0 ‘ tgan zanion natijali fe’ li & Л* m ozi-ye naqli

yoki b o iib o ‘ tganligida emas, balki uning natijasida - hozirgi hola-
tida boiadi.
Qiyos qiling:
,x»l ¿I jjI jl L® doneshyor-e mo az iron omad - Bizning o ‘ qituvchimiz Erondan keldi.
. 0 —1 ¡>± a\ jl jjl jl U jL-2ub doneshyor-e mo az iron omade ast - Biz­
ning o ‘ qituvchimiz Erondan kelgan.
228
www.ziyouz.com kutubxonasi
Birinchi gapda ornadish-harakatni bo ‘ lib o ‘ tganligini qayd
qilsa, ¡kkinchi gapda ^ omade ast ish-harakatning bajaril-
ganligi fakti hozir ham mavjudligini ko‘ rsatad¡. Misollar:
0-ij'jÁ. Ij jLL-iÉ U-i sho ‘mo g o ‘lesto n-e sa 'diro xonde-id? —
Siz Sa’diyning “ Guliston ”ini o ‘ qiganmisiz?
.(»' »aimj .1 .sá* j eAj-iS g j j Lrh^ xeyli ranj kashide va be maqsad
raside-am - Ko‘ p mehnat qildim va maqsadga yetdim.
jlá. j
o sor-e navisandegon-e o ‘zbakeston b e zabonho-ye xoreji tarjo ‘m e
sho'de ast- 0 ‘ zbekiston yozuvchilarining ko‘ pgina asarían xorijiy
tillarga tarjima qilingan.
0 ‘ tgan zamon natijali fe’ li o ‘tgan zamon eshitganlik ma’ nosini
ham bildirishi mumkin. 0 ‘ tgan zamon natijali fe’ lining bu ma’ no-
sida ish-harakatning bajarilishi so‘zlovchiga avvaldan ma’ lum
bo‘ lmay, ish-harakatning bajarilgan yo bajarilmaganligini boshqa
odamdan eshitish yoki boshqa vositalar orqali ma’ lum bo‘ lishi qayd
qilinadi. Masalan:
.iIimI lá jU j j\ u za b o n -e f o r s i r o xub y o d g e r e f t e
ast - U fors tilini yaxshi o ‘ rganibdi. (U bilan so‘ zlashishdan yoki
boshqa kuzatishdan xulosa qilinadi).
.CuJ ¿ j j j ji u d o ‘ru g ‘ g o ‘f t e a s t - U yolg‘ on gapiribdi.
istodan - tikka turmoq, neshastan - o ‘tirmoq,
xobidan - uxlamoq, jIau bidor sho ‘dan - uyg‘ onmoq,
mariz sho'dan - kasal boimoq kabi holatni bildiruvchi fe’ llardan
hosil bo‘ lgan o ‘tgan zamon natijali fe’ li ko‘proq hozirgi zamon bilan
bog‘ liq bo‘lgan ish-harakatni bildiradi. Masalan:
.*■“ t mi eJÜ—ijl -ijj jbiS ja» JjJ CL^j jSú i_¿c jUj sho tO V b e
aqab negareste did ke xar dar kenor-e rud mo ‘tahayyer istode ast —
Tuya orqasiga qarab ko‘ rdiki, eshak daryo bo‘ yida hayron b o ‘ lib
turibdi.

Uzoq o ‘ tgan zamon fe’ li mozi-ye ba 'id
Uzoq o‘tgan zamon fe’ li o ‘tgan zamon sifatdoshidan so‘ng ^
budan ko‘ makch» fe’ lini qo‘ yish orqali yasaladi. Uzoq o*tgan zamon
fe’ lining tuslanishida shaxs-son qo‘shimchalari budan ko‘-
makchi fe’ lining o‘tgan zamon fe’ l negiziga qo‘ shiladi.
didan - (ko‘ rmoq) fe’ lining tuslanishi
^ y exj dide budam - k o ‘ rgan edim
¡j¿jj dide budi - k o ‘ rgan eding
jjj ojjj dide bud - k o ‘ rgan edi
I shaxs
II shaxs
III shaxs
I shaxs ^ jí«AP dide budim - ko‘rgan edik
II shaxs dide budid - k o ‘rgan edingiz