0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va
Download 5.63 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA -à b t ) 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
- Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent - 2011
- .--------------- U D K . 6 3 ! .5 ( 0 7 5 ) I 6 3 1 . 8 ( 0 7 5 ) .
- © C holpon nomidagi nash riyot-m atb aa ijodiy uyi, 2011 KIRISH
- I bob. AGROKIM YO HAQIDA T U SH U N C H A AGRONOMIK KIMYONING PREDMETI VA USULLARI
- Tuproq-o‘g‘it -o ‘simlik tizimining o ‘zaro munosabati sxem asi.
- Tuproq-iqlim-o‘g ‘it -o ‘simlik tizimining o ‘zaro munosabati sxemasi.
- Agrokimyoning boshqa fanlar o ‘rtasida tutgan o ‘rni O byekt va obyekt organuvchi fanlar Ushibiy fanlar
- AGROKIMYO FANINING RIVOJLANISH TARIXI 0 ‘simliklarning oziqlanishi to‘g‘risidagi
0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA -à b t ) 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI J. Sattorov, S. Sidiqov, S . Abdullayev, A. Ergashev, Z. Xaidmuhamedova, Ya. Kulmurodova, U. Qosimov, N . Akbarov A G R O K I M Y O O ‘zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta 'lim vazirligi tomonidan 5141000 — «Tuproqshunoslik» t a 'lim y o ’nalishi talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etilgan 0 ‘z.RFA akademigi, professor J .S . Sattorovning um um iy tahriri ostida Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent - 2011 UDK: 631.5(075) 631.8(075) BBK 40.4ya73 A28 Taqrizchilar: I.T. T U R O PO V — Tashkent Davlat Agrar universiteti Seleksiya, urug'chilik va o'sim liklarni himoya qilish fa k u lte ti Agrokimyo va tuproqshunoslik kafedrasi mudiri, qishloq xo'jalik fanlari doktori, professor, F.X. X O SH IM O V — Sam arqand QXI kafedra mudiri, qishloq xo'jalik fa n la r i doktori, professor, L.T. T U R S U N O V — 0 ‘zbekiston M illiy universiteti Tuproqshunoslik kafedrasi mudiri, professor, X.X. T U R S U N O V - professor A28 Agrokimyo: universitetlarning tuproqshunoslik, agrokimyo, melioratsiya, agronomiya, bog‘dorchilik, o ‘rmonchilik, ekologiya sohalarining talabalari uchun darslik /J.S . Sattorov [va boshq.]; J.S. Sattorovning tahriri ostida; 0 ‘zR Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi. — T.: Cho'lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2011. - 552 b. 1. Sattorov, Jo ‘raqul Sattorovich ISBN 978-9943-05-404-2 U shbu d arslikda A g ro k im y o fanining p re d m e ti, v azifalari, tarixi, tekshirish uslublari, q o n u n iy a tla ri, o ‘sim liklarning kim yoviy tarkibi va o z iq la n ish i, o 's im lik la r o z iq la n ish nuqtayi n a z a rid a n tu p ro q la rn in g xossalari, o ‘g ‘itlar, u la rn in g turlari, olinishi, qoMlanishi, o ‘g ‘it qo'llash tizim ini ishlab chiq ish va asosiy qishloq x o ‘ja lik ek in larin i o ‘g ‘itlash. agrokim voning ekologik niuam m olari bayon etilgan. Darslik universitet va qishloq xo'jalik oliy o ‘quv yurtlarining T uproq shunoslik, Agrokimyo va agrotuproqshunoslik ta ’lim yo'nalishlari talabalari uchun mo'ljallangan. .--------------- U D K . 6 3 ! .5 ( 0 7 5 ) I 6 3 1 . 8 ( 0 7 5 ) ' ' . BB K 4 0 .4 y a 7 3 IS B N 978-9943-05-404-2 © J .S . Sattarov va boshq, 20 1 1 © C ho'lpon nomidagi nash riyot-m atb aa ijodiy uyi, 2011 KIRISH Kimyo fani inson hayoti va ishlab chiqarishning ko‘p sohalariga xizmat qiladi. Kimyo fani taraqqiy etgan sari, uning xizm at d oirasi kengayib b o rm o q d a . T araq q iyo tn in g hozirgi bosq ichid a q is h lo q xo‘jaligini ham kimyosiz tasaw ur qilish m um kin emas. M asalan, k atta m aydonlarda m akro, mikroo‘g‘itlarsiz hosilning m iqdorini va sifatini oshirish m um kin emasligi aniq. P estitsidlarsiz qishloq x o ‘ja lig id a zararkunandalarga, kasallik tarqatuvchi m ikroblarga va yow oyi o ‘sim - liklarga qarshi muvaffaqiyat bilan kurashish qiyin. 0 ‘s im lik la rn in g o 'sish i, ta r a q q iy o tin i b o sh q a rish g a im k o n b eru vch i s tim u la to rla r, v ita n iin la r, fe rm e n tla r, g o r m o n la rn in g aham iyati beqiyosdir. Bir so‘z bilan ay tg an d a, d e h q o n c h ilik d a h a m kimyo fanining k o 'p lab m ah su lo tlari-m o d d alari ishlatiladi. Kimyoning dehqonchilikda q o ‘llanilishini agronom ik kim yo deb atasa b o ‘ladi va m a n tiq n u q ta y i n a z a r id a n bu fan g a q is h lo q xo‘jaligining kimyo fani aralashgan b archa yo‘nalishlari kiradi, deb hisoblaymiz. H ar bir yo‘nalish agrokim yo fani tarkibida m u staqil yirik bo'lim ni tashkil qiladi. Bular — «o‘g ‘itlar va ularni q o ‘llash», «o'sim liklarni kimyoviy yo'l bilan him oya qilish», «o'sim liklarning o ‘sishini, taraqqiyotini kimyoviy y o ‘l bilan boshqarish», «kim yoviy melioratsiyalash» va hokazolardir. Xalq xo‘jaligining muhim tarm oqlaridan biri o ‘simlik m ahsulotlarini yetishtirish hisoblanadi. 0 ‘zbekiston m ustaqillikka erishgach, qish lo q xo‘jaligi m ahsulotlarini ishlab chiqarishda m uhim ijobiy o ‘zgarishlar ro‘y berm oqda. R espublikaning «oltin» boyligi h iso b lan g an sug‘o rila d ig a n va lalm ikor y erlardan foydalanishning yangi shakllari vujudga k e ld i, dehqonchilikka oid zamonaviy texnologiyalar har xil tuproq va iqlim sharoitlarida sinab ko‘rilmoqda va q o ilan ilm o q d a. Ko‘pdan ko‘p xorijiy davlatlar investitsiyalari ishlab ch iq arish n in g asosiy va y o rd a m c h i tarm oqlariga yo‘naltirilmoqda. Qishloq xo'jaligida ishlab chiqarishn ing bozor m u n o sabatlarig a
m onandligi tuproq unum dorligi, mazkur yerlarda yetishtirilayotgan ekinlar hosildorligi, o ‘g ‘itlardan ilmiy asoslangan holda foydalanish, y a ’ni dehqoncliilik m adaniyatiga bog'liqdir. Shularni nazarda tutgan holda ushbu darslikda qishloq xo'jaligi uchun mutaxassis tayyorlash bo'yicha bakalavriaturaning o'quv rejasida ajratilgan soat hajmida va q o ‘yiladigan talab doirasida agrokimyo, o'sim likshunoslik, o'sim lik- larning oziqlanish nuqtayi nazaridan tuproq xossalari, o 'g 'itla r va o ‘g ‘it q o ‘llashga oid nazariy va amaliy tushunchalar bayon qilingan. Darslik «tu p ro q -o ‘sim lik -o ‘g‘it» tizimida yozilib, mavzular shu uchala obyekt o'rtasidagi aloqa, bog‘liqlik va o ‘zaro bir-biriga ta ’sirni hisobga olgan holda o ‘g ‘it berish yo'li bilan tuproq unumdorligini k o 'ta r is h , o lin a y o tg a n h o siln in g m iqdori va sifatini yaxshilash masalalarini yoritishga bag'ishlanadi. 0 ‘g‘itlar tuproq unum dorligini ko‘tarishda, hosilni oshirishda juda kuchli omil hisoblanadi. C hunki 0 ‘g‘itlar yordam ida, eng avvalo, tup roq gumus, azot va boshqa kul elementlar bilan boyiydi. Buning natijasida qishloq xo'jalik ekinlari hosili ko'payib, sifati yaxshilanib boradi. Ekinlardan olinadigan hosilning qariyb yarmi (ba’zi hollarda 60 —70% i) minerai o ‘g ‘itlar hisobigaolinadi. Aksariyat ekinlarda o ‘g ‘it qoMlash bilan bog'liq sarf-xarajat hosil bilan kam ida 2—3 barobar b o ‘lib qaytadi. 0 ‘g‘itlardan olinadigan iqtisodiy samara tuproq-iqlim sharoitlari, o ‘g‘itlarning m e’yori, m uddati va yuksak agrotexnika tadbirlari asosida q o ‘llash bilan uzviy bog'liq. 1980-yilda dunyo b o ‘yicha 111,7 min. t m inerai o ‘g‘it ishlatilgan b o ‘lsa, XXI asming boshlariga kelib, xalqaro am aliy tizimli tahlil instituti (TIASA) hisobi b o 'y icha 287 min. t, B M T qoshidagi Sanoat taraqqiyoti tashkiloti (U N ID O ) m a’lumoti b o 'yich a 307 min. t m inerai o ‘g‘it tayyorlandi. 2015—2020-yillarda b u k o 'rsa tk ic h 2—3 m a r ta oshadi. H ozirgi k u n d a riv ojlan gan m am lakatlarda kishi boshiga 145 kg, rivojlanayotgan m am lakatlarda esa atigi 23 kg m inerai o ‘g ‘it to ‘g‘ri keladi. 0 ‘zbekistonda azotli o ‘g‘it unga bo'lgan talabga ko‘ra 70%, fosforli o ‘g ‘it 40% ishlab c h iqiladi, kaliyli o ‘g ‘itlar esa xomashyo yo ‘qligi sababli um um an tayyorlanm aydi. Qishloq xo‘jaligini im kon qadar mexanizatsiyalash, elektrlashtirish, kimyolashtirish va m elioratsiyalash asosida jadal rivojlantirish Respub- likam iz agrar siyosatining asosi hisoblanadi. M ustaqillikning birinchi kunlaridan boshlab o ‘g ‘it ishlab chiqarishni ko'paytirish, ular assorti- m en tin i yaxshilash, «... qishloq xo'jaligini zarur m inerai o ‘g‘itlar, o'sim liklarni him oya qilish vositalari bilan t a ’m inlashni nafaqat tu b d an o ‘zgartirishi, balki agrokimyo qoidalariga q a t’iy amal qilishda ta la b - chanlikni oshirishi, ularni qo‘llash m adaniyatini yuksaltirish lozim » ligiga jiddiy e ’tibor berildi. 1996-yilning 7-avgustida 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M a h - kamasining «Qishloq xo'jalik ishlab chiqarishida agrokimyo xizm ati ko'rsatishni takomillashtirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida»gi qarori h am dehqonchilikni kimyolashtirishni kuchaytirishda m uhim qadam b o 'ld i. Qurayotgan jam iyatim iz maqsadi va vazifasidan kelib chiqib, o ‘g‘itlarni q o ‘llashda asosiy e ’tibor ularni samarali qo'llashga qaratilishi kerak. C hunki iqtisodiy nuqtayi nazardan foyda berm aydigan o ‘g ‘itlarn i qo'llash m oddiy zarar keltiradi, xolos. Agrokimyo fanining muhim yo‘nalishlaridan yana biri — o ‘g ‘itlar qo 'llash ekologiyasidir. 0 ‘g‘itlar n o to ‘g ‘ri qoMlansa a tro f-m u h itn i ifloslantiradi va ekologik muammolarni keltirib chiqaradi. 0 ‘g'it q o ‘lla- ganda ekologiya m uvozanatini buzm aslik asoslarini ham ta la b a la r yaxshi bilishlari lozim.
va o ‘g‘it qo'llash sohasida erishilgan yu tu qlar bilan bir qatorda sh u n i ta ’kidlash kerakki, o'sim lik tom onidan oziq elem entlarni o'zlash tirish yo'nalishida hali ko ‘p yechilmagan m uam m olar mavjud. H atto ayrim hotlarda yechilgan masalalar bo'yicha ham bahslar bo'lib turadi. S hu m unosabat bilan ushbu darslikda keltirilgan m a’lumot, usul, tu sh u n c h a va kam chiliklar haqida o ‘z fikrlaringizni bildirm oqchi b o 'lsa n g iz , oldindan sizga m innatdorchilik bildiram iz. I bob. AGROKIM YO HAQIDA T U SH U N C H A AGRONOMIK KIMYONING PREDMETI VA USULLARI Inson oziqlanishi o ‘simlik mahsulotining miqdori va sifatiga bogiiq. B undan tashqari, o ‘sim lik mahsuloti sanoat uchun xomashyo bo‘lib xizmat qiladi. Hosil m iqdori ju d a k o ‘p omillarga bog‘liq, shularning ichida eng m uhim laridan biri qishloq-xo‘jalik ekinlarini oziq elem entlar bilan kerakli m iqdorda va o ‘z vaqtida ta ’minlashdir. K o 'p chilik tu p ro q la r tab iatan o‘simlik oladigan shaklda oziqa elem entlarni (azot, fosfor, kaliy, magniy, oltigugurt, kalsiy, mis, bor, m arganes, rux, m olibden, kobalt va boshqa elem entlar) kam m iqdorda saqlaydi. Hosil bilan har yili tuproqdan katta m iqdorda oziqa elem entlar daladan chiqib ketadi. U lardan xolos bir qism igina organik massalar va oziq m oddalar shaklida tuproqqa qaytib keladi. Bunga yana yuvilib ketadigan, havoga uchib ketadigan, tuproqda reaksiyaga kirishib c h o ‘km aga tushadigan oziq m oddalar miqdorini ham qo'shish kerak b o'lad i. A tm osfera azotin i o 'zlashtiradigan dukkakli o ‘sim liklar, erkin yashovchi azatobakterlar, fosfobakter yordam ida tuproqda yuzaga keladigan o ‘simlik olishi m um kin bo'lgan shakldagi oziq elem entlar birikmalari tuproqdagi defitsitni to ‘liq qoplay olmaydi. Xolos, qo ‘shim cha holatda o ‘g‘itlar sifatida beriladigan oziq ele- m entlargina tuproqdagi yetishm ay qolgan oziq m oddalarning o'rnini qoplashi, tuproqda oziq m oddalar miqdorini ko‘paytirishi mumkin. A na shu o ‘g‘it berishning optim al tizimini yaratish bilan agrokimyo fani shug'ullanadi. Bundan tashqari, tabiatda nordon, sho‘rtob va taqirli tuproqlar uchraydi. N ordon tu p ro q lar tarkibidagi natriy ionlarni siqib chiqarish u ch u n kimyoviy usullardan foydalanish yaxshi sam ara beradi. Bu yo‘nalish ham agrokim yo fanida alohida b o ‘limni tashkil qiladi. Shundan kelib chiqib agrokim yo fanining predm etini aniqlash kerak b o'lad i. Agrokimyo fani o ‘simlik oziqlanishi va tuproq meliorativ h o latin i yaxshilash jarayonlarida o'sim lik, tu p ro q va o ‘g‘it o'rtasidagi o ‘zaro m unosabatni o ‘rganadi. Buni akadem ik D .N . Pryanishnikov quyidagi uchburchak shaklida ko‘rsatgan (1-rasm ): l-rasm . Tuproq-o‘g‘it -o ‘simlik tizimining o ‘zaro munosabati sxem asi. 0 ‘simlik, tuproq va o ‘g‘itlarning o ‘zaro ta ’sirini o'rganganda iqlim va boshqa sharoitlar hisobga olinadi ham da bu bog‘lanishni quyidagicha tasvirlash m um kin (2-rasm.) 2-rasm. Tuproq-iqlim-o‘g ‘it -o ‘simlik tizimining o ‘zaro munosabati sxemasi. Agrokimyo fanining asosiy m aqsadi, shu fanning asosiy q u roli bo‘lgan o ‘g ‘itlar yordamida eng a w a lo tuproq meliorativ h o la tin i, unum dorligini yaxshilash va shu orqali o ‘sim liklar hosilining m iq d o rin i ko'paytirib, sifatini oshirishdan iboratdir. Shu m aqsaddan kelib chiqib, agrokim yoning asosiy vazifasi q u y i dagicha aniqlanadi: turli tuproq sharoitlarida har xil o ‘g‘itlar sa m a ra - dorligini aniqlash, dehqonchilikda oziq m oddalar aylanish d o irasin i o'rganish, tuproq va o'sim liklarda borayotgan jarayonlarga ijobiy t a ’sir qilish tadbirlarini ishlab chiqishdir. 0 ‘simliklar oziqlanishini o ‘rganish agrokimyoni aw alo o ‘simliklar fiziologiyasi va biokimyosi bilan uzviy bogMaydi. T uproqda o ‘g‘itlarni o ‘zgarishi tuproqning xossalariga, kimyoviy va mikrobiologik jarayon- lariga bog'liq bo‘lib, agrokim yo fanini tuproqshunoslik, tuproq kimyosi, biologiyasi va m ikrobiologiya fanlari bilan bogMaydi. Agrokimyo dehqonchilik va tuproq melioratsiyasi, o ‘simlikshu- noslik, o ‘simliklarni him oya qilish, mexanizatsiya ham da iqtisod fanlari bilan bog'langan holda ish olib boradi. Agrokimyo fani o ‘z oldiga q o ‘ygan vazifalarni liai qilishda o ‘zining maxsus tadqiqot usullaridan foydalanadi. Agrokimyoviy tad q iq o tlar q o ‘yilgan maqsad va vazifalardan kelib chiqqan holda laboratoriya, vegetatsion, lizimetr, dala va ishlab chiqa- rish tajribalari usullari bilan am alga oshiriladi. Bu usullar birgalikda qoMlaniladi va bir-birini to ‘ldiradi. Laborato riya yordam ida asosan tu p ro q , o'simlik va o ‘g‘itlar kimyoviy analiz qilinadi ham da kichik laboratoriya tajribalari o ‘tkaziladi. Vegetatsion tajribalar-m axsus uychalar, issiq xona, fitotron va vegetatsion m aydonchalarda am alga oshiriladi va albatta o ‘simlik o 'stirish bilan bogMiq boMadi. Vegetatsion tajribalar yordam ida ayrim om illarning, shu jum ladan, oziq elem entlarni o'sim likning o ‘sishi, rivojlanishi, m odda almashinuvi va hosildorligi ta ’siri o ‘rganiladi. Lizim etr tajribalar maxsus qurilmalarda tabiiy sliaroitga yaqinroq bo 'lg an m uhitda olib boriladi. Bu usul yordam ida tuproqdagi oziq elem entlar migratsiyasi, transformatsiyasi, tuproq xossalarining o ‘zgari- shi ham da izotop usullar yordam ida o'simliklarning m odda almashinuvi va m ahsulotning sifatini o ‘zgarishi kabi masalalar o ‘rganiladi. Dala tajribasi usuli ishlab chiqarish sharoitiga yaqin bo'ladi va t o ‘g ‘rid a n -to ‘g‘ri dalada h a r xil kattalikdagi m aydonchalarda olib boriladi. M aydonning katta-kichikligiga qarab m akro va mikro dala tajribalari boMadi. Hali katta m aydonlarga chiqarish erta boMgan m asalalar oldin m ikro -d ala tajribalarida o 'rgan ilad i, undan keyin esa katta dalalarda m akrodala tajribalari usuliga o ‘tiladi. Shunday m asalalar borki, ularni m ikro -d ala tajribalarida o ‘rganish yetarli hisoblanadi. Agrokimyo fani ishlab chiqarish tajriba usulidan ham foydalanadi. Bunda tajriba uchun olingan yer maydoni kattaligi jihatdan ishlab chiqarish maydonlariga yaqin bo ‘ladi. Shuning uchun ham ishlab chiqarish tajribasi natijalari asosida ishlab chiqilgan tavsiyalarni to ‘g‘ridan -to‘g ‘ri ishlab chiqarish
sharoitida foydalanilsa bo'ladi. B ulardan tashqari, agrokim yo fani kimyo, fizika, o ‘simliklar fiziologiyasi, mikrobiologiya, am aliy m ate- m atika va boshqa fanlar uslubiyatlaridan ham foydalanadi. AGROKIMYONING BO SHQ A FANLAR 0 ‘RTASIDA TUTGAN 0 ‘RNI Agrokimyo asoslari o ‘sim liklarning ildiz orqali oziqlan ish na- zariyasini, o'sim liklarning oziqlanishi nuqtayi nazaridan tuproqning holati va xossalari, ularni yaxshilash, o ‘g‘itlarning xossalari haqidagi ta ’lim otni o 'z ichiga oladi. Agrokimyo yashil o'sim liklarning funksiyasini, o ‘sim liklar organiz- m ining hayotiy jarayonlari qonuniyatlarini o 'rg anuvchi fan b o ‘lib, o'sim liklar fiziologiyasi fani bilan cham barchas bog‘liqdir. Agroki- myoning tarkibida o'sim liklar organizm ining xususiyatlari, oziqlanishi haqidagi bilimlar asosiy qismni tashkil qiladi. O'simlikiardan yuqori hosil olish uchun ishlab chiqiladigan tadbirlar o'sim lik organizmini chuqur bilish, tashqi muhit sharoitlarini o'sim lik talabi darajasida moslashtirish haqidagi bilimlarga asoslanadi. Tashqi m uhit xususiyatlarini iqlimshunoslik, tuproqshunoslik fanlari o'rganadi. Am m o bu fanlarning kimyoviy jarayonlar bo'lim larini agrokim yo fani ham o'rganadi va yuqorida aytilgan fanlar bilan cham barchas bog'liqdir (1-jadval).
O 's im lik O 's im lik la r fiziologiyasi O 's im lik kim yosi (m o d d a a lm a sh iiiu v i) O 's im lik d a g i fizik ja ra y o n (e n e rg iy a a lm a s h in u v i) K o 'p a y isli, riv o jlan ish T u p ro q T u p ro q sh u - noslik T u p ro q kim yosi T u p ro q fizik asi T u p ro q bio lo g iv asi Iq lim
Iq lim s h u - noslik
A tm o sfera kim yosi
A tm o sfe ra - fizik asi A tm o sfe ra b io lo g iy asi A g ro tex n ik ta d b irla r D e h q o n c h ilik O 'g 'iila r q o 'lla s h T u p ro q q a ish lo v b e rish S e le k siy a B undan tashqari, agrokim yo fani dehqonchilik fani bilan ham qattiq aloqada, chunki uni « o'g 'itlar qo'llash» b o 'lim in i agrokimyo fani ishlab chiqadi. 0 ‘g‘itlar tizim ini tuproq sharoitiga, o ‘simliklar turi va naviga qarab o ‘zgartirib turadi. Bu jad v ald an ko‘rinib turibdiki, agrokimyo, agrofizika, agrobiolo- giya fanlari uslubiy fanlarga kiradi. Y a’ni, bu fan o ‘zining mavjud uslublari bilan o ‘simlikni, havoni, tuproqni o'rganib, shu bilim lar asosida o ‘g‘it q o ‘llash tizim ini ishlab chiqadi. T up ro q q a ishlov berish, o'sim likni parvarishlash, namlik, karbonat angidrid gazi bilan ta ’m inlash, o ‘sishni susaytiruvchi va kuchay- tiruvchi m oddalarni qo‘llash kabilar foydalaniladigan o ‘g‘itlarning tu rlari, shakli, m iqdori tup ro qq a solish uslublari, m uddatlari bilan o ‘zaro m oslashtirilishi lozim. Bunday o ‘zaro moslikka putur yetishi, y uqorida qayd etilgan ekinni parvarish qilish usullarining samarasini ju d a pasaytiradi. 0 ‘z vaqtida K.A. Timiryazov «minerai o ‘g‘itlardan samarali foyda- lanish zam onaviy dehqonchilik fanining asosi bo‘lishi bilan birga u agronom ik kimyo va o ‘simliklar fiziologiyasiga tayangan boMishi lozim» — degan edi. Agrokimyo — ham kiniyoviy, ham biologik va qishloq xo ‘jalik fanidir. Agrokimyogar muayyan ekin navidan yuqori hosil yetishtirish uchun o ‘g‘itlardan foydalanib, dehqonchilikda qo'llanila- digan h am m a t a ’sir etish usulublaridan bir y o ia foydalanadi. Lekin bunda t a ’sir etish doirasining oqibatini qay darajada b o iish in i inobatga olinishi lozim . M asalan, azotli o ‘g ‘itlardan to ‘g‘ri foydalanmaslik yer osti suvlarini nitratlar bilan ifloslanishiga olib keladi. Ichiladigan suv, sabzavot va boshqa o'sim liklarda nitratlarning tez to'planishi odam va hayvon organizmidagi m odda almashinuvini ham izdan chiqaradi.
Download 5.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling