1-Amaliy mashg`ulot: Kompyuterda turli operatsion tizimlarni o’rnatish. Windows operatsion tizimida ishlash haqida ma’lumotga ega bo’lish va ulardan foydalanishni

---

1-Amaliy mashg`ulot: Kompyuterda turli operatsion tizimlarni o’rnatish. Windows 
operatsion tizimida ishlash haqida ma’lumotga ega bo’lish va ulardan foydalanishni 
o’rganish. 
Operatsion tizim - bu maxsus dastur bo’lib, bu dastur asosiy vazifasi - kompyuter ishini 
boshqarish, kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatish, tashqi qurilmalar ishlash 
holatlarini sozlash va ular bilan muloqotni o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish va ular 
ishlash holatlarini ta‘minlash. Windows (Windows ,,oynalar’’ degan ma'noni anglatadi) 
Microsoft (MS) firmasining dastur mahsuli bo`lib, maxsus tayyorgarlikka ega bo`lmagan 
kompyuterdan foydalanuvchilar uchun mo`ljallangan operatsion tizimdir. Uning asosiy maqsadi-
kompyuterdan foydalanishni iloji boricha sodda va o`rganish uchun oson, shu bilan birga, 
foydalanuvchiga mumkin qadar keng imkoniyatlar yaratish holiga keltirishdir. 
Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoft firmasining MS-DOS va Windows 
dasturlari, Apple firmasining Macintosh dasturi, Unix va Linux dasturlari. 
Dunyoning 70% kompyuterlari Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan operatsion 
tizimlar bilan jihozlangan. Bulardan 1981-yilda yaratilgan - MS-DOS dasturi, 1991-yilda 
yaratilgan - Windows 3,1 dasturi, 1995-yilda yaratilgan - Windows 95 dasturi, 1998-yilda 
yaratilgan – Windows 98 dasturi, 2000-yilda yaratilgan - Windows 2000 dasturi, 2001-yilda 
yaratilgan - Windows Millennium Edition va Windows XP dasturlari. Windows dasturning 
taniqli bo’lishining asosiy sababi bu - ish jarayoni soddaligi, ko’p vazifali rejim, bir xil ishlash 
interfeysi va boshqa qulayliklar. Boshqa operatsion tizimlarga o’xshab Windows dasturi ham 
kompyuter xotirasiga kompyuter yoqilish vaqtda avtomatik ravishda yuklanadi. 
Hozirgi kunda keng ommaga taqdim qilinadigan kompyuterlarga WINDOWS operatsion 
tizimlari o’rnatilib taqdim etilayapti. Agar kompyuterlar ilgariroq olingan bo’lsa, bu 
kompyuterlarga ham WINDOWS operatsion tizimlarini o’rnatish mumkin.Buning uchun ma’lum 
shartlar (resurslar) bajarilishi shart. WINDOWS 95/98 operatsion tizimlarini o’rnatish uchun 
WINDOWS 95 ning minimal varianti uchun 50 Mb hajm vinchesterda bo’sh joy, 8 Mb operativ 
xotira va protssesor eng kamida (ishlash taktik chastotasi 66 Mgs) 486 bo’lishi lozim. 
WINDOWS 98 operatsion tizimini o’rnatish uchun eng kamida 16 Mb operativ xotira, 
120 Mb dan 295 Mb gacha qattiq diskda bo’sh joy bo’lishi lozim. Agar WINDOWS ning 
imkoniyatlaridan foydalanmoqchi bo’lsangiz, Pentium kompyuterlariga WINDOWS tizimini 
o’rnatganingiz ma’qul. 
MS Windows 95 Windowslarning yangi lahjasi emas, balki o`ta murakkab dasturlar 
majmui bo`lib, shu bilan birga foydalanish uchun oson, operatsion tizimdir. 
WINDOWS ning avvalgi lahjalari (masalan, Windows 3.0, 3.1, 3.11, 3.12) asos sifatida 
MS DOS ni qabul qilgan bo`lsa, Windows 95 o`zi mustaqil bo`lib, kompyuterda boshqa bir 
operatsion tizimning bo`lishini talab qilmaydi. Lekin shu bilan birga bu muhitda MS DOS va 
WINDOWS ning eski lahjalari bilan ishlash imkoniyati saqlangan. Bu qo`llanmada WINDOWS 
ning 9x lahjasi haqida gap borgani uchun lahja nomeri 9x ni tushirib qoldiramiz. 
Windows mustaqil operatsion tizim sifatida quyidagi afzalliklarga ega: 

o`zlashtirishda nihoyatda oddiy va imkoniyatlaridan foydalanish ko`lami qulay;

u yuqori samaradorlikka ega va mazkur xususiyati bilan WINDOWS ning istalgan
avvalgi lahjalaridan keskin farqlanadi. Xususan, Microsoft firmasi yangi 32 razryadli
yadroni tatbiq etish bilan samaradorlik va ishonchlilikni keskin oshirishga erishdi;

foydalanuvchi atigi bitta dasturiy ta'minot mahsulotini xarid qilib, qator muhim
imkoniyatlarni qo`lga kiritadi: universal tarmoq mijoziga aylanadi, elektron pochtadan
foydalana oladi, multimedia vositalaridan bahra oladi va hokazo;

sodda, dasturlar majmui barkamol va yuqori unumlilikka ega
Reja
1. Operatsion tizim nima?
2. Operatsion tizimlar turlari?

---

Amaliyot bajarish tartibi.
Operatsion tizimlarini solishtirish. 
Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoft firmasining MS-DOS va Windows 
dasturlari, Apple firmasining Macintosh dasturi, Unix va Linux dasturlari va boshqalar bo`yicha 
4 tasini MS Word dastrurida solishtirib bering (jadval ko`rinishida). 
Operatsion tizim nomi 
avzalliklari 
kamchiliklari 
1. 
2. 
3. 
4.
Nazorat savollar
1. Operatsion tizimlar qaysi dasturiy ta'minot sinfiga mansub.
2. Abstrakt mashina o'ziga hos hususiyatlarini ko'rsating.
3. Resurslarni boshqarishda OT yechadigan masalalar.
4. Har bir davrga hos bo'lgan OT hususiyatlarini ko'rsating.
5. Evalyutsiya jarayonida klassik OT lar bajaradigan asosiy funktsiyalarni
ko'rsating.
6. Multidasturlashda OT larning roli va u bajaradigan operatsiyalar.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Батаев, А.В. Операционные системы и среды: Учебник / А.В. Батаев, Н.Ю. Налютин,
С.В. Синицын и др. - М.: Academia, 2018. - 271 c.
2. Дейтел, Х., М. Операционные системы. Основы и принципы. Т. 1 / Х. М. Дейтел,
Д.Р. Чофнес. - М.: Бином, 2016. - 1024 c.