Dawιslι sesle menen dawιssιz sesler bir-birinen o`zine ta`n o`zgeshelikleri arqalι ayrιladι.
-Dawιslι seslerdi aytqanda o`kpeden shιqqan hawa tosqιnlιqqa ushιramay Erkin shιg`adι. Olar tek dawιstan turadι, shawqιmsιz aytιladι. -Dawisli sesler buwin quray aladi.
- Dawissiz seslerdi aytqanda o`kpeden shiqqan hawa tosqinliqqa ushiraydi -Dawissiz sesler buwin quray almaydi
1-Aa, 2-A`a`, 3-Bb,4-Dd,5-Ee,6-Ff,7-Gg,8-G`g`,9-Hh,10-Xx,11-Ιι,12-Ii,13-Jj,14-Kk,15-Qq,16-Ll,17-Mm,18-Nn,19-N`n`,20-Oo,21-O`o`,22-Pp,23-Rr,24-Ss,25-Tt,26-Uu,27-U`u`,28-Vv,29-Ww,30-Yy,31-Zz,32-Shsh.
Dawιslι sesler
Buwin quray alatug`in sesler dawιslι sesler dep ataladi. 9 dawisli ses bar: - a, a`, o, o`, u, u`, ι, i, e
Dawιslι sesler so`ylew ag`zalarιnιn` xιzmetiine ha`m aytιlιwna qaray juwan ha`m jin`ishke dawιslιlar bolιp ekige bo`linedi. Juwan dawιslι seslerge—a, o, ι, u sesleri jatadι. Jin`ishke dawιslι seslerge-a`,o`,i,e,u`
Juwan dawιslι seslerdi aytqanda til to`selip jatadι joqarι ko`terilmeydi . Al jin`ishke dawιslιlardι aytqanda tildin` ortasι tan`layg`a qaray sa`l ko`teriledi. Segiz dawιslι ses o`z ara juwan jin`ishke bolιp -a-a` o-o` u-u` ι-i jubaylasιp keledi de bir jin`ishke dawιslι sestin`—E juwan jubayι joq.
Dawιslι seslerdi aytqanda erinnin` qatnasιwιna qaray, olar erinlik ha`m eziwlik dawιslι sesler bolιp ekige bo`linedi. Erinlik dawιslι sesler o,o`,u,u`. Olardι aytqanda eki Erin alg`a u`yirilip, bir-birine jaqιnlasadι. Sonlιqtan olardι erinlik sesler dep ataymιz.Mιsalι:un,u`n,ol,o`mir.
Eziwlik dawιslιlar a,a`,ι,i,e.Olardι aytqanda erinler bir-birine quwιspay sa`l-pa`l ken`eyip ashιladι..
Awιzdιn` ashιlιwιna qaray dawιslι sesler: ashιq dawιslι sesler (a,a`,o,o`), qιsιq dawιslι sesler (ι ,i,u,u`,e)bolιp ekige bo`linedi: ayna, a`rman,orιn,o`mir,Erin,qabat ιlaq,iri,ul u`mit.
Biraq ι,u dawιslι sesleri orιs ha`m orιs tili arqalι basqa tillerden kelip kirgen internatsionallιq so`zlerde sozιmlι aytιladι. Mιsalι:kino ,radio,fizika,ximiya, dene ta`rbiyasι,fartuk t.b..
Tildin jazik jag`dayi boyinsha to`medegishe Til aldι e Til ortasι i,a`,u`,o` Til artι a,o,u,ι
Do'stlaringiz bilan baham: |
