& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

1. Irkilis belgilerinin` du`zilislik printsipi ga`ptin` bir-birinen bo`liniwin, birgelikli ha`m ayιrιmlang`an ag`zalι, feyil toplamlι qurιlιmlardιn`, kiris, qaratpa, tan`laq so`z-ga`plerdin` du`ziliw nιzamlιqlarιn belgileydi.
Bul sintaksislik kategoriyalardιn` ha`mmeside usι printsip tiykarιnda irkilis belgilerine iye boladι.
Grammatikalιq printsip tiykarιnda tekst grammatikalιq qurιlιm ma`ni menen baylanιslι boladι.
2. Irkilis belgilerinin` qoyιlιwι sintaksislik qurιlmalardιn` ma`nilik o`zgesheliklerine tiykarlanadι. Ma`selen, u`tir, noqat, soraw belgisi, ha`m ko`p noqat belgili bir ga`ptin` tamamlanιw ya tamamlanbag`anιn, xabarlaw, soraw, buyιrιw, o`tinish –tilek etiw h.t.b.
Ma`nilerge baylanιslι qoyιladι. Mιsalι: Azang`ι shιmιrι ayaz kem-kem ku`sheyip ku`n suwιta basladι. Maqpal ko`ldin` boyιna qumarta qaradι.ne degshen ken` dala! Ne eksen` sol pitedi.
3. Irkilis beligilerin anιqlawdιn` u`shinshi belgisi-intonatsiya. intonatsiya awιzeki so`ylew quralι al jazιwda irkilis belgileri qollanιladι. Ma`selen, jazιwda intonatsiyanιn` tamamlang`an belgisi retinde noqat. Tamamlang`an belgisi retinde u`tir, sιzιqsha, noqatdlι u`tir, qos noqat belgileri alιnadι. Noqat belgisi qoyιlg`an orιnda pa`sen` dawιs qιsqa pauza islenedi. Al soraw u`ndw belgileri qoyιlg`an ga`plerdi oqιg`agnda dawιs ko`terin`ki aytιladι. Sonay aq sιzιqshvnι qoyιlιwιnda da intonatsiyanιn` roli ku`shli mιsalι: Xalιqtιn` u`shten bir bo`legi- g`ana en` turaqlι tiykarg`ιsι, otιrιqshι bolιp qaldι.
& Biraq, sonnι da esapqa alιw kerek, ga`p qurιlιsιnda intonatsiya islengen orιnlarda barlιq jag`dayda irkilis belgileri qoyιla bermeydi. Ma`selen, ga`ptin` sintagmalarg`a, diterminant, ha`m aktual ag`zalarg`a bo`linedi. Ma`selen, ga`ptin` sintagmalarg`a, diterminant, ha`m aktual ag`zalarg`a bo`liniwinde de intonatsiya islenedi. Sintagma-so`ylwdin` ma`ni ha`m intonatsiya arqalι bo`linetug`ιn bo`legi. Ga`p bir yamasa bir neshe sintagmalarg`a bo`liniwi mu`mkin. Mιsalι: 1. Arqadan esken suwιq samal // jerdi jalap esedi. 2. bu`gin// bul armang`a jetistim. 3. Mag`an // ha`mme isenedi. 4. Azanda // taw jotalarιnannιn` targ`uw shoqqιlarι// tu`lki terisin jamιlg`anday ag`arιp kelinedi.