01 Portfel investitsiyalarning tasniflanishi. 02 Investitsion portfelning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar

Mavzu:
Investitsion portfel, uning turlari va shakllanishi
Reja :
Kirish
Investitsion portfel tushunchasining mazmuni va mohiyati, rivojlanish tarixi
.01
Portfel investitsiyalarning tasniflanishi
.02
Investitsion portfelning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
.03
Mamlakatga investitsiyalar jalb qilishda portfel investitsiyalarning o’rni
.04
Kirish
Investitsion portfel tushunchasining mazmuni va mohiyati, rivojlanish tarixi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida investitsiya faoliyatini kengaytirish va rivojlantirish jismoniy, huquqiy shaxslarni va davlatni, foyda olish maqsadida tadbirkorlik, ishbilarmonlik va boshqa faoliyatlarini qaytadan tiklashga qaratilgan.Bu borada asosiy maqsad investitsiya faoliyatini tashkil etib iqtisodiyotni inqirozdan olib chiqish, uni barqarorlashtirish, dunyo bozoriga kirib borish, jahon xo’jalik aloqalarini mustahkamlash va aholi turmush darajasini yaxshilashdir. Iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish uchun investitsiyalarni jalb qilish siyosati mavjud mablag’lardan, vaqtdan va imkoniyatlardan samarali foydalanishga, turli xil risklarni, mavjud shart-sharoitlarni hisobga olgan holda boyliklarni samarali joylashtirishga va shu yo’l bilan respublika iqtisodiyotini ko’tarishga, uning jahon iqtisodiy tizimiga qo’shilishiga qaratilgan. Bu borada mamlakatga kiritiladigan investitsiyalarning barcha turlari muhim ahamiyatga ega, xususan, portfel investitsiyalar ham.
Pоrtfеl investitsiyalаr - shundаy investitsiyalаrki, bundа kаpitаlni dаrоmаd оlish mаqsаdidа kоrхоnаlаrning аksiyalаri, оbligаtsiyalаri vа bоshqа qimmаtli qоg’оzlаrini sоtib оlish uchun sаrflаnаdi. Bundаy investitsiyalаr kоrхоnаlаrning mоliyaviy хo’jаlik fаоliyati ustidаn nаzоrаt o’rnаtish huquqini bеrmаydi.
Хоrijiy pоrtfеl investitsiyalаr bаrchа хаlqаrо оpеrаtsiyalаrni аmаlgа оshirishdа firmаlаr uchun muhim аhаmiyatgа egа. Bu turdаgi investitsiyalаrgа аsоsаn mоliyaviy muаmmоlаrni yеchish uchun murоjааt qilinаdi.
a) оbligаtsiya (оddiy vеksеl, qаrz mаjburiyati) qimmаtli qоg’оz bo’lib, uning sоhibigа kаfоlаtlаngаn vа qаt’iy bеlgilаngаn pul dаrоmаdi yoki shаrtnоmа аsоsidа bеlgilаngаn o’zgаruvchаn pul dаrоmаdini оlish huquqini bеrаdi;
b) pul bоzоri dаstаklаri (g’аznа vеksеllаri, dеpоzit sеrtifikаtlаri), uning sоhibigа mа’lum bir dаvr ichidа kаfоlаtlаngаn vа qаt’iy bеlgilаngаn pul dаrоmаdi оlish huquqini bеrаdi
Kоrpоrаtsiyalаrning mоliyaviy bo’limlаri mаblаg’lаrning bir mаmlаkаtdаn bоshqа mаmlаkаtgа qisqа muddаtli investitsiyalаrdаn yuqоri fоydа оlish uchun o’tkаzаdilаr. Pоrtfеl investitsiyalаr quyidаgi ko’rinishdа bo’lishi mumkin:
- zаyom qimmаtli qоg’оzlаr - bоzоr muоmаlаsidаgi pul hujjаti bo’lib, zаyom egаsining ushbu hujjаtni chiqаrgаn shахsgа nisbаtаn munоsаbаtini tаsdiqlаydi. Zаyom qimmаtli qоg’оzlаri quyidаgi shаkllаrdа chiqаrilаdi:
- аksiоnеr qimmаtli qоg’оzlаri - bоzоr muоmаlаsidаgi pul hujjаti bo’lib, hujjаt egаsining ushbu hujjаtni chiqаrgаn shахsgа nisbаtаn mulkiy huquqgа egаligini tаsdiqlаydi;
Bu dаstаklаr bоzоrdа ko’p hоllаrdа pаsаytirilgаn nаrхlаrdа sоtilаdi, nаrхni pаsаytirish dаrаjаsi fоiz stаvkаsining kаttа–kichikligigа vа qаrzni qоplаnish muddаtigа bоg’liqdir. Bulаrgа g’аznа vеksеllаri, dеpоzit sеrtifikаtlаri vа bоshqаlаr kirаdi. Mоliyaviy dеrivаtivlаr– bоzоr nаrхigа egа bo’lib, uning sоhibigа birlаmchi qimmаtli qоg’оzlаrni sоtish yoki sоtib оlish huquqini bеrаdi. Bulаrgа оpsiоnlаr, fyuchеrslаr, vаrrаntlаr, svоplаr kirаdi. Nоtа (qаrz mаjburiyati) - qisqа muddаtli (3-6 оy) pulli dаstаk bo’lib, bаnk bilаn kеlishuv аsоsidа qаrz оluvchining o’z nоmigа chiqаrilаdi, bоzоrdа jоylаshtirilishi kаfоlаtlаnаdi vа sоtilmаgаn nоtаlаr sоtib оlinаdi, rеzеrv krеditlаr bilаn tа’minlаnаdi.
Yuqoridagi keltirilgan portfel investitsiya ko’rinishlari investitsion kompaniyalar toimonidan amalga oshiriladi. Umuman olganda investitsion biznesda professional yondashuv nima?
Avvalo, bu investitsiya maqsadlari va mexanizmlarini aniq tushunishdir. Foydali investitsiyalarning asosiy qoidasi: investitsiyalarning rentabelligi qanchalik yuqori bo'lsa, risk shunchalik yuqori bo'ladi.

Tajribali sarmoyadorlar xatarsiz investitsiyalar yo'qligini yaxshi bilishadi. Ammo ular mablag'larni yo'qotish xavfini qanday kamaytirishni biladilar. Shu maqsadda qimmatli qog'ozlar uchun portfel investitsiya strategiyasi ishlab chiqilgan. Minimal xavf bilan maksimal foyda olish uchun investor yoki uning moliyaviy maslahatchisi naqd investitsiyalar uchun bir nechta vositalarni tanlaydi.
Buning uchun investitsiya portfeli shakllantiriladi. Portfel sarmoyalari investorlar orasida tobora keng tarqalmoqda. Shu bilan birga, mablag'larni vakolatli taqsimlash moliya bozori va umuman mamlakat iqtisodiyoti to'g'risida batafsil ma'lumot talab qiladi. Shu bilan birga, muvozanatli yondashuv qimmatli qog'ozlar egalariga yo'qotishlarning minimal xavfi bo'lgan belgilangan o'rtacha ko'rsatkichlardan yuqori kafolatli daromad olishga yordam beradi. Investitsion biznesga yangi kelganlar bozorda bitta "eng yaxshi" aktivni topish, unga barcha mablag'larni sarflash kifoya qiladi, deb aytishadi va gap shlyapa ichida. Baliq oviga o'tiring, shunda pul o'z-o'zidan hisobga tushadi. Afsuski, agar hamma narsa juda sodda bo'lsa, har bir ishtirokchi avtomatik ravishda bugungi kunda Uorren Baffetga aylanishardi.
Tajribali sarmoyadorlar daromadni ko'paytirish va xavflarni kamaytirish uchun depozitlarni turli xil vositalar va yo'nalishlarga bo'lish kerakligini bilishadi. Ushbu vositalarning kombinatsiyasi investitsiya portfelidir. Portfel investitsiyalari foyda olish uchun qimmatli qog'ozlar portfelini ushbu qimmatli qog'ozlarni chiqargan shaxsga (emitentga) ta'sir qilish, nazorat qilish yoki boshqarish imkoniyatisiz shakllantirish maqsadida har xil turdagi, qimmatli qog'ozlarni sotib olish jarayonini ifodalaydi. Oddiy so’z bilan portfelli investitsiyalarni quyidagicha ta'riflash mumkin: investor yirik kompaniyalarning qimmatli qog'ozlarini (aktsiyalar, obligatsiyalar, veksellar va boshqalar) sotib oladi, bu esa ularni sotib olish uchun ma'lum foiz (dividend) to'lanishini kafolatlaydi.

Buni bankdagi omonat bilan taqqoslash mumkin - kishi pulni bankka qo'yadi, buning uchun u belgilangan miqdordan daromad shaklida oladi. Agar investor allaqachon bir qator qimmatli qog'ozlarga ega bo'lsa, demak bu qimmatli qog'ozlar portfeli.
Shunday qilib, qimmatli qog'ozlarning egasi qo'shimcha foyda olish uchun yoki "passiv daromad" deb nomlangan pulni olish uchun investitsiya qiladi, buning uchun investor korxonani boshqarish yoki uning faoliyatini tashkil etish bilan bog'liq biron-bir faoliyat bilan shug'ullanishi shart emas.
Shunga o'xshab, bankka sarmoya kiritishda biz uning faoliyatiga ta'sir eta olmaymiz, faqat foizlarni to'lash shartlariga rozilik bildiramiz. Har qanday investitsiya foydali bo'lishi kerak va portfel investitsiyalari bundan mustasno emas. Bu asosiy maqsad. Biroq, portfel investitsiyalarining rentabelligi ko'p jihatdan xavfsizlik turiga, uning qiymati va olingan daromad foiziga bog'liq.
Bundan tashqari, foydani ta'sir qiluvchi muhim omil - bu qimmatli qog'ozlar chiqaradigan korxona faoliyat ko'rsatadigan soha.

• Shunday qilib, investitsiya portfelini yaratishda investorning asosiy maqsadi maqbul balansni yoki mavjud bo'lgan qimmatli qog'ozlarning barcha tarkibi uchun tavakkalchilik darajasi bilan rentabellik darajasining nisbatini shakllantirishdir.
• Bundan tashqari, portfel investitsiyalariga mablag’ kiritishda qimmatli qog'ozlar egasi doimiy ravishda fond bozoridagi o'zgarishlar dinamikasini - qiymat va rentabellikni hisobga olishi va kelajakda investitsiyalardan daromadlarni barqaror o'sib boradigan darajada ushlab turishi kerak.
• Portfel investitsiyalari ko'plab qimmatli qog'ozlarni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, ularning soni, tarkibi va xususiyatlari investitsiyalarning daromadliligiga ta'sir qiluvchi omillarga qarab farq qilishi mumkin.