04-arxitektura talabasi Erkinov Fozil Raxbar: sh. Xaydarov reja: Yer osti muhandislik tarmoqlari haqida

1-rasm
2-rasm
4
2. Yer osti tarmoqlarini joylashtirishda quyidagi qoidaga rioya qilish kerak: binodan uzoqlashganda, yer osti tarmoqlarining chuqurligi oshishi kerak. Tarmoqlarning bunday joylashuvi bilan binolarning poydevorlari yaqinida tuproqlarning barqarorligi ta'minlanadi. Yer osti tarmoqlarini joylashtirishda quyidagi qoidaga rioya qilish kerak: binodan uzoqlashganda, yer osti tarmoqlarining chuqurligi oshishi kerak. Tarmoqlarning bunday joylashuvi bilan binolarning poydevorlari yaqinida tuproqlarning barqarorligi ta'minlanadi. Quvvatli elektr kabellari binolarning poydevoridan 0,6 m masofada joylashtiriladi. Tashqi yoritish uchun elektr kabellari to'g'ridan-to'g'ri yerga 0,7 m chuqurlikda va chekka chetidan 0,5 m masofada yotqiziladi. Telefon kabellari asbest-sement quvurlarida qizil chiziqdan 1,5-2,0 m masofada 0,8 m chuqurlikda yotqiziladi. Quduq teshiklari bir-biridan 50-60 m masofada va uchastkaning burilish qismida joylashtiriladi.
3-rasm
4-rasm
5
Issiqlik tarmog'i qizil chiziqdan kamida 2,0 m masofada joylashgan holda issiqlik quvurlarini tashqi mexanik ta'sirlardan himoya qilish uchun ular maxsus kanallarga joylashtiriladi va issiqlik izolyatsiyalanadi. Drenaj kanal ichida tashkil etilgan issiqlik tarmog'ining chuqurligi 1,0-1,5 m, isitish tarmog'ini muzlash chuqurligidan yuqori o'rnatishga ruxsat beriladi. Past va o'rta bosimli gaz quvurlari tuproqning muzlashi chegarasida qurilish chizig'idan 2,0-4,0 m masofada, yuqori bosimli quvurlar esa qurilish chizig'idan 10,0 m masofada yotqiziladi. Suv ta'minoti, kanalizatsiyasi va drenaj tizimi tuproqning muzlash chuqurligidan pastdagi qizil chiziqdan 3,0-5,0 m masofada yotqiziladi. Kollektor 2,0x2,4 m o'lchamdagi yig'ma temirbeton elementlardan tayyorlaniladi.
5-rasm
6-rasm
6
Tarmoqlarni muntazam ravishda tekshirish va ta'mirlash uchun kollektor markazida 0,8 m kenglikdagi o'tish joyi qoldiriladi, kollektorning chuqurligi kollektorning yuqori qismidan kunlik yuzasiga qadar hisoblanib, tuproq 1,0-1,5m, kollektor ichidagi harorat yil davomida 0 0 S dan yuqori bo'lishi kerak. Lekin 7 - 10 0 S dan oshmasligi kerak. Kommunal va bo'ronli kanalizatsiya quvurlarini, yuqori bosimli gaz quvurlarini, kuchlanishi 30 kVt dan yuqori bo'lgan elektr kabellarini kollektorga joylashtirishga yo'l qo'yilmaydi. Ushbu yer osti tarmoqlarini umumiy kollektorga joylashtirish xavfsiz emas. Ko'p sonli elektr kabellarini yotqizish uchun maxsus kollektorlar qurilgan bo’ladi. Asosiy ko'chalarning kengligi 50-60 m dan oshganda, ko'chalarning ikkala tomoniga yer osti kommunikatsiyalari qo'yiladi.
7-rasm
8-rasm
7
3.Shaharning muhandislik tarmoqlari va inshootlari o‘zining murakkab silsila ekanligi hamda xizmat ko‘rsatish jarayonida bir talay qo‘shimcha uskunalardan ham foydalanish mazkur sohaning murakkabligidan dalolat beradi. Muhandislik tarmoqlari va kommunikatsiyalari yer ustki, yer osti, yerda joylashgan turkumlarga bo‘linadi. Yer ostki muhandislik tarmoqlarini shahar hududida qo‘llanilashi shahar hududining muhandislik obodonlashtirilishida alohida axamiyatga ega. Shahar muhandislik tarmoqlari shaharning to‘liq va umumiy maishiy xizmat va sanoat talablarini qondirishga xizmat qiladi. Muhandislik tarmoqlari turkumiga quvurlar,kabellar va kollektorlar silsilasi kiradi
9-rasm
10-rasm
8
Shahar yer osti xoʻjaligi - shahar kommunal xoʻjaligiga va sanoat korxonalarining ishlab chiqarish ehtiyojlariga xizmat koʻrsatish uchun moʻljallangan yer osti muhandislik kommunikatsiyasi va yordamchi qurilmalari majmui. Bunga turli quvurlar (truboprovodlar) va kabellar, turar joy, jamoat hamda sanoat binolaridan chiqariladigan va ularga kiritiladigan kommunikatsiyalar, ekspluatatsiya qilinadigan quduqlar, kameralar va boshqalar kiradi. Quvurlar va kabellar koʻpincha qurilgan binolarga parallel holda, tarqatiladigan shoxobchalar muayyan mavze (kvartal) ichidagi hududlar boʻyicha yotqiziladi. Yer osti tarmoqlari (muhandislik kommunikatsiyasi) alohida, birlashtirilgan va kollektorli tarzda joylashtiriladi. Quvurlar va kabellarni alohida joylashtirishda har qaysi tarmoq uchun alohida chuqur (transheya) kovlanadi. Birlashtirilgan usulda joylashtirishda turli maqsadga moʻljallangan quvurlar pogʻonama-pogʻona shaklda bitta chuqurga yotqiziladi. Kollektorli joylashtirishda suv va issiqlik quvurlari hamda kabellar bitta umumiy kollektorga yotqiziladi. Kollektorlar avtomatik shamollatish tizimi bilan jihozlanadi. Kollektorli usulda yotqizilgan quvurlar va kabellarning xizmat muddati boshqa usullardagiga nisbatan ancha katta boʻlgani uchun bu usuldan keng foydalaniladi. Yigʻma temirbeton kollektorlar ancha samarali hisoblanadi. Shahar metropolitenini ham Shahar yer osti xoʻjaligi xisobiga kiritish mumkin.
9
Yer osti muhandislik tarmoq quvurlari uzluksiz, markaziy, tarqatuvchi va ta’minlovchilar turkumlariga bo‘linadi. Markaziy tarmoq silsilasi - shaharning yirik aholi turar joy maskanlarini, sanoat tumanlarini va maishiy xo‘jalik hududlariga xizmat qiladi. Tarqatuvchi tarmoqlar - aholi turar joy maskanlariga xizmat qilishga mo‘ljallangan bo‘lib, shahar ko‘chalarining asosiy elementlarini tashkil qiladi. Ta’minlovchi tarmoqlar - aholi turar joy hududlarida joylashgan bo‘lib, shahar istirohat bog‘lari va hiyobonlarining asosiy elementlarini tashkil qiladi. Shahar hududida bosim ostidagi yoki o‘z oqimi bilan faoliyat ko‘rsatuvchi oqova suv tarmoqlari xizmat ko‘rsatadi. O‘z oqimiga bo‘ysinib faoliyat ko‘rsatadigan tarmoqlar - oqova suv tarmoqlari nomi bilan ataladi. Yer osti suvlari 300 sathini pasaytiruvchi va sizot suvlarni o‘ziga yig‘ib olishga xizmat qiladigan quvurlar drenaj quvurlari deb nomlanadi.
13-rasm
14-rasm
11
4.Yer osti kommunal xizmatlari - Bular suyuqlik va gazlarni tashish, energiya va ma'lumot uzatish uchun ishlatiladigan chiziqli tuzilmalardir. Yer osti inshootlarining quyidagi turlari ajralib turadi: quvurlar, kabel liniyalari va kollektorlar. Gravitatsion quvurlar ifloslangan oqava suvlarni kanalizatsiya tozalash inshootlariga (sanoat va maishiy kanalizatsiya), atmosfera suvini suv havzalariga (bo'ron kanalizatsiyasi) va er osti suvlariga ularning sathini (drenaj) tushirish uchun yo'naltiradi. Bosim quvurlari suyuq va gaz mahsulotlarini bosim ostida tashiydi. Ular suv ta'minoti (ichimlik, olov, sanoat), isitish (suv va bug '), gaz (yuqori, o'rta va past bosim), shuningdek maxsus quvurlar (havo, gaz, neft, kislota, neft quvurlari) ga bo'linadi. va boshq.).
17-rasm
18-rasm
13
19-rasm
20-rasm
21-rasm
15