& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Orfogrfiyalιq so`zlik
Orfogrfiyalιq so`zlik jazba tildegi so`zlerdi a`debiy til qag`ιydasι tiykarιnda durιs jazιw ushιn du`ziledi. Onda a`debiy tildin` Orfogrfiyalιq qag`ιydalarι basshιlιqqa alιnadι.
Orfogrfiyalιq so`zlik alfavit ta`rtibinde beriledi. Alfavit ta`rtibi dizimge alιng`an so`zdin` en` son`g`ι ha`ribine shekem saqlanadι.
Orfogafiyalιq so`zlikke tiykarιnan jazιlιwι qιyιn tu`bir so`zler tu`bir so`zlerge qosιmtalardιn` qosιlιw menen jazιwda o`zgeriske ushιraytug`ιn so`zler birig`ιr qosιlιp ha`m bo`lek jazιlatug`ιn qospa so`zler kirgiziledi.
Ko`binese orfografiyalιq so`zlikke to`mendegi so`zler engiziledi.
Tu`bir so`zlerge qosιmtalar qosιlg`anda o`zgeriske ushιraytug`ιn so`zler: xalιq-xalqι Erin-erni mektep-mektebi taraq-tarag`ι qulιp-qulpι ha`m.t.b. Bul jazιwda tu`bir so`zlerge tartιm qosιmtalarιnιn` jalg`anιwι menen tu`bir so`zlerdegi ι.i ha`ripleri tu`sirilip jazιladι yamasa tu`bir so`zdegi sesler o`zgermiske ushιrap jazιladι
Qaraqalpaq tilinin` mektep oqιwshιlarιna arnalg`an birinshi Orfogrfiyalιq so`zligi 1941-jιlι basιlιp shιqtι. Ekinshi Orfogrfiyalιq so`zlik 1959-jιlι basιldι. mektep oqιwshιlarιna arnalg`an son`g`ι u`shinshi so`zlik 1980-1990- jιllarι basιlιp shιqtι. Ko`pshilik ja`miyetshilikke arnalg`an u`lken akademiyalιq Orfogrfiyalιq so`zlik 1980-ha`m 1990-jιllarι basιldι. Al, latιnsha Orfogrfiyalιq so`zlik 1997 jιlι basιlιp shιqtι. Ha`zir bul so`zlikler ko`pshilik ja`miyetshilik ha`m mektep oqιwshιlarι ushιn qollanba retinde xιzmet etpekte.
Tu`sindirme so`zlik
Tu`sindirme so`zlik a`debiy tildin` so`z baylιg`ι menen tanιstιradι. A`debiy tilimizdegi jiyi ha`m az qollanιlatug`ιn barlιq so`zler tu`sindirme so`zlikke kirgiziledi.
Tu`sindirme so`zlik awιzeki so`ylew ha`m jazba a`debiy tildegi so`zlerdin` ma`nilerin tallap tu`sindiredi. Olarg`a anιqlamalar beredi. Sonlιqtan so`zliktin` bunday tu`rleri tu`sindirme so`zlik dep ataladι.
Awdarma so`zlik
Awdarma so`zlikler eki tillik ha`m ko`p tillik so`zlik bolιp bo`linedi. Sonιn` ishinde awdarma so`zliktin` eki tillik so`zligi ken` qollanιladι. Ha`zir qaraqalpaq tilinde eki tillik so`zliktin` «Orιssha-qaraqalpaqsha» so`zlik, «Qaraqalpaqsha-orιssha so`zlik» ha`m «Inglisshe-qaraqalpaqsha so`zlik» tu`rleri du`zilgen.
Eki tillik awdarma so`zlikte basqa tillerdin` so`zlerin, a`sirese, orιs so`zlerin qaraqalpaq tiline awdarιw yamasa qaraqalpaq so`zlerin orιs tiline awdarιw jolι menen du`ziledi. Awdarma so`zliktin` bul eki tu`ri de tillerdi u`yreniwde qollanιladι.
So`zliklerdi paydalanιwda so`zliklerdin` du`ziliw ta`rtibin bilip alιw kerek.
1. Eki tillik awdarma so`zlerde alfavit ta`rtibi menen du`ziledi. Alfavit ta`rtibi menen berilgen so`zlerdin` awdarιlatug`ιn so`zi qara ha`rip penen beriledi. Onιn` qanday so`z shaqabι ekenligine qaray, jιnιs, tu`r, da`reje kategoriyalarι qιsqarg`an ha`rip penen ko`rsetiledi. 2. Eger so`zlikke kirgen ko`p ma`nili bolsa, olardιn` ma`nileri izbe-iz arab tsifrι menen ko`rsetiledi.