixologiyaga kirish’’ (1975) ham mashxur bo’ldi. Kitobni kirish qismida R.Tompson fiziologik psixologiyaning asosiy muammolari mohiyatan psixologlarni qiziqtirgan muammolar ekanligini ta’kidladi. Ammo fiziologik psixologiyada asosiy e’tibor xulq- atvor va aqliy hodisalar asosida yotadigan biologic tizim va jarayonlarga qaratiladi.
Psixfiziologiya yangi yonalish sifatida rasmiy maqomni faqat 1982- yil may oyida , Monrealda birinchi xalqaro psixofizyologlar kongresi bo’lib o’tganida oldi.unda xalqaro psixofiziologik assotsatsiya va psixofiziologiya bo’yicha xalqaro kongresslarning boshlanishi tashkil etildi. Uyushmaning vazifalaridan biri bu xalqaro hamkorlikni rivojlantirishdir. Birinchi kongressda – ‘’ International journal of psychophsyiology’’yangi jurnali tashkil etildi.