1- tajriba ishi. Polikristallar tuzilishini o’rganish

S = Lm,  m = K/L 

 

formula orqali oli boorish kerak. 

  Buyerda m – uzunlik birligidagi kesish soni 

k –L  kesuvchining butun uzunligi bo’yicha kesishish soni.  

Xisob natijalari 3- jadvalga yoziladi.  

 

                                         

Tajriba ishini bajarish tartibi 

1. Polikristallik kremniy, temir yoki qalay kabi namunalarni olinadi: 

HF:HNO  –  1:2  tarkibidagi  yedirgichda  25-35  sek.  Ichida  ishlov  beriladi  va 

yedirgichdan  chiqarmay  turib  ,  distillangan  suvni  namunaga  va  yedirgich  ustidan 

quyiladi.  

2. Mikroskopni yordamchi transformator orqali tushurib, uni kerakli kattalashtirib 

beradigan  ob’ektiv  va  okkulyarni  joylashtiring  va  kattalashtirishni  nechaga 

tengligini,  asbob  qo’llanmasi  yordamida  mikroskop  okkulyaridagi  mikrometr 

shkalasini 1 ta mo’lim qiymatini aniqlang. 

3.  Vezual  usul  yordamida  polikristall  kremniy,  temir  yoki  qalaydagi  donachalar 

o’lchami va soni aniqlanadi.  

4. Saltikov usuli yordamida (n,N) donalar sonini va o’lchamini aniqlang va olgan 

natijalarni 2-jadvalga yozing.     

5. Saltikov usullari bilan  (2,3,4)  formula yordamida  S,S, n,n  va  F larni xisoblang 

va 1-jadvalga yozing. 

6.  K,M,S  larni  xisoblang  va  1-2-  jadvalga  yozing.  Donacha  o’lchami  okulyarda 

mikrometr  shkalasi  yordamida  aniqlanadi.:  shkala  bo’limlari  qiymatini  bilgan 

xolda  xisoblash  boshini  1  ta  o’rtacha  donaning  bo’yi  va  enini  xisob  nuqtasiga 

qoyib, bo’yi va eni o’zaro nechta va bo’yi uzra bo’lim to’g’ri bo’lishi aniqlanadi va 

shu bo’limlarni 1 ta bo’lim qiymatiga ko’paytirib donacha o’lchamlari mm yoki sm 

larda aniqlanadi. Aniqlangan eni va uzunlik 1-jadvalga yoziladi.  

7. Ko’rish maydonidagi birorta donachaning shaklini aniqlab ish daftaringizga va 

xisobot qog’ozchangizga chizib oling.  

8.  Ikki  usul  bo’yicha  aniqlangan  kattaliklar  (  o’lcham    soni,  donachalar  yuzasi) 

qiymatini o’zaro solishtiring va xulosa yozing.  

9.  Olingan  natijalar  bo’yicha  polikristallik  namuna  strukturasi  tuzulishi  xaqida 

xulosa yozing.  

10. Tajribani bir nechta namunada bajaring.  

 

---

 

 

 

 

 

 

1-jadval 

 

 

    p 

dona 

  q 

dona 

  N 

dona 

    

     O’lcham 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

  

 

Sinov  savollari 

 

1.  Polikristallar tuzulishini o’rganishdan maqsad nima? 

2.  Monokristall polikristalldan nimasi bilan farqlanadi? 

3.  Polikritallning donalararo chegarasi tabiati qanday? 

4.  Nima uchun polikristall xsusyati monokristallnikidan farqlanadi? 

5.  Polikristall tuzilishini o’rganish bo’yicha qanday usullar mavjud? 

6.  Bu usul miqdoriy tavsif beradimi yoki sifatiy?  

7.  Polikristall kremniy qayerda qo’llaniladi?    

---