0 ‘g‘it turlari bo‘yicha. Azotli, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar ustida

0 ‘g‘it qo‘llash muddati va usullari bo‘yicha. 0 ‘g‘itlar samaradorligini
oshirishda ularni qo‘llash muddatlari va usullari muhim
ahamiyat kasb etadi.Kartoshkaga kaliyni qo'llash bo'yicha dala
tajribasining tizimi quyidagicha bo‘lishi mumkin:
1. Fon (kaliysiz):
2. Fon +KCl-kuzgi shudgor ostiga:
3. Fon +KC1- erta bahorda tuproqda ishlash davrida.
Azotli o'g'itlar samaradorligini aniqlashda tajriba tizimini quydagicha
tuzish mumkin:
1) PK-o‘g‘itlashda:
2) NPK -asosiy o ‘g ‘itlashda:
3) PK-asosiy o ‘g‘itlashda +N qo'shimcha oziqlantirishda:
4) PK- asosiy o ‘g‘itlashda +1/2 N asosiy o ‘g‘itlashda +1/2 N
oziqlantirishda.
0 ‘g‘it qo'llash muddatlari bilan bog‘liq tajribalarda o ‘g‘it me’yoriga
jiddiy e ’tibor beriladi. Masalan, o‘g‘itlar qator oralariga yoki uyasigaberiladigan boisa, yuqori me’yordagi o ‘g‘itlar yaxshi samara bermaydi.
Bunday tajribalarda tajriba tizimiga qo‘shimcha ravishda kam me’yorda
(soclima usuldagidan 3—4— marta kam) o ’g'it beriladigan variantlar
hain kiritiladi:
1) NK (fon);
2) fo n+P60 (sochma):
3) fon+P2() (sochma);
4) fon+P,0 (qator orasiga).
MIKROELEMENT BILAN AMALGA OSHIRILADIGAN
DALA TAJRIBALARI
Ma’lumki, qishloq xo'jalik ekinlari liosildorligida B, Zn, Cu, Mn,
Co, Mo kabi mikroelementlarning ahamiyati katta. Bu elementlar
turli tuproqlarda turli miqdorda uchrab, ularning qoMlanilishi ayrim
tuproqlarda yuqori samara bersa, ayrim tuproqlarda samaradorligi
sezilmasligi mumkin. Mikroelementlarning samaradorligi ko‘p jihatdan
harakatchan shakllarining tuproqdagi miqdoriga bog‘liqdir. 0 ‘g‘it
qoilash oldidan ayni shakldagi mikroelementlar miqdorini aniqlash
muhim masala hisoblanadi.Biz bu b o iim d a mikroelementlar bilan
o'tkaziladigan dala tajribalarning o ‘ziga xos tomonlariga to ‘xtalib
o‘tishni lozim deb topdik. Mikroelementlar bilan tajribalarni o ‘tkazish
uslubiyoti 0 ‘zbekiston paxtachilik ilmiy-tadqiqot instituti (sobiq
SoyuzNIXI) ning o'simliklar fiziologiyasi va biokimyosi laboratoriyasida
ishlab chiqilgan. Tadqiqotlar maqsadidan kelib chiqqan holda tajriba
tizimi turli turnan bo'lishi mumkin.
0 ‘simliklarning ma’lum bir tuproq tipida qaysi mikroelementlarga
talabchanligini aniqlash inuhim masala hisoblanadi. Bu muammoni
hal qilish uchun quyidagi tizimda dala tajribasi qo‘yiladi:
1) NPK (fon)-nazorat;
2) fon+B;
3) fon+Zn;
4) fon +Cu;
5) fon+Mn;
6) fon+Mo;
7) fon+Co.
Makroelementlarda boigani kabi mikroelementlarda ham ionlar
antagonizmi va ionlar sinergizmi kuzatiladi. Shu masalaga oydinlik
kiritish uchun dala tajribasining quyidagi tizimi tavsiya etiladi: 1) NPK (fon)-nazorat;
2) fon+B;
3) fon+Zn;
4) fon+Cu;
5) fon+Mn;
6) fon+Mo;
7) fon+Co;
8) fon+B +Zn;
9) fon+Zn+Cu ,
10) fon+Zn+Mo,
11) fon+Zn+Cu+Mn;
12) fon+B+Cu+Co va h.k.
Agar tajribalarda mikroelementlar bilan boyitilgan makroo‘g‘itlar
masalan, ammofos yoki superfosfat o'rganilayotgan b o isa, tajriba
tizimiga ikkinchi nazorat varianti sifatida albatta tarkibida mikroelement
tutmagan ammofos yoki superfosfat kiritiladi va u holda
tajriba tizimi quyidagicha ko‘rinish oladi:
1) NPK (fon)-nazorat;
2) fon+Zn (ZnS04 ,7H20 holatda);
3) fon+Zn (ammofos yoki superfosfat tarkibida);
4) fon+Cu (CuS()4 .5H20 holatda);
5) fon+Cu ( ammofos yoki superfosfat tarkibida) va h.k.
Hozirgi kunda texnik tuzlar bilan bir qatorda tarkibida u yoki bu
mikroelementni tutgan ruda va noruda ko'rinishidagi sanoat chiqindilardan
foydalanish ham muayyan ahamiyat kasb etmoqda. Shu
sababdan mazkur chiqindilar o'z hududlariga yaqin maydonlarda sinab
ko'rilishi va ulardan foydalanishning maqsadga muvofiq yoki muvofiq
emasligi aniqlanishi lozim.
O'zbekistonning karbonatli tuproqlaiida tuproqqa solinadigan
mikroelementlar tezda qiyin eriydigan shaklga o'tadi va ularning
samaradorligi keskin kamayadi. Mikroelementlarni kompleks organik
birikmalar-xelatlar shaklida qoila sh muayyan qiziqish uyg'otadi. Shu
asosda o'tkaziladigan tajribalarda ham asosiy nazorat variantidan
tashqari o'rganilayotgan mikroelementning texnik tuzi solinadigan
qo'shimcha nazorat variant ham kiritiladi. Mikroelementlarning samaradorligi
o'rganiladigan dala tajriba lar kamida to'rt takrorlikda o'tkazilib,
bo'lmalarning yuzasi 200—250 m2 ni tashkil etishi iozim. Bo'lma yuzasi
100—150 m2 bo'lgan tajribalarda takrorliklar soni 6—8 taga yetkaziladi.
M ik ro o 'g 'itla rn in g yangi turlari o'rganiladigan dala tajribalardaboimalar yuzasining 50—100 m2, takrorliklar sonining esa 8 ta boiishi
maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Mikroelementlarning samaradorligini aniqlash uchun ularni dala
tajribalarda turli usullarda qoilash mumkin. U ru g iarn i inikroelement
eritmasida ivitish yoki rnikroelement talqoniga bulg‘ash, tuproqqa
solish yoki o'simlikka eritma shaklda purkash shunday usullar jumlasiga
kiradi. Aytilganlar ichida urugiarni rnikroelement eritmasida ivitish
hamda o'simliklarni amal davrining turli muddatlarida qo'shimcha
oziqlantirish yaxshi natija beradi. Mikroo‘g‘it sifatida ishlatiladigan
sanoat chiqindilarini kuzgi shudgor ostiga solish tavsiya etiladi.
Tajribalarda bo‘r H3B 0 3 (17,5% B) shaklda, rux Z nS 0 4 -7H20
(22,0% Zn), mis C uS 0 4 -5H20 (25,5% Cu), margancs MnS04 -5H20
(22,8% Mn), kobalt C o S 0 4 -7H20 (21,0% Co) va molibden
(NH4),Mo04 (49,0% Mo) shakllarida ishlatiladi.
Umgiarni rnikroelement eritmasida ivitish uchun bo‘rning 0,02—
0,05; marganesning 0,05; ruxning 0,03—0,04; molibdenning 0,01 —
0,05 va kobaltning 0,01—0,10% li eritmalari ishlatiladi.
Urugiarni namlash muddati — 12 soat, urug‘ va eritma o rtasidagi
nisbat — 2:1.
Mikroelementlarni ekishgacha yoki qo‘shimcha oziqlantirish paytida
tuproqqa solish uchun quyidagi dozalar tavsiya etiladi: bo‘r — 1,0—
1,5; rux — 2—4; mis — 1—3; marganes — 4—10; molibden — 0,5—1,0
va kobalt — 0,3—0,5 kg/ga. Masalan, tajriba variantiga (yuzasi 200 m2)
1,0 kg/ga miqdorda bo‘r q o ila sh rejalashtirilgan b o isa , tuproqqa
solinadigan mikroo‘g‘it miqdori quyidagicha hisoblab topiladi:
1. 17,5 kg bo‘r 100 kg H3B 0 3 tarkibida b o isa,
1,0 kg bo‘r x kg H3B 0 3 tarkibida b o iad i,
bundan: x=M 0 0 /1 7 ,5 =5,7 kg H,BO,.
2. 1 ga (10000 m2) maydonga 5,7 kg H3B 0 3 berilsa,
200 m2 maydonga x kg H3B 0 3 beriladi,
bundan: x= 5 ,7-200/10000 =0,114 kg H3B 0 3.
Mikroelementlarni qoilash bo‘yicha o'tkaziladigan dala tajribalarda
barcha agrotexnik tadbirlar va kuzatish ishlari u ‘zbekiston paxtachilik
ilmiy-tadqiqot instituti uslu'oiyoti asosida oikaziladi.
0 ‘zbekiston tuproqshunoslik va agrokimyo davlat ilmiy tekshirish
instituti va 0 ‘zbekiston paxtachilik ilmiy-tadqiqot instituti olimlari
tomonidan tuproqlar tarkibida bo ‘r 1 mg/kg (qaynatilgan suvli

Lizimetrik tajribalar birinchi bo'lib taniqli ingliz olimi Jon Dalton

tomonidan XVII asming oxiri XIX asrning boshlarida atmosfera yog‘insochinlarining
sizot suvlarni to ‘yintirishdagi ahamiyatini o'rganish
niaqsadida amalga oshirilgan.
Lizimetrik tadqiqotlar agrokimyoda ham keng koMamda qo‘llaniladi.
Undan tuproqdagi, shuningdek, o‘g‘itlar hilan kiritiladigan oziq
elementlarning yuvilishini o ‘rganishda keng foydalaniladi. Lizimetrik
tadqiqotlar tuproq va undagi oziq elementlar, o'g'itlar va o‘simlik
o'rtasidagi munosabatlarni aniqlashda o'ziga xos o ‘rinni egallaydi.
Tuproqqa kiritiladigan va hosil bilan olib chiqiladigan oziq moddalar
o ‘rtasidagi farqni va tuproqdagi oziq moddalar muvozanatini
aniqlashda ham ayni usulni qoMlash yaxshi natija beradi. Aytilganlardan
tashqari bu usuldan o ‘g‘itlar ta ’sirida tuproq xossalarining o'zgarishini
(inasalan, suv o 'tk a zu v ch an lik ), turli ekinlardagi transpirasiya
koeffitsientlari ko‘rsatkichlarini aniqlashda ham foydalanish mumkin.
Sug‘oriladigan dehqonchilik sharoitida suv muvozanatini, sho‘rlangan
tuproqlarni yuvish va qishloq xo‘jalik ekinlarining sug‘orish tartibini
o ‘rganishda ham lizimetrik tajribalar ma’lum ahamiyat kasb etadi.
Lizimetrik tajribalar maxsus moslamalar — lizimetrlarda amalga
oshiriladi. Tadqiqotlarning maqsadi va vazifalariga bog‘liq ravishda
turli konstruksiyali lizimetrlardan foydalaniladi.
Lizimetrlardagi tuproq qatlamining qalinligi 20—25 sm dan bir
necha m gacha bo‘lishi mumkin. Amalda 1 m qalinlikdagi tuproq
qatlamiga ega bo‘lgan lizimetrlar ko‘p islilatiladi.
Lizimetrlar oldiga quyidagi talablar qo‘yi!adi:
1. Lizimetrik tadqiqotlardagi sharoit imkon qadar tabiiy sharoitga
yaqin bo'lishi lozim. Buning uchun ular tuproq o ‘rasiga joylashtiriladi
va ularning sathi tevarak-atrof bilan tenglashtiriladi. 2. Turli omillar ta ’sirini qiyoslab o ‘rganish maqsadida lizim etr
moslamalarining soni 10 tadan kam bo'lmasligi va ular q a to r-q ato r
qilib joylashtirilislii kerak. Lizimetrlar yoniga yog'in-sochin miqdorini
o ‘lchash moslamasi o'rnatilsa, vanada yaxshi bo'ladi.
3. Tuproq qatlamidan shiinilib o'tadigan suvlarni to'plash uch u n
lizimetr moslamalarining pastki qismiga drenaj joylanadi, u n d a n
o'tadigan suv maxsus qabul qilgichlarda to'planadi. Ular tabiiy va
sun’iy yoritiladigan yer osti dahlizlariga o'rnatiladi. Yer osti dahlizlari
yog'in-sochin va havo haroratining keskin o ‘zgarishidan himoyalangan
bo'lishi lozim.
4. Lizimetrlar tadqiqot mavzusiga ko'ra o'simlik bilan band b o ‘lishi
yoki toza shudgor holatida bo'lishi mumkin. Kamdan-kam hollarda
lizimetrlarga mevali yoki manzarali daraxtlar o ‘tqaziladi (Vilyams
lizimetri). Shu sababdan lizimetrlar y o ru g iik yaxshi tush ad ig an ,
parranda va chorva mollari ta’siridan himoya qilingan holatda quriladi.
Ba’zi lizimetrlar ustiga simto'r tortiladi.
5. Ko‘p miqdordagi eritmalar ishlatish va kunning xohlagan paytida
kuzatishlar olib borishga to'g'ri kelishi munosabati bilan lizimetrlar
laboratoriyalarga yaqin joylarda quriladi.
Moslama ichidagi tuproqning holatiga ko‘ra ikki turdagi lizimetrlar
tarqlanadi:
— tuproqning tabiiy tuzilishi saqlangan;
— keltirilgan tuproq bilan to ‘ldiriladigan.
Ikkinchi turdagi lizimetrlarda tuproqning tabiiy tuzilishi buziladi,
lekin shunday bo'lsada, tuproq genetikaviy qatlamlar bo'yicha m a ’lum
tartib va zichlikda joylanadi. Lizimetrlarning devori beton, g 'ish t,
metall yoki plastik pardadan tayyorlanishi mumkin. Tadqiqotlarda
Ebermayerning lizimetrik varonkalari ham ishlatiladi.
Beton yoki g‘ishtdan tayyorlanadigan lizimetrlarda ko'p yillik
tadqiqotlar olib boriladi. Odatda, ularning yuzasi 1—2, ba’zi hollarda
4 m2 ni tashkil qiladi. Ular ko‘p yillar davomida xizmat qiladi. Masalan,
Moskva qishloq xo‘jalik akademiyasida V.R. Vilyams tomonidan 1900-
yilda qurilgan va Yangi Aleksandriya qishloq xo'jalik institutida P.F.
Barakov tomonidan 1903-yilda qurilgan lizimetrlar 30—40 yil davomida
faoliyat ko'rsatgan. Betonli lizimetrlarga ko'pincha keltirilgan tuproqlar
to'ldiriladi. Ularda dunyoning turli mamlakatlarida o ‘simlik, o ‘g ‘it
va tuproqlar ustida statsionar tajribalar olib borilmoqda.
Metall lizimetrlar. Ularning shakli turli-tuman (silindrsimon, kubsimon,
parallelepipedsimon) bo'lib, tabiiy tuzilishga ega va keltirilgan2. Turli omillar ta ’sirini qiyoslab o ‘rganish maqsadida lizim etr
moslamalarining soni 10 tadan kam bo'lmasligi va ular q a to r-q ato r
qilib joylashtirilislii kerak. Lizimetrlar yoniga yog'in-sochin miqdorini
o ‘lchash moslamasi o'rnatilsa, vanada yaxshi bo'ladi.
3. Tuproq qatlamidan shiinilib o'tadigan suvlarni to'plash uch u n
lizimetr moslamalarining pastki qismiga drenaj joylanadi, u n d a n
o'tadigan suv maxsus qabul qilgichlarda to'planadi. Ular tabiiy va
sun’iy yoritiladigan yer osti dahlizlariga o'rnatiladi. Yer osti dahlizlari
yog'in-sochin va havo haroratining keskin o ‘zgarishidan himoyalangan
bo'lishi lozim.
4. Lizimetrlar tadqiqot mavzusiga ko'ra o'simlik bilan band b o ‘lishi
yoki toza shudgor holatida bo'lishi mumkin. Kamdan-kam hollarda
lizimetrlarga mevali yoki manzarali daraxtlar o ‘tqaziladi (Vilyams
lizimetri). Shu sababdan lizimetrlar y o ru g iik yaxshi tush ad ig an ,
parranda va chorva mollari ta’siridan himoya qilingan holatda quriladi.
Ba’zi lizimetrlar ustiga simto'r tortiladi.
5. Ko‘p miqdordagi eritmalar ishlatish va kunning xohlagan paytida
kuzatishlar olib borishga to'g'ri kelishi munosabati bilan lizimetrlar
laboratoriyalarga yaqin joylarda quriladi.
Moslama ichidagi tuproqning holatiga ko‘ra ikki turdagi lizimetrlar
tarqlanadi:
— tuproqning tabiiy tuzilishi saqlangan;
— keltirilgan tuproq bilan to ‘ldiriladigan.
Ikkinchi turdagi lizimetrlarda tuproqning tabiiy tuzilishi buziladi,
lekin shunday bo'lsada, tuproq genetikaviy qatlamlar bo'yicha m a ’lum
tartib va zichlikda joylanadi. Lizimetrlarning devori beton, g 'ish t,
metall yoki plastik pardadan tayyorlanishi mumkin. Tadqiqotlarda
Ebermayerning lizimetrik varonkalari ham ishlatiladi.
Beton yoki g‘ishtdan tayyorlanadigan lizimetrlarda ko'p yillik
tadqiqotlar olib boriladi. Odatda, ularning yuzasi 1—2, ba’zi hollarda
4 m2 ni tashkil qiladi. Ular ko‘p yillar davomida xizmat qiladi. Masalan,
Moskva qishloq xo‘jalik akademiyasida V.R. Vilyams tomonidan 1900-
yilda qurilgan va Yangi Aleksandriya qishloq xo'jalik institutida P.F.
Barakov tomonidan 1903-yilda qurilgan lizimetrlar 30—40 yil davomida
faoliyat ko'rsatgan. Betonli lizimetrlarga ko'pincha keltirilgan tuproqlar
to'ldiriladi. Ularda dunyoning turli mamlakatlarida o ‘simlik, o ‘g ‘it
va tuproqlar ustida statsionar tajribalar olib borilmoqda.
Metall lizimetrlar. Ularning shakli turli-tuman (silindrsimon, kubsimon,
parallelepipedsimon) bo'lib, tabiiy tuzilishga ega va keltirilganteng. Ulaming chekkalari o‘tkir bo'lib, 0,5 sm chiqiq qilib ishlangan.
Voronkajiing bo‘yni ruxli halqacha bilan o‘ralgan, teshikchasining diametri
2 mm ni tashkil qiladi. Voronka drenaj material bilan toMdiriladi.
Ebermayer voronkalarini o'rnatish uchun chuqurxandaq kovlanadi
va uning old tik devorida voronka o ‘rnatiladigan chuqurlikda tokcha
yasaladi. Voronka ehtiyotlik bilan tokcha ichiga kiritiladi va o 'tk ir
uchlari bilan uning yuqori devoriga mahkamlanadi. Voronkalar
naychalar yordamida tokchadan ma’lum masofada joylashgan yig'gich
bilan tutashtiriladi.
Xandaqning usti taxta bilan yopiladi va betonlanadi. Xandaqdagi
yig‘gichlarga tushish uchun qopqoqli maxsus tuynuk ishlanadi. Yon
devorlari bo‘lmaganligi sababli atrofdan shimiladigan suvlar ham
voronkalarga kelib tushishi mumkin. Shu sababdan o ‘z ichiga turli
me’yorda o ‘g‘it qo'llanilgan variantlarni olgan tadqiqotlarda dala
tajribalaridagi kabi himoya yo'lakchalarini qoldirish talab etiladi.
Odatda, lizimetrik tajribalar to ‘laligicha tabiiy sharoitlarda olib
boriladi, qaysiki suv tartibiga alohida e ’tibor berishni talab qiladi.
Eksperimental tadqiqotlarning ko'rsatishicha, tabiiy tuproqlarning
suv tartibi lizimetrlarning suv tartibidan bir muncha farq qiladimiqdori tabiiy tuproqlarga tushadigan miqdordan ko'proq bo'lishi
tabiiy hoi, albatta. Chunki lizimetrlaming devori tuproqdan bir oz
baland bo'lgani bois, tushadigan yog'inning deyarli barchasi tuproqqa
shimiladi. Tabiiy tuproqlarda esa yog'in-sochinning 20—25% i nishablik
bo'ylab oqib ketadi. Lekin lizimetrik voronkalarda bu hodisa kuzatilmaydi.
Tuproqqa tushadigan suv dinamikasida ham o'ziga xos farq
kuzatiladi.
Lizimetrlaming tubi yopiq bo'lgani sababli quyi qismda vuzaga
keladigan havoli qatlam gravitatsiya suvlarining pastga tomon erkin
harakatlanishiga to'sqinlik qiladi yoki boshqacha aytganda suvning
tabiiy tuproqlardagi kabi to'la shimilishi sodir bo'lmaydi.
Shuningdek, suvning shimilishi lizimetrlaming chuqurligiga ham
bog'liqdir. Suv chuqur lizimetrlarda sayoz lizimetrlardagiga nisbatan
ko'proq to'planadi.
Sayoz lizimetrlardagi tuproq yuzasidan suvning bug'lanishi chuqur
lizimetrlardagiga nisbatan ko'proq bo'ladi.
Shimiladigan suv miqdori quyidagi sharoitlarga bog'liq bo'ladi:
— lizimetrning tuproq bilan to'ldirish usuliga (tabiiy holatini saqlab
qolgan tuproqlarda shimilish ko'proq bo'ladi); — tuproq xossalariga (tuproq qanchalar mayda bo'lsa, suv shuncha
kam shimiladi);
— yil fasllariga (bahor va kuzda ko'p, yoz va qishda kam);
— yog‘in-sochin miqdori va ularning yil davomida taqsimlanishiga;
— tuproq va havo haroratiga (harorat qancha yuqori boisa, suv
ko'p bugianib, kam shimiladi).
Agrokimyoda lizimetrik usuldati oziq moddalarning tuproqdan
yuvilishini o'rganishda ham foydalaniladi. Bu kattalik tabiiyki, birinchi
navbatda shimiladigan suv miqdori bilan bogiiqdir.
Zeelxorst yopiq harakatlanuvchan lizimetrlarida (1,33 m chuqurlikka
ega) 5 yil davomida shudgorlab tashlab qo'yilgan loyli va quinli
tuproqlarda azotning yo'qolishi o'rganilgan. Olingan natijalar yil davomida
1 ga maydondan yo‘qoladigan azotning o ‘rtacha miqdori loyli
va qumli tuproqlarda mos ravishda 60,9 va 28,8 kg ni tashkil qilishini
ko'rsatgan. A.V. Klyucharevning 20 sm chuqurlikka ega sayoz metall
lizimetrlarda o'tkazgan tajribalarida shudgorlab-tashlab qo'yilgan
1 ga maydondan yil davomida 43 kg nitrat shakldagi azot yuvilishi
aniqlangan.
Yo'qoladigan azot miqdori ko'proq tuproqdagi harakatchan oziq
elementlar miqdoriga, kamroq shimiladigan yog'in-sochin miqdoriga
bog‘liq boiadi.
Masalan, Zeelxorst tajribasida loyli tuproqlarda azotning yo'qolishi
qumli tuproqlardagidan 2 marta ko'p bo'lgani holda, qumli tuproqlarga
shimiladigan suv miqdori loyli tuproqlardagiga nisbatan 16% ko'proq
boiishi kuzatiladi.
Tuproqlardagi azotli birikmalarning harakatchanligi uning mexanikaviy
tarkibi bilan uzviy bo'lishi nemis olimi Geylman tomonidan
o'tkazilgan tajribada aniqlangan. 0,4 m3 hajmli, 1,3 m chuqurlikka
ega lizimetrlar 50 g azot aralashtirilgan tuproq bilan to'ldirilgan va 20
oy davomida faqat yog'in-sochin bilan namlangan holda (toza shudgor
holatida) tashlab qo'yilgan.
Tajribadan olingan ayrim ma’lumotlar 132-jadvalda keltirilgan.
Keltirilgan raqamlardan qumli tuproqlarda suvning shimilishi va
azotning yuvilishi loyli tuproqlarga nisbatan jadal ketishi ko'rinib turibdi.
Fosfor elementi shimiladigan yog'in-sochinlar ta ’sirida juda kam
miqdorda yuviladi. Lion va Bisel tomonidan o'tkazilgan tajribalarda
(9 yillik o'rtacha ma’lumot) yil davomida 77,4 kg azot, 80,7 kg kaliy,
59,5 kg oltingugurt, 44,8 kg kalsiy, 70,8 kg magniy yuvilishi, fosfor
esa amalda yuvilmasligi aniqlangan.

Turli mexanikaviy tarkibga ega tuproqlarda suvning

shimilishi (1) va azotning yuvilishi (%)
(Geylman ma’lumoti