03 Monopoliyalarning iqtisodiy asosi va ularning turlari 01 Mukammal raqobat tushunchasi mazmuni va bozor modeli shartlari
Download 1.22 Mb.
|
NOMUKAMMAL RAQOBAT BOZORI NAZARIYALARI
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mukammal raqobatning yagona ko’rinishi – sof yoki erkin raqobatdir.
- Nomukammal raqobatning asosiy sifatlari
- Infographic Style
|
NOMUKAMMAL RAQOBAT BOZORI NAZARIYALARI Shodmonov Javlonbek Reja: 03 Monopoliyalarning iqtisodiy asosi va ularning turlari 01 Mukammal raqobat tushunchasi mazmuni va bozor modeli shartlari 02 Nomukammal raqobat turlari, amalga oshish sabablari Monopolistik raqobat Mukammal raqobatni tavsiflovchi bir qator belgilar mavjud bo’lib, ulardan asosiylari sifatida quyidagilarni keltirish mumkinMonopolistik raqobat Mukammal raqobatni tavsiflovchi bir qator belgilar mavjud bo’lib, ulardan asosiylari sifatida quyidagilarni keltirish mumkinBozor ishtirokchilari (ham sotuvchilar, ham xaridorlar) sonining ahamiyatli darajada ko’p bo’lishi iqtisodiy resurslarning harakatchanligi, ulardan foydalanishda hech qanday cheklov yoki to’siqlarning mavjud bo’lmasligi 01 02 04 03 05 bozorga kirish va undan chiqishning erkinligi; sotuvchilarning o’zaro mustaqilligi, ular xatti-harakatining birbiriga bog’liq bo’lmasligi; ishlab chiqarilgan mahsulotning bir xil ko’rinishda ekanligi; - ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot hajmida ishlab chiqaruvchilar ulushining ahamiyatli jihatdan farq qilmasligi; xo’jalik yuritishda qo’l keluvchi axborotlar (masalan, tovarlar narxi, ularning o’zgarish ehtimoli, hajmi, sifati va boshqalar) to’g’risida to’liq ma’lumotga ega bo’lish imkoniyati. Mukammal raqobatning yagona ko’rinishi – sof yoki erkin raqobatdir.Mukammal raqobatning yagona ko’rinishi – sof yoki erkin raqobatdir.Mukammal raqobat Sof raqobat gomogen mahsulotning savdo-sotig’i bilan shug’ullanuvchi ko’plab sotuvchi va xaridorlarning mavjudligi bilan tavsiflanadi. Yuqori darajada tashqil qilingan bozorda ko’plab sotuvchilar o’zlarining mahsulotlarini taklif qiladilar. Bunday sharoitda bozorda mahsulot tabaqalashuvi mavjud bo’lmay, ko’p sonli sotuvchi va xaridorlar, erkin holda harakat qilib, bozor narxining shakllanishiga ta’sir kursata olmaydilar. Sof raqobatli bozorda alohida korxonalar mahsulot narxi ustidan sezilarsiz nazoratni amalga oshiradi. Nomukammal raqobat turlari, amalga oshish sabablari Nomukammal raqobat XIX asrning oxirlarida ishlab chiqarish va kapitalning kontsentratsiyasi jarayonining kuchayishi natijasida monopol tuzilmalarning tarkib topishi bilan vujudga keldi. «Monopoliya» atamasi (grekcha monos – yagona, poleo - sotaman) tarmoqning yagona ishlab chiqaruvchidan iborat bo’lishini anglatib, u ishlab chiqarish hajmi va narx ustidan nazorat o’rnatish imkoniyatiga ega bo’ladi. Nomukammal raqobatning asosiy sifatlariNomukammal raqobatning asosiy sifatlariiqtisodiy resurslarning muhim turlariga xususiy mulkchilik ishlab chiqarish miqyosi keltirib chiqaradigan to’siqlar; tabiiy monopoliyalar tavsifidagi to’siqlar; litsenziyalar; patent J.Robinson xonim esa «Nomukammal raqobatning iqtisodiy nazariyasi» asarlarini chop etdilar. Bu asarlarda erkin raqobat sharoitini inkor etadigan sharoitda bozor mexanizmlarining harakati masalalari har tomonlama chuqur tahlil etiladi. Xususan, ikkala muallif fikricha, bozor bahosi bozor ishtirokchilarining kollektiv faoliyati tufayli yuzaga kelmaydi, chunki tovar mahsulotlarining turli-tumanligi (differentsiyasi) haridorlarni bu tovarlar bahosi to’g’risida to’liq informatsiyadan, firma-ishlab chiqaruvchilarni tanlashda raqobatdan mahrum etadi. J.Robinson Infographic StyleInfographic StyleDifferentsiatsiya kuchayib borgan sari har bir sotuvchi absolyut (mo’tloq) monopoliyaga ega bo’ladi, ammo shu bilan birga, o’rnini bosa oladigan boshqa mahsulot ishlab chiqaruvchining nomukammal raqobatiga uchraydi. Edvard Xeyting Chemberlin (1899-1967) Uning dastlabki asari «Nomukammal raqobatning iqtisodiy nazariyasi» 1933 yili, ya’ni muallif 30 yoshligida yozilgan va unga mashhurlik keltirdi. Asardagi bosh g’oya monopoliyalar faoliyatida bozorlar jihatini aniqlashdir. Bu sharoitdagi raqobat iqtisodiyotdagi muvozanatni bo’zadi va nomukammaldir (Chemberlinda-monopolistik). D Joan Vayolet Robinson (1903-1983 Nomukammal raqobatli monopolistik bozorda aniqlashni talab etuvchi bir qancha sharoitlar yuzaga keladi. Agar bozor bir-biri bilan raqobat qiluvchi cheksiz ko’p haridolardan emas, balki ayrim yakkayuyagona haridorlar birlashmasidan iborat bo’lgan holatda sotib olinadigan mahsulot qancha bo’lishi mumkindir. Bu sharoit talab kontsentratsiyasi bo’lib bozorda ko’p sonli mayda sotuvchilar va yakkayu-yagona haridor faoliyat kursatadi. Nomukammal XULOSA Tadbirkorlar nomukammal raqobat sharoitiga nisbatan mukammal (sof) raqobat sharoitda ishlab chiqarishni monpollashtirishdan kamroq manfaatdor bo’ladilar. Chunki nomukammal raqobat sharoitida ayrim firmalar optimal kursatgichlarga erisha olmaydilar, samarasiz (kam samara bilan) faoliyat kursatadilar, shu sababli monopolist mahsulot chiqarishni cheklash bilan o’z mahsuloti narxini oshirish imkoniyatigagina ega bo’lmasdan, balki sohadagi ishlab chiqarishni tashqil etishni mukammallashtirish yo’li bilan ishlab chiqarish harajatlarini pasaytirishi mumkin. E`tiboringiz uchun raxmat! Shodmonov Javlonbek Download 1.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|