0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va
Download 5.63 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sinov savollari 1. O sim liklar tarkibida fosfor qan day birik m a la r s h a k /id a uchraydi
- 3. Fosforni o sim liklar qaysi b irikm alar sh a k lid a o zla sh tira d i
- 5. Tuproqda fosfor qan day sh akllarda u ch raydi 6. Apatitlar va fosforitlarning oxshash va farq la n itvch i belgilari q a ysilar 7.
- 8. S u perfosfaín in g olish u su lin i tu sh u n tirib b erin g . O d d iy va qosh superfosfatning fa r q i n im ada
- 10. Fosforli o g itla rn i a so siy ogitlash ja r a y o n id a k iritish va uning sam aradorligi nim adan iborat
- (a b s o lu t quruq m o d d a g a nisbatan % miqdori)
- K u z g i g a ll a s i m o n l a r D o n , s o m o n 0,05
- D o n , s o m o n 0 ,6 7 0 ,3 0 9. Sabzi Il d izm ev a 3 . 2 0
- M ev a 5 .6 5 4. N o x a t D o n , s o m o n 1,46 0 ,6 0
- T o la 1,00 7. K artoshka Tu ga n agi, poyasi 2 . 4 0 3,70
1 N o s o v Kuzgi javd ar 1,1 6,2 2 Hark ov Kuzgi javd ar 1,5 3,5 3 N e m e r c h a n Q an d lavlagisi 30,2 6 6 , 6 S u p e rfo s fa t so lish dan o linadig an q o ‘s h im c h a hosil h a m m a tuproqlarda o ‘zaro bir-biriga yaqin bo'lgan raqamlarni tashkil qiladi, bu qonuniyatdan sur tusli o 'r m o n va janubiy qora tuproqlar mustasno, ularda tegishli miqdorlar anc h a kam bo'lgan raqamni tashkil qiladi. ü'sim liklarn ing sur tusli o 'r m o n tuproqlarda solingan superfosfatga nisbatan unchalik hozir javob bo'lmasligi ularda fosforning organik b i rik m a la r in i a n c h a y u q o ri darajadagi ha ra ka tc ha nligi va qora tuproqlarga nisbatan ekinlarning azot bilan ta’minlanishini yomonroq bo'lishi tufaylidir, deb tushuntirsa bo'ladi. Janubiy qoratuproqlarda nam likning kamligi bilan ko'zga yaxshi tashlanadi.
Oddiy va konsentrlangan superfosfatlar va prisipitatlarning P 20 5
miqdorini o 'zaro bir xil qilib solinganda chim li-podzol, s u r tusli o 'r m o n tuproqlar, degradatsiyalangan, kuchli va o d d iy q o r a t u p - roqlarda har xil ekinlardan olingan o ‘rtacha hosilning m iq d o ri juda yaqin b o ‘lgan. Fosforit unining samaradorligi ekin ekiladigan tuproqning nordonlik darajasi va boshqa omillarga b o g iiq . Mustaqil Davlatlar Ham do'stligi davlatlari hududlarida taxminan 4 min tonna fosforit u n id an foyda- laniladi. Agar uni samarali va ilmiy asoslangan m e’yor chegaralarida, y a ’ni har gektarga 3—4 s qo'llanilsa, u n da 10— 12 min gektar c h im -p o d zo l tuproqlarni o 'g ‘itlash mumkin bo'ladi. M D H davlatlarining tuproqlarini xilma-xil bo'lishi fosforli o'g 'itla - rining hammasidan unumli foydalajiish imkonini beradi. A m m ia k ni y o ‘qotmaslik u c h u n fosforli o ‘g ‘itlarn ing ish q o riy shakldagi xillarini (tomasshlak, fosfatshlak) ammiakli tu z la r bilan aralashtirib b o ‘lmaydi. Quruq superfosfatni yerga solishdan birozgina oldin quru q a m miakli va nitratli azotli o ‘g‘itlar bilan aralashtirish m umkin. Ammiakli selitra bilan oldindan aralashtirib q o ‘yish, aralashm aning nam lanib qolishiga, ammoniy sulfat bilan aralashtirilishi esa uni yangidan hosil bo'lgan gips bilan ushJab qolinishiga olib keladi. N o r d o n superfosfatni nitrat o ‘g ‘it bilan aralashtirilishi u c h u v c h a n n itra t kislotaning yo'qolishiga olib kelishi mumkin: H 3P 0 4+ N aN O 3 = N a H 2P 0 4 + H N 0 3 Superfosfatning nordonligi o'sim lik uchun zararli, shuning u c h u n uni neytrallash lozim. Buning u c h u n mexanik aralashtirgan h olda unga 15% gacha fosforit u niyoki 10% gacha dolomit uni yoki sh u n c h a karbonatli ohak qo‘shiladi. 0 ‘yuvchi ohakni qo'shish m u m k in emas, chunki b un d a fosfat kislota o 's im lik to m o n id an y o m o n o 'z l a s h - tiriladigan birikma shakliga o'tib qoladi. Superfosfat bilan olib borilgan ko'p yillik tajribalar shuni ko'rsatdiki, bu o'g'itni solish natijasida tuproqning nordonligi o'zgarmaydi. H am m a fosforli o'g'itlarining nam lanish natijasida ularnin g fizik xossalari va sochiluvchanliklari yomonlashadi, masalan, superfosfatning granulalari shikastlanib uvalanib ketadi. Buning oldini olish uchun uni zavoddan chiqarilgan id ish d a va albatta quruq joyda saqlash kerak.
E K IN L A R N I S U P E R F O S F A T B IL A N O Z I Q L A N T I R I S H Ekinlarni ularning o ‘sishi jarayonida oziqlantirishning maqsadga muvofiqligi, tashqi ko‘rinishidan namoyon ho'lib qolgan fosfbrning tanqisligining oldini olish, asosiy o ‘g‘itlar bilan fosfatlarni to'liq ravishda solinmaganligining o'rnini toMdirishdan iborat. N o r d o n tuproqlarda superfosfatni ularning zarrachalari bilan t a ’sirlanish muddatini qisqartirish yoki bu ta’sirlanishni umuman oldini olish (ildizsiz oziqlantirish) yo‘li bilan o ‘simliklar tomonidan P , 0 5 ning o‘zlashtirilishi koeffitsiyentini oshirishga qaratilgan boMadi. F o s fa t kislota io nla ri b a r g l a r t o m o n id a n ja d a l yutilib gin a qolm asdan, balki o ‘simlikning bosliqa qistnlariga, to ildizlarigacha harakatlanadi, hatto ular orqali tuproqqacha ajratib chiqariladi. Lekin ildizsiz fosforli oziqlanish juda chegaralangan ahamiyatga ega boMadi va o'simlikka miqdoriy jihatdan kam foyda keltiradi. Ildizsiz fosforli oziqlantirish ni katta maydonlarda amalga oshirish j u d a qiyin, blinda suvning k o‘p miqdorda sarflanishi tufayli, juda qim m atg a tushadi, chunki barglarning kuyib qolishining oldini olish m a q s a d id a o ‘ta suyultirilgan eritm alardan foydalanib purkashni tak ror-tak ror amalga oshirish lozim boMadi. Superfosfat bilan tu p ro q orqali ekinlarni oziqlantirishning ham b ir q a to r qiyinchiliklari m avjud. Fosfat kislota a n io n la rin i tuproq to m onidan kimyoviy va fizik- kimyoviy jihatdan ju d a tez bogManib olishi tufayli, o ‘g ‘itning uni tashlab qo'yilgan joyidan ham vertikal, ham gorizontal yo'nalishlar b o ‘ylab harakatlanishi j u d a sust bo'ladi. Demak, superfosfatni yer yuzasiga sepilishiga yoM qo'ymaslik, sepilgandan keyin esa (zig‘ir va boshqa sepib ekiladigan ekinlar uchun) boranalashni amalga oshirish kerak. Amaliyotda xo‘jalik u yoki bu ekinga har xil sabablarga ko‘ra, asosiy o ‘g ‘itni yetarli m iqdorda sohnasligi nuimkin, bunday holatda qo'sh im c h a ravishda oziqlantirish zarur boMib qoladi. Qator orasiga ishlov beriladigan ekinlarga superfosfat bilan ishlov berish jarayonida tuproq orasiga solish (1 0-12 sm dan kam boMmagan yaxshisi 14—16 sm chuqurlikka) yo ‘li bilan oziqlantirish yaxshi samara beradi, lekin bu narsa asosiy o ‘g ‘it yetarlicha solinmagan hollardagina m um kin boMadi.
Sinov savollari 1. O 'sim liklar tarkibida fosfor qan day birik m a la r s h a k /id a uchraydi? 2. Fosfor o'sim lik tanasidagi q aysi ja ra y o n la rd a f a o l qatn a sh a d i? 3. Fosforni o 'sim liklar qaysi b irikm alar sh a k lid a o 'zla sh tira d i? 4. Q aysi o 'sim lik la r tu p ro q d a g i qiyin eriyd ig a n fo s f o r li b irik m a la rn i ham o'zlashtira o la d i? 5. Tuproqda fosfor qan day sh akllarda u ch raydi? 6. Apatitlar va fosforitlarning o'xshash va farq la n itvch i belgilari q a ysilar? 7. Fosforli o'g'itlarning eruvchanligiga ko'ra q a n d a y guruhlarga bo'lish mumkin ? 8. S u perfosfaín in g olish u su lin i tu sh u n tirib b erin g . O d d iy va qo'sh superfosfatning fa r q i n im ada? 9. K u ch siz k islo ta la rd a eriydigan fo sfo rli o 'g 'itla r q a n d a y xossalarga ega? 10. Fosforli o 'g 'itla rn i a so siy o'g'itlash ja r a y o n id a k iritish va uning sam aradorligi nim adan iborat? 11. Fosforli o'g'itlarni ekisli bilan birga qo'llashning o'ziga xos qanday a fza llik la ri bor? 0 ‘SIMLIKLAR HAYOTIDA KALIYNING AHAMIYATI VA UNING HO SIL TARKIBIDAGI MIQDOR1 Tabiatda kaliyning uch , 9K, 4,)K va 4IK izotoplari bor, ulardan 40K radiaktiv b o 'lib , uning yarim parchalanish davri 1,3-10 9 yildir. Radioaktiv 4ÜK tabiiy kaliyning 0,001% ni tashkil qiladi. Bundan tashqari, s u n ’iy ravishda kaliyning qisqa umrli 42K izotopi (yarim parchalanish davri) olingan. Kaliy o ‘simliklarda ion shaklida bo'ladi va hujayraning organik birikmalari tarkibiga kirmaydi. U asosan sitoplazma va vakuolada boMadi, y a d ro d a esa boMmaydi, 20% ga yaqin kaliy o ‘simliklar hujayrasining sitoplazmasini kolloidlarida almashinuvli yutilgan holatda b o ‘ladi, uning 1% gayaqini mitoxondriyalar tomonidan alniashinuvsiz yutiladi, asosiy qismi (taxminan 80%) esa hujayra shirasida va suv bilan oson ajraladigan shaklda boMadi. Shuning uchun kaliy o'simlik- lardan, ayniqsa qarigan barglardan yuvilib chiqib ketadi. Xloroplast va mitoxondriyalarda to ‘planadigan kaliy ularni tuzil- maviy jihatdan mustahkamlaydi va fotosintetik hamda oksidlovchi fosforlanish jarayonlarida energiyaga boy bo'lgan ATF ning hosil b o ‘lishida ishtirok etadi. YorugMikda kaliy ionining hujayra sitoplazmasi kolloidlari bilan bog‘lanish mustahkamligi kuchayadi, qorong‘ilikda esa u susayadi va qisman kaliyning o'simlik ildizi orqali tuproqqa chiqishi sodir b o ‘ladi. Kaliy eng a w a lo sitoplazma kolloidlarining gidrotatsiyasini ku- chayishiga t a ’sir etadi, bunda ularning dispersligini kuchaytiradi. Bu esa o ‘simlik to m o n id a n namlikni ushlab turilishini va vaqtincha qurg‘oqchilikka chidamliligini oshiradi. Kaliy ta’sirida kartoshka tugana- gida kraxmalning va qand lavlagisida saxarozaning va qator mevali va sabzavot ekinlarda monosaxaridlarning to ‘planishini kuchaytiradi. Kaliy o ‘simliklarning sovuqqa va qishga (hujayra shirasini osmotik bosimini kuchaytirish tufayli), o'simliklarni zamburug 4 va bakterial kasalliklarga chidamliligini oshiradi. Kaliy yuqori m olekular ugievodlar (selluloza, gom iselluloza, shuningdek pektin moddalari ksilinlar va boshqalar) ning sintezini
kuchaytiradi, natijada g'allasimon o ‘simliklar somonini hujayra devorlari qalinlashadi va donli ekinlarni yotib qolishga chidamliligini oshiradi, zig'ir va nashada esa tola sifati yaxshilanadi; b a ’zi fermentlarning ishini katalizlaydi, shuningdek o'simliklarda qator vitaminlar (masalan, tiamin va riboflavin) ning sintezlanishi va t o ‘planishini kuchaytiradi, bu narsa esa hujayra og'izchalari bilan chegaradosh hujayralar faoliya- tini kuchayishida katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Kaliy (kalsiy va magniy bilan birqatorda) qishloq xo'jalik ekinlari- ning animoniyli oziqlanishida ham muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Kaliyli oziqlanishga putur yetishi o ‘simliklardagi metabolizmning izdan chiqib ketishiga olib keladi. Kaliyning tanqisligi qator fermentlar faoliyatining susayishiga, o'simliklardagi uglevod va oqsil almashinu- vining izdan chiqishiga, bunda shakarlarning nafas olish uchun o ‘ta ko‘p sarflanishi tufayli donning puch bo'lib qolishi urug'ning unib chiqishi va yashovchanlik qobiliyatini pasayishiga olib keladi va umu- man olganda oqibat natijada hosilning sifatiga salbiy t a ’sir ko'rsatadi. 0 ‘simlikning kaliy bilan oziqlanishi to ‘liq bo'lm aganda har xil kasalliklarga tezroq chalinadi, hosil yig‘ib-terib olingandan so'ng esa shu sababga ko‘ra hosilning saqlanish ko‘rsatkichi pasayadi. 0 ‘simliklarning kaliyli oziqlanishini taqchilligi: qari barglarning chekkasidan boshlab niuddatdan oldin sarg‘ayishi keyinchalik esa ularning chekkasi va tepa qismining jigar rang (ba’zan qizil, zangsimon dog*li) tusga kirishi, bundan so'ng esa barglar o'ladi va yemiriladi, natijada kuyganday bo'lib qoladi. Ayniqsa kaliy tanqisligidan kaliyni sevuvchi o'simliklar ko‘p talofatga uchraydi. Kaliy tanqisligi amaliy jihatdan m odda alm ashinuvini hanima tomonlarini qamrab oigan ko‘p d a n -k o ‘p biokimyoviy jarayonlarni sustlashuviga olib keladi. Bu narsa bunday holatning yuz berishining asosiy sababi kaliy yetishmasligining oqibati deb qarashga asos bo‘la oladi.
Kaliy o'simliklar tomonidan kation sifatida yutiladi, u hujayrada zaryadlangan ion sifatida qoladi, u hujayra m oddalari bilan kuchsiz bog'lar orqali birikadi. Hujayrada ancha miqdorda to'planib, anorganik anionlar, ham m a hujayraning polielektrolitlarini manfiy zaryadlarini neytrallash uchun asosiy qarshi ion hisoblanadi, shuningdek hujayra va muhit o'rtasida ion assimetriya va elektrik kuchlanishlar farqini yuzaga chiqaradi. Kaliyning hujayradagi maxsus funksiyasi ehtimol shunday nam oyon bo'lib o'sim liklar o z iq la n ish id a uning o 'rn in i bosadigan element bo'lmasligini sababi ham shudir. 14 - Agrokim yo 209 Kaliyning bu xususiyati D.A. Sabinin tomonidan qayd qilingan boMib, u — kaliy, natriy va qisman kalsiylarning ahamiyati sitoplazmatik tuzilmalarni hosil qilinishi va protoplastning chegaraviy moddalarini elektrik xossalarini tutib turilishini ta’minlashdir — deb yozgan edi. Hujayrani m em brana kuchlanishini ancha ko‘payishi va uning metabolitik jarayonlarga bogMiqligi, hamda kaliy uchun hujayra memb- ranalarining selektiv o'tkazuvchanligini oshishi kaliy tanqisligining dastlabki samarasi hisoblanadi. Kaliyning hujayradagi miqdori undagi boshqa kationlardan hamda tashqi muhir eritmasidagi kaliy miqdoridan ancha ko‘p bo‘lishi m a’lum. M a sa la n , y u k s a k o 's im lik ia r d a kaliyning h ujayra ichidagi kon- sentratsiyasi uning tashqi muhitdagi konsentratsiyasidan 100— 1000 marta ziyod boMadi. Qator tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kaliyning hujayradagi miqdori bilan o ‘sish jarayonlarining jadalligi o'rtasida korelyativ bogManish bor. Binobarin, kaliyning tanqisligi hujayraning boMinishi, o'sishi va cho‘zilishini susaytiradi, degan xulosaga kelish mumkin. Hozirgi kunda o ‘simlik!ardagi oqsil sintezi jarayonini jadalligi va ulardagi kaliyni miqdori o'rtasida yaqin bogManish borligi haqida m a’lumotlar bor. Kaliy tanqisligida fotosintez mahsuldorligi kamayadi. Kaliy tanqisligida barglardagi fotosintez mahsulotlarining oqishini sekinlashishi haqidagi m a ’lumotlar olingan. 0 ‘simliklar tomonidan kaliyning o ‘zlashtirilishidagi eng past boMgan davri ularning ilk (unib chiqqandan keyingi 15 kun) o ‘sa boshlashiga t o ‘g ‘ri keladi. Odatda, o ‘simlik kaliyni eng ko‘p miqdorda, biologik massaning jadal o ‘sishi davrida o'zlashtiradi. G ‘allasimonlar va g‘allasimon dukkaklilarda kaliyning o'zlashtirilishi gullashdan—sutli pishiqlik davrigacha, zigMrda «toMiq» gullash faza- sidan, kartoshka, qand lavlagisi va karamda ancha cho'zilgan niuddat- larda boMib, amaliy jihatdan butun vegetatsion davrni o ‘z ichiga oladi. Kartoshka kaliyni eng ko'p miqdorda gullash davrida jadal ravishda tuganak hosil boMish jarayonida, qand lavlagisida ildizmeva hosil boMish davrida, karamda uning barg mevasining shakllanishida o'zlashtiradi. Kaliy fosfatni organik birikmalar tarkibiga kiritish hamda fosfat gunihlarni ko'chirish reaksiyalarini amalga oshishi uchun kerak bo'ladi. Kaliy orqali faollanuvchi fermentlar xilma-xil turdagi reaksiyalarni nazorat qiladi, bunda muayyan jarayonlarda muhim ahamiyatga ega boMadi, fosfofruktolipaza glikoliz jarayonini boshqaradi. Shuningdek, kaliy atsetil koenzim A hosil bo'lishda qatnashuvchi fermentlarni harn faollashtiradi. Ferrnentlaming faollashuvida kaliyning ahamiyatini o'rganish, bu kation ferment bilan o ‘zaro ta’sirlashib, uning konformatsiyasini o'zgar- tirish mumkinligini ko‘rsatdi, bunda ferment — K — substrat kompleksi hosil bo'ladi. Kaliy ion-effektor vazifasini faqat fermentativ oqsillar uchungina bajarib qolmay boshqa oqsillar uchun liam bajarishi mumkin. Aniqlanganki, hujayra membranalarining o'tkazuvchanligi faqat HT ionidan mustasno holatda kaliy ioni uchun boshqa ionlarga nisbatan juda yuqori bo‘ladi. Hujayrada kaliyning miqdori kamayganda do im o undagi natriy, magniy va kalsiylarning miqdori ko‘tarilib ketadi. Kaliy tanqisligida hujayrada erkin ammiakning vodorod ionlari, mineral fosfatlarning miqdori oshadi. Shunday m a’lumotlar borki, bunda sulfat va nitratlar- ning miqdori kamayib ketadi. Kaliyning miqdori hamisha o ‘simliklarning yosh o ‘suvchi organ- larida hamda meristema va kambiyda ko‘p bo'ladi. Eski barglardan kaliy yoshroq barglarga ko‘chadi, ya’ni u o ‘simliklar tomonidan takror- takror ishlatiladi (reutilizatsiya). K o 'p hollarda reutilizatsiya oziq m u h itid a yetarli boMmagan joylarda namoyon bo'ladi natijada pastki barglarning sarg'ayib qolishi m e ’yor kaliyli oziqlanganlarga nisbatan oldinroq sodir b o ‘ladi. Eski barglardan yangi barglarga kaliyning ko'chishiga natriy yordam beradi, qaysikim o'zining o ‘sishini to'xtatgan to 'q im a va barglarda uning o‘rnini oladi. Demak, o'simlikda kaliyning taqsimlanishi bazesetal konsentratsiya gradiyenti deb nomlangan xususiyat bilan t a ’siflanadi, bunda barglar va novda qismlaridagi uning miqdori quruq m odda hisobida pastdan yuqoriga qarab oqadi. Kaliyning o'simliklar, tuproq va o ‘g‘itlar tarkibidagi miqdorini hisoblashda uni oksid K , 0 shaklida sarhisob qilish odatlanilgan. Ba’zi bir ekinlarning hosilidagi kaliyning o 'r ta c h a m iqdori 46-jadvalda berilgan. G ‘allasimonlar va dukkaklilarga qaraganda q and lavlagisi, kartosh- kalarning asosiy va qo'shimcha hosil mahsulotlarining quruq vazni hisobiga ancha ko'proq miqdorda kaliy to ‘g‘ri keladi. Ayniqsa kaliyning yuqori konsentratsiyasi sabzavot ekinlarining mahsulotlarida yuqori b o ‘ladi.
B a ’zi qishloq xo'jalik ekinlari hosilida K20 ning o ‘rta c h a miqdori (a b s o lu t quruq m o d d a g a nisbatan % miqdori) T .r
E k in lar Hosil
m ahsuloti k 2 o % № Ekinlar
H osil mahsuloti k , o % 1. K u z g i g ' a ll a s i m o n l a r D o n , s o m o n 0,05 1,19
8. O q karam Karam m ev a 4 ,0 0 2. Bahorgi g ' a ll a s i m o n l a r D o n , s o m o n 0 ,6 7 0 ,3 0 9.
Il d izm ev a 3 . 2 0 3. M a k k a jo 'x o r i D o n , poya 0 ,4 3 1,19
10 Bodring M ev a 5 .6 5 4. N o ' x a t D o n , s o m o n 1,46 0 ,6 0 II
M e v a 5 , 6 0 5. Q a n d lavlagi Ild iz m ev a , bargi 1,00 3 ,0 12 Zig'ir P o y a 1,10 6. Y e m - o z i q a qan d lavlagisi Ild iz m ev a , bargi 3 , 5 0 2,6 3 13 CJ'o'za T o la 1,00 7. K artoshka Tu ga n agi, poyasi 2 . 4 0 3,70 14 15 Q izil beda, yo 'n g 'ic h q a Pic han 1,80 1,80 Sabzavot ekinlari, kartoshka, qand lavlagisi va boshqa ildizmevalar azotga nisbatan 1,5 marta ko'proq kaliy o ‘zlashtirsa, fosforga nisbatan bu miqdor 3—4,5 marta ziyod miqdorni tashkil qiladi. Har xil o ‘simliklar 10 s asosiy hosil mahsuloti (unga mos holda vegetativ hosil) s/ga nisbatan K20 ni har xil miqdorda o'zlashtiradi. G ‘allasimon ekinlar taxminan 25—37 kg, g'allasimon dukkaklilar 16—20, kartoshka 7,0—9,0, oziqa va qand lavlagisi 6,7—7,5, sabzavot ekinlari 4,0—5,0, beda 20—24 kg. Oziq elementlarining asosiy mahsulot birligiga va unga mos boigan qo'shim cha mahsulot hisobiga (masalan, 10 s hisobiga) tuproqdan oiingan miqdori ham m a vaqt qiyoslanadigan kattalikka ega bo'lmaydi, chunki har xil elementlarning hosilini asosiy mahsulotini quruq qismi bir xil bo'lmaydi. S h u n i n g u c h u n h ar xil e k in l a r t o m o n i d a n h a r xil o z iq a elementlarini tuproqdan olinishini obyektiv baholash uchun asosiy hosilni quruq modda hisobida ekvivalent miqdor bo'yicha sarhisob qilish lozim. Masalan, har gektar yerdan 50 s asosiy mahsulot hosilini olish uchun hisoblanganda har xil ekinlar bo'yicha quyidagi raqamlarga ega bo‘lamiz (47-jadval).
Hosil bilan tuproqdan olinadigan K 20 miqdori Download 5.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling