1. 2 Respublikada mustaqillik yillarida sud-huquq tizimini isloh qilish

 

4-masala. Mustaqillik yillarida sud tizimining fuqarolar huquqlarini himoya 

qilish  borasida amalga oshirilgan chora-tadbirlari. 

Bugungi  kunda  O‟zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  44-moddasiga 

binoan har bir shaxsga o‟z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat 

organlari,  mansabdor  shaxslar,  jamoat  birlashmalarining  g‟ayriqonuniy  xatti-

harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi. 

---

48 

 

Joriy etilgan yangiliklar birinchi instansiya sudlari tomonidan yo„l qo„yilgan 

xatolarni  o„z  vaqtida  tuzatish,  sud  faoliyatida  sansalorlikka  yo„l  qo„ymaslikning 

muhim kafolatiga aylandi. Agar 2000-yilda sud xatolarining deyarli yarmi nazorat 

tartibida  tuzatilgan  bo„lsa,  2009-yil  yakunlariga  ko„ra,  bunday  holatlarning  85 

foizdan ortig„i apellatsiya va kassatsiya tartibida bartaraf etilgan. 

2000-yilda  umumiy  sudlanganlarning  47,2  %  ga  ozodlikdan  mahrum  qilish 

jazosi  tayinlangan  bo‟lsa,  davlatimiz  rahbari tashabbusi bilan sud-huquq  tizimida 

olib borilayotgan islohotlarning muhim yo‟nalishlaridan biri – «Jinoiy jazolarning 

liberallashtirilishi munosabati bilan O‟zbekiston Respublikasining Jinoyat, Jinoyat-

protsessual  kodekslari  hamda  Ma‟muriy  javobgarlik  to‟g‟risidagi  kodeksiga 

o‟zgartishlar  va  qo‟shimchalar  kiritish  haqida»gi  Qonun  qabul  qilingach,  2006-

yilda bu ko‟rsatkich atigi 28,7 foizni tashkil etgan. Boshqacha aytganda, 71,3 foiz 

sudlanganlarga nisbatan ozodlikdan mahrum qilish bilan bog‟liq bo‟lmagan jazolar 

tayinlanib,  ular  oilasi,  jamoasi  bag‟rida  qolgan.  O„zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining  2008-yil  23-iyunda  qabul  qilingan  “Sud  qonunchiligini 

demokratlashtirish  va  liberallashtirish  hamda  sud  tizimi  mustaqilligini  ta‟minlash 

bo„yicha  tadqiqot  markazini  tashkil  etish  to„g„risida”gi  qarori  ushbu  chora-

tadbirlarning mantiqiy davomi bo„ldi. 

Bizningcha, jinoyat ishlarini ko‟ruvchi sudlarning to‟laqonli hokimyat bo‟lib 

shakllanishidagi, “Oddiy odamlarning huquqlari va manfaatlarini himoya qiluvchi 

organga”  aylanishidagi  mavjud  muammolarning,  mamlakat  bo‟yicha  oqlov 

hukmlari chiqarish kam darajada ekanligidadir balki.