1-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Klassik shifrlar. Sezar va Vijener algoritmi

Кирувчи ёзув

Шифрланган ёзув

Тикланган ёзув

Калит кетма - кетлиги 
y=x

k

y

k=

x
k 

k=x
;

---

Vernam ishlab chiqqan bu tizimni aylanali lenta yordamida tekshirgan,

uzatgich va qabul qilgichlarni ko’rinishda bir xil yoki shunga o’xshagan kalit ketma-
ketligidan foydalangan. Vernam shifrlash tizimining kamchiligi uzatuvchi orqali
qabul qilish tomoniga kalit ketma-ketligini qanday uzatish edi. CHunki dushman 
kalitni olsa, u yuborgan shifrlangan matnni bemalol ochib o’qiy oladi. SHuning
uchun xam Vernamning shifrlash tizimi etarli emasligi sababli buni hal kilish uchun 
shifrlashni gammalashtirish usuliga o’tilgan.
Gammalash usuli bilan shifrlash. Gammalashtirish ham kriptografik 
akslantirishda keng qo’llaniladi. Aslida gammalashtirish, Vijener shifri hamda
cheksiz kalitdan foydalanish bir-biriga juda o’xshash. 
Gammalashtirishda tasodifiy sonlar generatori yordamida gamma generatsiya
qilinadi va u ochiq matnga qayta tiklanadigan usulda (masalan, 2 ga modulь 
bo’yicha qo’shish) qo’shiladi.
Ma’lumotlarni deshifrlash jarayoni shifr gammasini ma’lum kalit yordamida 
qaytadan generatsiya qilish va bu gammani shifrlangan ma’lumotdan olib tashlash
bilan amalga oshiriladi. 
Agar shifr gammasida takrorlanuvchi bitli ketma-ketlik mavjud bo’lmasa
shifrlangan matnni ochish juda qiyin. Umuman olganda, shifr gammasi har bir 
shifrlanadigan so’z uchun tasodifiy ravishda o’zgarishi kerak. Agar gamma uzunligi
butun shifrlanadigan matn uzunligidan oshib ketsa va ochiq matnning hech qanday 
qismi ma’lum bo’lmasa, u holda shifrni faqat mumkin bo’lgan kalitlarni to’la ko’rib
chiqish bilan ochish mumkin. Bu holda kriptobardoshlilik kalit uzunligi bilan 
o’lchanadi.
Agar raqibga ochiq matnning bo’lagi va unga mos keluvchi shifrogrammasi 
ma’lum bo’lsa gammalashtirish usuli kuchsiz bo’lib qoladi. Modulь bo’yicha oddiy
ayirish orqali tasodifiy sonlar kema-ketligi qismi olinadi va bu qism bo’yicha butun 
ketma-ketlik tiklanadi. Raqiblar buni ochiq matnning tashkil etuvchilari asosida
taxmin bilan topishlari ham mumkin. Quyida amaliyotda qo’llash mumkin bo’lgan 
gamma generatsiyasining keng tarqalgan usullari qaraladi. Gamma shifri quyidagi
ko’rinishdagi ketma-ketlikda olinadi. 

---

G
(i)

sh
SHifrlashni quyidagi ko’rinishda yozish mumkin. 

Bu yerda:

T
(i)

sh i-shifrlangan matn;

G
(i)

sh i-gamma shifri bo’ladi;

T
(i)

0 i-ochiq matn bo’ladi;

M-(ochiq) matnni sifat darajasi. 
SHifrni ochishda qayta gamma shifridan foydalaniladi:

Bu usul bilan shifrlangan matnni ochishda yetarli qiyinchiliklar tug’diradi,

endi k-kalit bir-necha marotaba o’zgaradi. Gamma shifri ixtiyoriy ko’rinishda xar 
bir shifrlanayotgan bo’lakni o’zgartiradi. Bunda dushman xar bir matn bo’lagini
qanday qilib ochishni bilmaydi. Chunki dushman har bir turdagi kalitni topishi 
uchun ancha vaqt ketadi. Bu holatda shifrlangan matn bardoshliligi ko’pligiga
bog’liq bo’ladi. 
T

(i)

ш
=Г
(i)

T
(i)

0
, i=1..m; 

T

0

=Г
ш

T
ш

http://fayllar.org