1-amaliy mashg‘ulot. Elektr uzatish linyalarining energiya isrofi

Birinchisi. Taqsimlovchi elektr tarmoq va sex podstansiyalaridagi 
transformatorlarning salt yurish rejimini kamaytirish va yuklantirish koffisiyentini 
iloji boricha β=0,8÷0,9 gacha ko‘tarish. 
Ikkinchisi. Sanoat korxonalarning (80-90)% elektr iste’molchilarini asinxron 
motorlar tashkil etadi. Salt yurish rejimi qancha katta va yuklantirish koffisiyenti 
qancha past bo‘lsa, shuncha reaktiv quvvatni ko‘p talab qiladi, demak asinxron 
motorlarni salt yurish rejimi va yuklantirish koffisiyentini ko‘tarish kerak. 
EUY simlarning iqtisodiy kesim yuzasini tanlash. Elektr tarmoqlarning 
umumiy ishlatish xarajatlari quyidagicha yoziladi: 
I
um
= I
JT
+ I
A.T
+ ∆I
Bu uchta tashkil qiluvchidan eng katta isrof qimmati, ya’ni Δ I dir. Bu kattalikning 
formulasini EUY uchun yozamiz
2
. 
∆I
EUY
=
S
2
U
2
ρ
ℓ
F
∙ β
0
∙ T
y
[amper] 
Bu formulada:
ρ
=l/F simning solishtirma qarshiligi[om/m] 
ℓ
-EUY uzunligi [km] 
β-elektr energiyaning narxi [so’m/kV soat] 
F-simning kesim yuzasi [mm
2
] 
T
y
-bir yillik vaqt [soat] 
Formuladan ko‘rinib turibdiki, isrof qiymati simning kesim yuzasiga teskari 
proporsional, lekin yuza oshgan sari simning yuzasiga to‘g‘ri proporsional. Demak, 
2
“HANDBOOK OF ELECTRIC POWER CALCULATIONS”, H. Wayne Beaty, 
2012 

---

EUY ning xarajati K oshadi. Demak, isrofning kesim yuzasi hisobidan 
kamaytirmoqchi bo‘lsak, xarajat kamayadi va teskarisi. 
Elektr uzatish yo‘llari energiya isrofining tahlili 
EUY simlarining iqtisodiy kesim yuzasini tanlash. Yuqorida ko‘rsatgan edikki, 
elektr tarmoqlarning umumiy ishlatish xarajatlari quyidagicha yoziladi; 
I
um
= I
JT
+ I
AT
+ ∆I
Bu uchta tashkil etuvchidan eng katta isrof qiymati, ya’ni
∆
I dir. Bu kattalikning 
formulasini EUY uchun yozamiz.
3
∆I
EUY
=
S
2
U
2
ρ
l
F
∙ β
0
∙ T
y
Bu formulada: 
R = ρ
l
F
simning solishtirma qarshiligi. 
l
– EUY uzunligi (km) 
β
0
- elektr energiyasining narxi 
F
– simning kesim yuzasi (mm
2
) 
Formuladan ko‘rinib turibdiki, isrof qiymati kesim yuzasiga teskari 
proporsional, lekin kapital mablag‘ yuzaga to‘g‘ri proporsional. Ya’ni, asosiy ikkita 
iqtisodiy ko‘rsatgich, kapital mablag‘ K va umumiy ishlatish xarajatlarining bittasini 
ko‘paytiradi, shuning bilan birga bittasini kamaytiradi. 
I
JT
+ I
AT
= K = ƒ(𝐹)
,
∆I
∆A
= ƒ(
1
F
)