1-amaliy mashg‘ulot Mavzu: Absolyut, nisbiy va keltirilgan xatoliklarni aniqlash

va qo‘pol  turlariga bo‘linadi. 

Sistematik – deb paydo bo‘lishi yaxshi ma’lum bo‘lgan xatoliklarga aytiladi. 

Tasodifiy  –  xatoliklar  qandaydir  ma’lum  bo‘lgan  u  yoki  bu  qonuniyatlarga 

bo‘ysunmaydilar. 

Qo‘pol xatoliklarga ega o‘lchovlar natijalari noaniq o‘lchov deb qabul qilinadi. 

Tasodifiy  xatoliklar  o‘zining  tabiati  va  katta-kichikligi  bo‘yicha  avvaldan  ma’lum 

bo‘lmagan  bo‘ladi.  Takroriy  o‘tkazilgan  o‘lchovlarda  ular  doimiy  bo‘lmaydilar,  chunki  ular 

o‘lchov jarayoniga turli sabablarning birgalikda ta’siri natijasida paydo bo‘lib, bu sabablarning 

har biri o‘zini har hil tutadi va bir-biriga bog‘liq emas. 

---

Bir  hil  o‘lchovlardagi  tasodifiy  xatoliklarni  hisobga  olib  bo‘lmaydi,  ammo  aynan  bir 

doimiy  kattalik  uchun  takroriy  o‘lchovni  bir  hil  sinchkovlik  bilan  o‘tkazilganda  tasodifiy 

xatoliklarning olingan natijalarga ta’sirini sistematik va qo‘pol hatoliklarni istisno etgan holda 

ma’lum bir ehtimollik bilan baholash mumkin. 

Tasodifiy  xatoliklarning  nazariyasi  matematik  statistika  va  ehtimollik  nazariyasi 

metodlariga asoslangan bo‘lib, bir necha bora takroriy o‘lchovlar o‘tkazilganda yakuniy, oxirgi 

natijani  aniqlash  imkonini  beradi.  Shu  sababli  tasodifiy  xatoliklar  teoriyasi  o‘lchov  asboblari 

ishlarining ishonchliligi va o‘lchovlarning aniqligini baholash uchun keng qo‘llaniladi.