1- loyiHa Hisob ishi

1- loyiHa Hisob ishi


1.1a- misol: Tarkibida ___% C, uglerod miqdori bo‘lgan qotishmalarni suyuq holatdan uy haroratigacha sovutganimizda uning tuzilishida (strukturasida) qanday o‘zgarishlar sodir bo‘ladi? Sodir bo‘lgan fazalarning xarakteristikasini tushuntirib bering.
Ishni bajarish tartibi

1. 
   Fe-C holat diagramma masshtab bo‘yicha chiziladi va barcha qismlarda mavjud bo‘lgan fazalar belgilanadi (1-ilova)
   
2. 
   Berilgan qotishmaning uglerod miqdorini (C=___%) abssisa (uglerodning konsentratsiya) o‘qida belgilab, shu nuqtadan suyuq fazagacha (likvidus AC chiziqgacha) vertikal chiziqni o‘tkazamiz. Vertikal chiziq diagrammadagi chiziqlarni kesishgan nuqtalarini belgilaymiz (________)
   
3. 
   1-nuqtadan yuqori haroratda qotishma suyuq holda bo‘ladi.
   
4. 
   1-nuqtada AC chiziq kesiladi. Qotishmada suyuq fazadan austenit (A) ajralib chiqa boshlaydi. Austenit (A) - uglerodning Feγ dagi qattiq eritmasi. Tarkibida 1147⁰C da - 2,14% uglerod (C), 727⁰ C da esa 0,83% uglerod (C) bo‘ladi.
   
5. 
   2-nuqtada AE chiziq kesiladi. Qotishmaning hammasi austenitga (A) o’ta boshlaydi.
   
6. 
   3-nuqtada ES chiziq kesiladi. Austenit (A) parchalana boshlaydi va undan sementit (S) ajralib chiqa boshlaydi. Sementit (S) - temir bilan uglerodning kimyoviy birikmasi Fe₃C. Tarkibida 6,67% uglerod (C) bo‘ladi.
   
7. 
   4-nuqtada SK chiziq kesiladi. Austenit (A) to‘la parchalanib, perlit (P) ga aylanadi. Natijada qotishma perlit (P) bilan sementit (S) dan iborat bo‘ladi. Perlit (P) ning o‘zi bu ferrit (F) bilan sementit (S) dan iborat bo‘lgan mexanik aralashma. Ferrit (F) - uglerodning Feα dagi qattiq eritmasi. Tarkibida 727⁰C da 0,08% uglerod (C).
   
8. 
   5-nuqtagacha qotishmada fazaviy o‘zgarishlar sodir bo‘lmaydi.
   
9. 
   Fe-C holat diagrammasi bo’yicha xulosa yoziladi.
   

1.1b - misol: Tarkibida ____% C, uglerod miqdori bo‘lgan qotishmani uy haroratdan suyuq holatgacha qizdirganimizda uning tuzilishida (strukturasida) qanday o‘zgarishlar sodir bo‘ladi? Sodir bo‘lgan fazalarning xarakteristikasini tushuntirib bering.
Ishni bajarish tartibi
1. Fe-C holat diagramma masshtab bo‘yicha chiziladi va barcha qismlarda mavjud bo‘lgan fazalar belgilanadi (1-ilova).
2. Berilgan qotishmaning uglerod miqdorini (C=____%) abssisa (uglerodning konsetratsiya) o‘qida belgilab, shu nuqtadan suyuq fazagacha (likvidus AC chiqqacha) vertikal chiziqni o‘tkazamiz. Vertikal chiziq diagrammadagi chiziqlarni kesishgan nuqtalarini belgilaymiz (1,2,3,4,5).
3. 5-nuqtada qotishmada fazaviy o‘zgarishlar sodir bo‘lmaydi. Qotishma perlit (P) bilan sementit (S) dan iborat bo‘ladi. Perlit (P) ning o‘zi bu ferrit (F) bilan sementit (S) dan iborat bo‘lgan mexanik aralashma. Sementit (S) - temir bilan uglerodning kimyoviy birikmasi Fe₃C. Tarkibida 6,67% uglerod (C) bo‘ladi. Ferrit (F) - uglerodning Feα dagi qattiq eritmasi. Tarkibida 727⁰ C da 0,03% uglerod (C), 20⁰ C da esa 0,006% uglerod (C) bo‘ladi.
4. 4-nuqtada SK chiziq kesiladi. Perlit (P) – Austenit (A)ga aylanadi. Austenit (A) bu - uglerodning Feγ dagi qattiq eritmasi. Tarkibida 1147 ⁰C da 2,14% uglerod (C), 727⁰C da esa 0,83% uglerod (C) bo‘ladi. Natijada qotishma austenit (A) bilan sementit (S) dan iborat bo‘ladi.
5. 3-nuqtada ES chiziq kesiladi sementit (S) ning hammasi austenit (A) ga aylanadi.
6. 2-nuqtada AE chiziq kesiladi. Qotishmada austenitdan (A) suyuq faza ajralib chiqa boshlaydi. Natijada qotishma austenit (A) bilan suyuq fazadan iborat bo‘ladi.

7. 
   1-nuqtada AC chiziq kesiladi. Austenit (A) hammasi suyuq fazaga aylanadi.
   
8. 
   1-nuqtadan yuqori haroratda qotishma suyuq holda bo‘ladi.
   

9. Fe-C holat diagrammasi bo’yicha xulosa yoziladi.
Fe-C holat diagrammasini mustaqil ravishda bajarish uchun talabalarga beriladigan qiymatlar

№	Uglerodning miqdori %	Harorat ^0С
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30	3,8 3,7 3,6 3,5 3,4 3,3 3,2 3,1 3,0 2,9 2,8 2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,0 0,9 0,7 0,6 0,5 4,5 4,8 5,0 6,0	800 600 1190 1200 1050 1000 950 920 900 780 750 700 650 600 850 1240 830 820 810 700 770 740 500 600 700 710 1000 980 1200 1300