1-amaliy mashg`ulot inson va kompyuterning o'zaro ta'siri. Interfeys tushunchasi bilan tanishish. Ishning maqsadi

1-AMALIY MASHG`ULOT
Inson va kompyuterning o'zaro ta'siri. Interfeys tushunchasi bilan tanishish.
Ishning maqsadi: Inson-kompyuter interfeyslari asoslarini o'rganish.
Interfeys tasnifi.
Yuqorida aytib o'tganimizdek, interfeys birinchi navbatda qoidalar to'plamidir. Har qanday qoidalar singari ular ham umumlashtirilishi, "kod" da to'planishi, umumiy xususiyatiga ko'ra guruhlanishi mumkin. Shunday qilib, biz "interfeys turi" tushunchasiga odamlar va kompyuterlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir yo'llarining o'xshashligi bilan kombinatsiya sifatida keldik. Qisqacha aytganda, biz inson-kompyuter aloqasining turli xil interfeyslarini quyidagi sxematik tasnifini taklif qilishimiz mumkin. Zamonaviy interfeys turlari quyidagilar:
1. Buyruq interfeysi. Buyruq interfeysi shunday nomlangan, chunki bu turdagi interfeysda odam kompyuterga "buyruqlar" beradi va kompyuter ularni bajaradi va natijani odamga beradi. Buyruq interfeysi ommaviy texnologiya va buyruq satrlari texnologiyasi sifatida amalga oshiriladi.
2. WIMP - interfeys (Window - oyna, Image - rasm, Menu - menyu, Pointer - ko'rsatgich). Ushbu turdagi interfeysning o'ziga xos xususiyati shundaki, foydalanuvchi bilan dialog buyruqlar yordamida emas, balki grafik tasvirlar - menyular, derazalar va boshqa elementlar yordamida amalga oshiriladi. Ushbu interfeysda buyruqlar mashinaga berilgan bo'lsa ham, bu "bilvosita", grafik tasvirlar orqali amalga oshiriladi. Ushbu turdagi interfeys ikki darajadagi texnologiyalar bo'yicha amalga oshiriladi: oddiy grafik interfeys va "toza" WIMP interfeysi.
3. SILK - interfeys (Speech - nutq, Image - rasm, Language - til, Knowlege - bilim). Ushbu turdagi interfeys odatiy, insoniy aloqa shakliga eng yaqin. Ushbu interfeys doirasida odam va kompyuter o'rtasida odatdagi "suhbat" mavjud. Shu bilan birga, kompyuter o'zi uchun buyruqlarni topadi, inson nutqini tahlil qiladi va undagi asosiy iboralarni topadi. Shuningdek, u buyruqlarni bajarish natijasini odam o'qiydigan shaklga o'tkazadi. Ushbu turdagi interfeys kompyuterning apparat resurslariga eng talabchan bo'lib, shuning uchun u asosan harbiy maqsadlarda ishlatiladi.
4. "Mimik interfeys" (Biometrik texnologiya).
5. Jamoat interfeysi - Semantik tarmoqlar asosida.

Nutq texnologiyasi.
90-yillarning o'rtalaridan boshlab, arzon ovoz kartalari paydo bo'lganidan va nutqni aniqlash texnologiyalari keng qo'llanilgandan so'ng, "nutq texnologiyasi" deb nomlangan SILK - interfeysi paydo bo'ldi. Ushbu texnologiya yordamida buyruqlar maxsus ajratilgan so'zlarni - buyruqlarni talaffuz qilish orqali ovoz bilan beriladi. Bunday buyruqlar ("Gorynych" tizimining qoidalariga muvofiq) quyidagilar:
- "Uyg'onish" - ovozli interfeysini yoqish.
- "Dam olish" - nutq interfeysini o'chirib qo'yish.
- "Ochish" - u yoki bu dasturni chaqirish rejimiga o'tish. Dasturning nomi keyingi so'zda nomlanadi.
- "Men aytaman" - buyruq rejimidan ovozli yozish rejimiga o'tish.
- "Buyruq rejimi" - ovozli buyruq rejimiga qaytish.
- va boshqalar. So'zlar aniq, bir xil tempda talaffuz qilinishi kerak. So'zlar orasida pauza talab qilinadi. Nutqni aniqlash algoritmining rivojlanmaganligi sababli, bunday tizimlar har bir aniq foydalanuvchi uchun individual oldindan sozlashni talab qiladi.
"Nutq" texnologiyasi - bu SILK interfeysining eng sodda qo'llanilishi.

Misollar:
Nutq orqali ishlovchi dasturlar:

• 
  Alisa (Yandex)
  
• 
  Ok Google (Goole)
  
• 
  Siri (Apple)
  

Bundan tashqari rasm orqali qidiruv dasturlari mavjud boʻlib, ularga Goole image searche va Yandex image searche’lar kiradi.

Goole va Yandex kompaniyalari deyarli barcha dunyo tillari orqali istalgan ma’lumotni qidirish imkoniyati bilan ta’minlangan.
Shu kabi bir qancha sohalarda ushbu texnologiyalar mavjud boʻlib, asosan harbiy sohada keng tarqalgan.